146-bob. Muhassab haqida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam qo‘nib o‘tadirgan manzil dam olmoqqa juda qulay erdi (ya’ni, Bathodagi joyni nazarda tutayotirlar)».

Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam dam olmoq niyatidagina Muhassabga qo‘yib o‘tar erdilar»,- deydilar.

147-bob. Makkaga kirishdan avval Zu Tuvanda va Makkadan qaytishda Hulayfadagi Bathoda qo‘nib o‘tmoq haqida

Nofi’ rivoyat qiladirlar: «Ibn Umar raziyallohu anhu Makkaga kelsalar, Aqaba yo‘lidagi Zu Tuvanda qo‘nib o‘tardilar, so‘ng ikki tepalik oralig‘idan o‘tib, Makkaga kirardilar. Makkaga haj yoki umra qilgani kelsalar, tuyalarini (faqat) Masjid ul-Harom eshigi oldida cho‘ktirar erdilar-da, ichkariga kirib, qora rukn oldiga borib, tavof aylamakni o‘shandan boshlar erdilar. Keyin, yetti marta: uch marta tez, to‘rt marta oddiy yurish qilib tavof aylar erdilar. So‘ngra, orqaga qaytib, ikki rak’at tavof namozi o‘qib, dastlabki kelgan joylariga qaytmakdan oldin Safo va Marva orasini tavof qilar erdilar. Haj yoki umra qilib qaytishlarida Zulhulayfadagi Batho tekisligida, Nabiy sallallohu alayhi va sallam tuyalarini cho‘ktirib dam olib o‘tadigan yerda ul kishi ham tuyalarini cho‘ktirar erdilar».

Xolid ibn Haras rivoyat qiladirlar: «Ubaydullohdan Muhassab haqida so‘rashdi, shunda u kishi: «Rasululloh, Umar va Ibn Umar o‘sha yerda (Muhassabda) dam olib o‘tishgan deb, Nofi’dan eshitganman»,- dedilar».

Xolid ibn Haras: «Nofi’ menga: «Ibn Umar o‘sha yerda, ya’ni Muhassabda peshin va asr (menimcha, shomni ham, degandi shekilli) o‘qir erdi»,- degandi. Men Ibn Umarning o‘sha yerda xuftonni o‘qib, keyin bir oz mizg‘ib olganiga shubha qilmasman, chunki Janob Rasululloh ham o‘sha yerda shunday qilar erdilar»,- deydilar.

148-bob. Makkadan qaytishda Zu Tuvanga tushib o‘tgan kishi haqida

Nofi’ raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Ibn Umar raziyallohu anhu Makkaga kelaetganlarida Zu Tuvanda qo‘nib, tong otgach, shaharga kirar erdilar, bu haqda u kishidan so‘rashganda «Nabiy sallallohu alayhi va sallam ham shundoq qilar erdilar»,- deb javob berganlar».

149-bob. Haj mavsumida johiliya bozorlarida savdo-sotiq qilmoq haqida

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Zulmajoz va Ukoz johiliya davridagi odamlar savdo-sotiq qiladirgan joy erdi. Islom davri kelgach, musulmonlar Olloh taoloning «Ollohdan fazlu karam tilamoq sizlar uchun gunoh ermas» degan oyati karimasi nozil bo‘lgunga qadar, u yerlarda savdo-sotiq qilmoqni istamadilar».

150-bob. Tun oxirlab qolganda Muhassabdan yo‘lga chiqish haqida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Muhassabdan yo‘lga chiqadirgan kecha Safiyya hayz ko‘rib qoldi. Shunda u: «Men sizlarni yo‘ldan qoldiradirganga o‘xshayman» ,— dedi. Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Sen bizlarni yo‘ldan qoldiradirgan bo‘lding, Nahr kuni tavof qilmaganmi erding?» - dedilar. Safiyya: «Ha, tavof qilgan erdim»,- dedi. Janob Rasululloh: «Undoq bo‘lsa, yuraverg‘il!»- dedilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birgaliqda hajga chiqdik. Makkaga kelganimizda bizga ehromlarimizni yechmakni buyurdilar. Yo‘lga chiqadigan kecha Safiyya hayz ko‘rib qolib: «Sizlarning oyog‘ingizga tushov bo‘lmasam erdi!» - dedi. Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Oyog‘imizga tushov bo‘lding, Nahr kuni tavofi ifoza qilganmi erding?»-dedilar. Safiyya: «Ha»,- dedi. «Unda, yuraverg‘il!» - dedilar Janob Rasululloh. «Yo Rasululloh,- dedim men,- Makkaga kelganimda umra qilmagan erdim». «Undoq bo‘lsa, Tan’imga borib, umra qilg‘il!» - dedilar Janob Rasululloh. Men ukam birlan birga umra qilgani ketdim. Umra qilib kelayotganimizda Janob Rasululloh birlan yo‘lda uchrashib qoldik, ul kishi: «Sizlar birlan falon joyda uchrashg‘aydirmiz»,- dedilar».

BISMILLOHIR RAHMONIR RAHIYMI
UMRA HAQIDAGI BOBLAR

1-bob. Umraning vojibligi va fazilati

Ibn Umar: «Har bir musulmonga haj va umra vojibdir!- deydilar. Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Ollohning Kitobida «Umra hajning egizagidir, Olloh yulida umra va haj qilingiz!» deyilgan»,- deydilar (ya’ni, Olloh taolo haj va umrani bo‘lmay, birgalikda ado etmakka amr bergan.

