151-bob. Iqtido qilg‘uvchi imom salom berganda salom beradir

Ibn Umar raziyallohu anhu imom salom bergandan so‘ng orqadagilar ham salom bermog‘ini ma’qullar erdilar.

«Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga namoz o‘qidik, salom berganlarida salom berdik»,— deydilar Atbon raziyallohu anhu.

152-bob. «Imomning salomiga alik qaytarmasa ham bo‘ladir, namozda berilgan salom kifoya qiladir»,— degan kishi

Mahmud ibn Rabi’ rivoyat qiladirlar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni yaxshi eslarmen, ul kishi uyimizga kelganlarida men yosh bola erdim, paqirdan bir xo‘plam suv olib, hazillashib yuzimga purkab yuborganlarini ham yaxshi eslarmen, Menga Mahmud Atbon ibn Molik quyidagi hadisni aytib bergan zrdilar: «Men o‘z qavmim bo‘lmish Baniy Solimga imomlik qilur erdim. Bir kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzurlariga kelib: «Mening ko‘zim xira bo‘lib qoldi, yog‘ingarchilik bo‘lsa, masjidga borolmayotirman. Biznikiga borib, namoz o‘qib bersangiz, men siz namoz o‘qigan joyni o‘zimga namozgoh qilib olg‘ay erdim»,— dedim. Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam: «Inshoolloh, shundoq qilurmen»,— dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bilan Abu Bakr Siddiq kun qizigan vaqtda menikiga keldilar. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kirishga ruxsat so‘radilar, men uyga taklif qilib, o‘tirishga joy ko‘rsatdim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘tirmasdan: «Qaerda namoz o‘qib bermog‘imni istag‘aysen?»—dedilar. Men o‘zimga yoqqan joyni ko‘rsatdim, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namoz o‘qishga kirishdilar, biz ul kishiga iqtido qildik. Janrb Rasululloh sallallohu alayhi va sallam salom berganlarida, biz ham salom berdik. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namozda qanday salom bersalar, shunday salom berdik, alik olmadik».

153-bob. Namozdan keyin zikr aytmoq

Ibn Abbosning ozod qilingan quli Abu Ma’bad: «Menga Ibn Abbos bunday degan erdilar»,— deydi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam davrlarida odamlar farz namozidan so‘ng baland ovoz birlan zikr aytishur erdi, men buni yaxshi eslab qolganman».

Ibn Abbos: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning namozni tugatganlarini takbir aytganlaridan bilur erdim»,— deydilar (Namozdan so‘ng «Subhonalloh, Alhamdu lilloh, Ollohu akbar» deb zikr aytmoq).

Abu Hurayra rivoyat qiladirlar: «Faqirlar Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qoshlariga kelib: «Jannatning eng yaxshi joylari ham, dunyoning eng yaxshi ne’matlari ham boylarga tekkaydir. Biz qanday namoz o‘qisak va ro‘za tutsak, ular ham shunday namoz o‘qib, ro‘za tutishg‘aydir. Buning ustiga ular mol-dunyoga ham egadirlar. Mol-dunyolari bo‘lgach, haj qilishg‘aydir va sadaqalar berishg‘aydir»,— deyishdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ularga javoban: «Sizga boylar erishgan martabadan ham yuksakroq martabaga sazovor etadirgan bir narsani o‘rgatayinmi? Agar (mening aytganlarimni qilsangiz), sizdan yaxshiroq odam bo‘lmag‘aydir, siz erishgan martabaga hech kim erisha olmag‘aydir. Quloq solingiz, har bir farz namozidan so‘ng «Subhonalloh», «Alhamdu lilloh» va «Ollohu akbar» deb 33 martadan aytg‘aysiz»,— dedilar. Shu onda biz «Subhonalloh — 33 marta, Alhamdu lilloh — 33 marta, Ollohu akbar — 34 marta» deb o‘zaro tortishib qoldik. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga kirdik. Janob Rasululloh: «Subhonalloh, Alhamdu lilloh va Ollohu akbarning har birini 33 martadan aytg‘aysen, deb aytdilar»,— deydilar Abu Hurayra».

Mug‘ira Ibn Sho‘‘baning kotibi — Varrod raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Mug‘ira Muoviyaga atab bunday deb xat yozdirdilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam har bir farz namozidan so‘ng «Lo iloha illallohu vahdahu, lo shariyka lahu, lahu-l-mulku va lahu-l-hamdu va huva alo kulli shay’in qadiyr. Ollohumma lo moni’a limo a’tayta va lo mu’tiya limo mana’ta va lo yanfa’u zo-l-jaddi minka-l-jaddu» deb aytar erdilar».

