26-bob. Olloh taoloning «... yokim sadaqa...» degan so‘zi oltita miskinni to‘ydirmoqni anglatadir

Ka’b ibn Ujra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Hudaybiyada ekanlig‘imizda tepamda turgan erdilar, boshimni bitlab ketganlig‘ini ko‘rib: «Seni bitlar bezovta qilayotirmi?» - dedilar. Men: «Ha»,- dedim. Ul kishi: «Sochingni oldirg‘il!» - dedilar. Shu payt, Olloh taoloning «Qaysi biringizkim betob bo‘lgaydirsiz yokym boshingizda illatingiz (bit) bo‘lg‘aydir..» degan oyati meni deb nozil bo‘ldi. Shunda, Janob Rasululloh menga: «Uch kun ro‘za tutg‘il, yokim olti miskinga bir farq (16 ratl) taom berg‘il, yohud qurbingga qarab jonliq qurbonlik qilg‘il!» - dedilar».

27-bob. Fidya (jarima) uchun yarim so’ taom sadaqa qilmoq haqida

Abdulloh ibn Ma’qil rivoyat qiladirlar: «Ka’b ibn Ujra raziyallohu anhuning yonida o‘tirgan erdim, undan fidya to‘g‘risida so‘radim, ul kishi: «Mazkur oyat mening haqimda nozil bo‘lgan ersa ham, sizlarning barchangizga taalluqlidir. O’shanda meni Janob Rasulullohning huzurlariga bir yumush birlan yuborishgan erdi, boshimdan bitlar yuzimga to‘kilib turar erdi. Shunda Janob Rasululloh menga: «Seni bunchalik bitlab ketgansan, deb o‘ylamagan erdim, juda qiynalib qolibsan-ku! Bitta qo‘y topa olg‘aymisen?»-dedilar. Men: «Yo‘q»,- dedim. «Unda uch kun ro‘za tutg‘il yokim olti miskinni to‘ydirg‘il, har bir miskinga yarim so’dan taom berg‘il!» - dedilar (1 so’ - 4 mudd, 1 mudd-1,33 ratl)».

28-bob. Fidya uchun bir qo‘y qurbonlik qilinadir

Abdurrahmon ibn Abu Laylo rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Ka’b ibn Ujraning boshidan yuziga bit o‘rmalab turganini ko‘rib: «Seni bit bezovta qilayotirmi?»-dedilar. Ka’b: «Ha»,- dedi. Janob Rasululloh unga sochini oldirmoqni buyurdilar. Shunda ular Hudaybiyada turishgan bo‘lib, ehromlarini shu yerda yechish-echmasliklari aniq emas erdi, chunki ular Makkaga kirmoq niyatida erdilar. Shu payt, Olloh taolo fidya haqidagi oyati karimasini nozil qildi. Mazkur oyatga binoan, Janob Rasululloh olti miskinni bir farq taom birlan to‘ydirmoqni yokim bir qo‘y qurbon qilmoqni yohud uch kun ro‘za tutmoqni buyurdilar».

29-bob. Olloh taoloning «... shaloq so‘z... (aytilmagaydir)» degan kalomi sharifi xususida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ka’baga haj qilgan kishi shaloq so‘z aytmay, buzuqlik qilmay, onasidan tug‘ilgandek pok bo‘lib qaytsin!» - dedilar».

30-bob. Olloh taoloning «Hajda buzuqlik ham, janjal ham bo‘lmasin!» degan kalomi sharifi xususida

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Baytullohga haj qilgan kishi shalq so‘zlamay, buzuqlik qilmay, onasi tuqqan kundagidek pok bo‘lib qaytsin!» - dedilar».