Abu Hurayra raziyalloxu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Umra - ikki umra oralig‘ida qilingan gunohlarga kafforatdir va pok niyatda qilingan haj ajri - faqat jannatdir!»-deb aytganlar».

2-bob. Hajdan oldin umra qilgan kishi xususida

Ibn Jurayj rivoyat qiladirlar: «Ikrima ibn Xolid Ibn Umar raziyallohu anhudan hajdan oldin umra qilmoq to‘g‘risida so‘radilar. U kishi: «Bo‘laverg‘aydir, chunki Nabiy sallallohu alayhi va sallam hajdan oldin umra qilganlar»,-dedilar».

3-bob. Nabiy sallallohu alayhi va sallam necha marta umra qilganlar?

Mujohid rivoyat qiladirlar: «Men va Urva ibn Zubayr Madinadagi Masjid un-Nabiyga kirdik, qarasak, Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu Oisha onamizning hujralari yonida o‘tirgan ekanlar. Odamlar ersa, masjidda choshgoh namozini o‘qishmoqda erdi. Urva Abdullohdan ushbu namoz haqida so‘raganda, ul kishi: «Bid’at!» - dedilar. Keyin, Urva: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam necha marta umra qildilar?» - deb so‘radi. Ul kishi: «To‘rt marta, biri Rajab oyida»,-dedilar. Keyin, biz ul kishidan boshqa biror narsa haqida so‘ramoqqa jur’at etmadik».

Mujohid rivoyat qiladirlar: «Urva, Oisha onamiz hujralarida tishlarini misvoklab turganlarida: «Ey onamiz, Abu Abdurrahmonning nelar deganin eshitdingizmi?» - dedi. Oisha onamiz: «Ne debdir?» - dedilar. Urva: «Abu Abdurrahmon Janob Rasulullohning to‘rt marta umra qilganlarini, biri Rajab oyida ekanlig‘ini aytdi»,- dedi. Oisha onamiz: «Abu Abdurrahmonga Olloh rahm aylasin! Ul, Janob Rasulullohning umra qilganlarini haqiqatan ham ko‘rgan, lekin Janob Rasululloh Rajab oyida umra qilmaganlar»,- deb aytdilar».

Urva ibn Zubayr: «Oisha raziyallohu anhodan so‘rasam, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Rajab oyida umra qilmaganlar» - deb aytdilar»,- deydilar.

Qatoda raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Men Anas ibn Molikdan: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam necha marta umra qilganlar?» - deb so‘radmm. Ul kishi: «Birinchi umralari Hudaybiya umrasi bo‘lib, mushriklar qarshilik ko‘rsatganlig‘i oqibatida chala qolgan (qazo bo‘lgan), kelasi yili o‘shal qazr bo‘lgan umrani ham ado etmak maqsadida bir yo‘la ikki marotaba umra qilganlar, keyingilari - Zulqa’da oyida qilgan umralari (Ji’rona umrasi) va haj birlan qo‘shib qilgan umralaridir»,-dedilar».

Humom rivoyat qiladirlar: «Anas raziyallohu anhu: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam Zulqa’da oyida hajga qo‘shib qilgan umralaridan tashqari to‘rt marotaba umra qilganlar, birinchisi - Hudaybiyadagi umralari, ikkinchisi kelasi yilgi umralari, uchinchisi Hunayn o‘ljalarini bo‘lib berganlaridagi umralari va to‘rtinchisi - hajga qo‘shib qilgan umralaridir»,- deb aytdilar».

Abu Ishoq rivoyat qiladirlar: «Masruq, Ato va Mujohiddan so‘rasam, «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Zulqa’da oyida haj etmasdan burun umra qildilar»,- deb aytishdi.

4-bob. Ramazon oyida qilinadirgan umraning fazilati to‘g‘risida

Ato raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Ibn Abbos raziyallohu anhuning Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir ansoriya ayolga (Ibn Abbos uning ismini aytgan erdi, lekin men yodimdan chiqaribman): «Biz birlan birga haj qilmog‘ingga ne mone’lik ayladi?» - deb aytdilar, deganini eshitdim. Shunda ayol: «Bizning sog‘in tuyamiz bor erdi, uni erim birlan o‘g‘lim va o‘gay o‘g‘lim minib ketdilar, bizga ersa, sutini ichib turmog‘imiz uchun boshqa bir sog‘in tuyani qoldirib ketishdi»,- debdi. Janob Rasululloh: «Ramazon oyida umra qilg‘il, chunkim Ramazon oyidagi umra haj aylagan birlan barobar savobga egadir!» - debdirlar».

5-bob. Hasba kechasi va boshqa vaqtlarda qilinadirgan umralar haqida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga Zulhijja oyi arafasida yo‘lga chiqdik. Ul kishi bizga: «Haj qilmoqchi bo‘lganlar ham, umra qilmoqchi bo‘lganlar ham ehrom bog‘lasinlar, agar men jonliq keltirmaganimda erdi, umraga ehrom bog‘lagan bo‘lar erdim»,- dedilar. Shundan so‘ng, ba’zilarimiz hajga, ba’zilarimiz umraga ehrom bog‘ladik, men umraga ehrom bog‘laganlar orasida erdim. Shunda men hayz ko‘rib qoldim. Bul haqda Nabiy sallallohu alayhi va sallamga ma’lum qildim. Janob Rasululloh: «Umrani qo‘ya turg‘il, sochingni yozib, g‘usl aylab olg‘il-da, hajga talbiya aytg‘il!» - dedilar. Keyin, Hasba kechasi meni ukam Abdurrahmon birlan birga Tan’imga yubordilar, men qazo bo‘lgan umrani ado etib, qaytdim».