BISMILLOHIR RAHMONIR RAHIYMI

1-bob. Haj vaqtidagi ov va shu kabilar jariymasi haqida

Olloh taolo bu xususda bunday deydir: «Ehromdalig‘ kezingizda hayvonlarni ov qilib, o‘ldirmangiz, qaysi biringizkim qasddan o‘ldirg‘aydirsiz, o‘ldirilgan hayyunga yarasha jariyma to‘lag‘aydirsiz. Bunda, oralaringizdan ikki adolatlig‘ kishi tayin etilib, ular sizga Ka’baga munosib qurbonlik aylamog‘ingizni yokim oltita miskinga kafforat uchun taom bermog‘ingizni yohud qilgan yomonlig‘ingizning jazosini tortmog‘ingiz uchun ro‘za tutmog‘ingizni hukm qilg‘aydir. Olloh o‘tgan gunohlarni kechirg‘aydir, ammo kimki qayta gunoh qilg‘aydir, Olloh undan o‘ch olg‘aydir, Olloh o‘ch olmoqqa qodirdir! Ul sizlarga va musofirlarga dengiz hayvonlarini ov qilmoqqa va ularning go‘shtlarini iste’mol aylamoqqa ruxsat etdi. Ammo, ul sizlarga ehromdalig‘ kezingizda quruqlikdagi hayvonlarni ov qilmoqni man’ aylag‘andir. Bir kuni o‘zlaringiz dargohida to‘planadirgan Ollohdan qo‘rqingiz!

Ibn Abbos va Anas raziyallohu anhumo: «Ehromdagi odam ov hayvonlaridan tashqari bo‘lgan tuya, qo‘y, mol, ot va tovuq kabi jonliqlarni so‘ysa, gunohi yo‘qdir»,- deyishadir.

Abdulloh ibn Abu Qatoda rivoyat qiladirlar: «Otam (Abu Qatoda) Hudaybiya yili yo‘lga tushdilar. Sheriklari ehrom bog‘lashdi-yu, ul kishi ehrom bog‘lamadilar. Ittifoqo, Nabiy sallallohu alayhi va sallamga dushman bosib kelayotganini xabar qilishdi. Nabiy sallallohu alayhi va sallam qo‘zg‘oldilar. «Men bir necha o‘rtoqlarim birlan turgan erdim, ular o‘zaro kula boshlashdi,- deydilar otam,-qarasam, bir qulon turibdir, darhol unga nayza sanchdim, Ko‘tarishib yuboringiz, olib ketaylik! desam, ular bosh tortishdi. Keyin, biz qolib, uning go‘shtidan yedik. Boshqa sheriklarimiz ketib bo‘lishgan erdi, biz ulardan ajralib qolmoqdan qo‘rqdik. Men Nabiy sallallohu alayhi va sallamga yetib olmoq uchun otimni bir chopdirib, bir yo‘rg‘alatib ketdim. Kechasi men Baniy Rifor qabilasiga mansub bir kishini uchratib qolib, unga: «Nabiy sallallohu alayhi va sallamni qaerda qoldirib kelmakdasen?» - dedim. Ul kishi: «Ta’hinda qoldirdim»,- dedi. Men ul aytgan yerga yetib borib, «Yo Rasululloh, ahli ayolingiz sizga salom aytib yubordilar, ular sizdan ajralib qolmoqdan qo‘rqmakdalar, ularni kutib turingiz, yetib olishsin!» -dedim. Keyin yana: «Yo Rasululloh, bir qulonni otib oldim, men uning go‘shtidan olib olganman»,- deb aytdim. Janob Rasululloh qavmlariga, ular ehromda bo‘lishlariga qaramay, «Olingiz, yengizlar!» - dedilar».

2-bob. Ehrom kiyganlar ov hayvonini ko‘rib, kulib qo‘yishsayu, ehrom kiymagan odam buni bilib qolsa...

Abdulloh ibn Abu Qatodaga otalari Abu Qatoda quyidagi hadisni rivoyat qilgan erkanlar: «Hudaybiya yili Nabiy sallallohu alayhi va sallam birlan birga yo‘lga chiqdik. Ul kishining sahobalari ehrom bog‘lashdi, men bog‘lamadim. G’iyqa degan yerda dushman to‘planayotganini xabar qilishdi. Biz o‘shal tomonga jo‘nadik. Yo‘lda sheriklarim bir qulonni ko‘rib qolishib, bir-birlariga qarab kula boshladilar. Men otimni chopdirib borib, unga nayza sanchdim. Keyin, sheriklarimdan ko‘tarishib ketmoqqa yordam so‘ragan erdim, ko‘nishmadi. Shul boisdan o‘shal yerda qolib, uning go‘shtidan yedik. Biz Janob Rasulullohdan ajralib qolmoqdan qo‘rqdik. Men otimni goh chopdirib, goh yo‘rg‘alatib ketdim. Tunda Baniy G’ifor qabilasiga mansub bir kishini uchratib qolib, unga: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni qay yerda qoldirding?» - dedim. Ul: «Ta’hinda»,- deb aytdi. Keyin, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga yetib olib: «Yo Rasululloh, sahobalaringiz sizga salom yo‘llab, Ollohning rahmatini tilab qoldilar, ular dushman yo‘llarini to‘sib, sizdan ajralib qolmoqdan xavfdalar, yetib olishguncha kutub turingiz!» - dedim. Keyin yana: «Yo Rasululloh, biz qulon ovlagan erdik, go‘shtidan olib kelganmiz»,- deb aytdim. Janob Rasuluyaloh sahobalarga, ular ehromda bo‘lishlariga qaramay, «Olingiz, yengizlar!»-dedilar».

3-bob. Ehromdagi kishi ehromsiz kishiga ovni o‘ldirmoqda yordam bermaydir

Abu Muhammad raziyallohu anhu Abu Qatodaning: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam birlan birga Madinadan uch qo‘nim naridagi Qoha degan yerda bo‘ldik» -deganini zshitgandim»,- deydilar.

Abu Qatoda raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam birlan birga Qohada bo‘ldik, oramizda ehrom bog‘laganlar ham, bog‘lamaganlar ham bor erdi. Ittifoqo, sheriklarimning nimanidir kuzatishayotganini payqab qoldim, qarasam, bir qulon turibdir. Shul payt, qamchinim tushib ketgan erdi, ular: «Biz ehromdadirmiz, senga yordamimiz tegmag‘aydir»,- deyishdi. Men ot ustida turib bir amallab qamchinimni oldim-da, tepalik orqasiga o‘tib, qulonni o‘ldirdim. Keyin, uni sheriklarim oldiga sudrab olib keldim. Shunda, ulardan ba’zilar: «Yengizlar!»-deyishsa, ba’zilari: «Yemangizlar!» - deyishdi. Buni eshitgach, men Janob Rasulullohning oldilariga borib: «Ne qilaylik?» - dedim. Ul kishi: «Yeyaveringizlar, haloldir (ruxsatdir)!» - dedilar».

4-bob. Ehromdagi kishi o‘zi ko‘rib qolgan ov hayvonini ehromsiz kishiga «ovlag‘il!» deb ko‘rsatmaydir

Usmon (Ibn Mavhib) raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam hajga niyat aylab, yo‘lga chiqdilar, sahobalar ham birga chiqishdi. Janob Rasululloh ulardan bir guruhini (Abu Qatoda ham shular birlan birga erdi) to‘xtatib, «Sizlar to uchrashmagunimizcha dengiz sohili bo‘ylab ketaveryngiz!» - dedilar. Ular dengiz yoqalab yurib ketishdi. Yo‘l-yo‘lakay Abu Qatodadan tashqari hammalari ehrom bog‘lab olishdi. Ittifoqo, qulonlarni ko‘rib qoldilar. Abu Qatoda darhol ulardan biriga nayza urib, o‘ldirdi-da, olib keldi. Hammalari ulovdan tushib, go‘shtidan (pishirib) yeyishdi. Keyin: «Ehromda bo‘la turib, ov go‘shtidan yeb qo‘yibmiz-da?!»-dedilar. So‘ng, qolgan go‘shtni olib, yo‘lga tushdilar. Yetib borishgach, Janob Rasulullohga: «Yo Rasululloh, biz yo‘l-yo‘lakay ehrom bog‘lab olgan erdik, Abu Qatoda ersa, bog‘lamagan erdi. Tasodifan qulonlar galasini ko‘rib qoldik. Abu Qatoda ulardan birini ovladi, hammamiz ulovdan tushib, go‘shtidan (pishirib) yedik. Keyin: «Ehromda bo‘la turib, ov go‘shtidan yeb qo‘yibmiz-a?!» — dedik-da, qolgan go‘shtni olib, oldingizga kelaverdik»,— deyishdi. Shunda, Janob Rasululloh: «O’shanda birortangiz Abu Qatodaga ovni (qulonlarni) ko‘rsatib qo‘ymadingizmi, ishqilib?» — dedilar. Ular: «Yo‘q»,— deyishdi. Janyb Rasululloh: «Undoq bo‘lsa, qolganini ham yeb qo‘yingizlar!» — dedilar».

5-bob. Ehromdagi kishiga tirik qulon hadya qilinsa, olmaydir

Abdulloh ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Sa’b ibn Jassoma al-Laysiy Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga Abvo’ (yoki Buddon) degan yerda bir tirik qulon hadya qilgan erdi, olmadilar. Keyin, uning xafa bo‘lganini ko‘rib: «Biz ehromda bo‘lganimiz uchungina hadyangni rad etdik»,— dedilar.