154-bob. Imom (namozdan so‘ng) salom bergach, odamlarga qarab o‘girilib o‘tiradir

Sumra Ibn Jundub naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namoz o‘qib bo‘lsalar, bizga qarab o‘girilib o‘ltirar erdilar».

Zayd ibn Xolid al-Juhaniy rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Hudaybiya degan joyda kechqurun yoqqan yomg‘ir nami ustida biz birlan bomdod namozini o‘qidilar. Namozdan so‘ng Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam odamlarga o‘girilib: «Rabbingiz ne deydir, bilurmisiz?» — dedilar. Odamlar: «Olloh va uning Rasuli biladir»,— deyishdi, «Olloh: «Bandalarimdan ba’zilari menga ishonib mo‘‘min bo‘ldilar, ba’zilari ersa, menga ishonmay, kofir bo‘ldilar. Ammo, kimki bizning yomg‘irimizni Ollohning fazlu rahmatidan sodir bo‘ldi, desa, ul myonga iymon keltirib, sayyoralarni inkor qilgan bo‘lg‘aydir. Ammo, kimki falon sayyoraning undoq bo‘lmog‘i va piston sayyoraning mundoq bo‘lmog‘idan yomg‘ir yog‘di, desa, ul kofir bo‘lib, sayyoralarga sig‘ingan bo‘lur»,— deydi»,— dedilar Janob Rasululloh».

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kuni xufton namozini o‘qishni yarim kechagacha kechiktirdilar. Namozdan so‘ng bizlarga o‘girilib: «Odamlar allaqachon namozlarini o‘qib bo‘lib yotdilar, ammo sizlar ersangiz hanuz joynamoz ustidasizlar»,— dedilar».

155-bob. Imomning, salom bergandan keyin ham joynamoz ustida qolmog‘i

Nofi’ raziyallohu anhu naql qiladirlar: «Ibn Umar, farz o‘qib bo‘lgandan keyin ham, joynamozdan jilmasdan nafl o‘qiyverar erdilar. Hazrat Abu Bakrning nevarasi Qosim ham shunday qilur erdi».

Abu Hurayra: «Imom farz o‘qigan joyda nafl o‘qimaydir, degan hadisni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga noto‘g‘ri nisbat berishadi»,— deydilar.

Ummu Salama rivoyat qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam namoz tugab, salom berganlaridan so‘ng, xotinlar masjiddan chiqib ketar erdilar. Ular Rasululloh sallallohu alayhi va sallam masjiddan chiqqunlarigacha uylariga yetib olar erdilar».

156-bob. Imom (namoz tugab, salom bergach) biror zarur narsani eslab namozxonlarni tark etishi mumkinmi?

Uqba raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Madinada Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bizga namozda imomlik qildilar. Namoz tugab, salom berganlaridan so‘ng, odamlarni oralab o‘tib, xotinlaridan birining hujrasiga kirib ketdilar. Janob Rasulullohning shoshib turib ketganlari odamlarni xavotirga soldi. Bir ozdan keyin ul zot hujradan chiqib keldilar va shoshib turib ketganlarining boisini aytdilar: «Bizda bir oz tilla bor erdi, shu yodimga tushib qoldi. Fikrimni chalg‘itmasin, deb odamlarga ulashib bermoqni buyurdim».

157-bob. Chap yokim o‘ng tomoni birlai namozxonlarga o‘girilib qaramoq

Anas raziyallohu anhu o‘ng tomonlari birlan ham, chap tomonlari birlan ham nomozxonlarga o‘girilib qarayverar erdilar. Faqat bir tomoni birlan o‘girilib qaraydiganlarni qoralar erdilar.

Asvad raziyallohu anhu naql qiladirlar: «Abdulloh ibn Mas’ud: «Hech qaysingiz o‘zingizcha, faqat o‘ng tomon birlan o‘girilmoq lozim, deb aytib, shaytonga namozingizdan nasiba ulashmangiz! Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning chap tomonlari birlan ham o‘girilganlarini ko‘p ko‘rganman»,— deydilar».

158-bob. Xom sarimsoq, xonaki va yovvoyi piyoz yeyish to‘g‘risida Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning «Kimki ochilikdanmi yokim boshqa sababdanmi, sarimsoq va xom piyoz yegan ersa, bizning masjidimizga kelmasin!» — deganlari to‘g‘risida

Ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Xaybar urushi ketayotgan kunlardan birida: «Kimki mana bu ko‘katdan, ya’ni sarimsoqdan yegan ersa, bizning namozgohimizga yaqinlashmasin!» — deb aytganlar».

Jobir ibn Abdulloh naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki mana bu ko‘katdan yegan ersa (sarimsoqni ko‘rsatdilar), bizning masjidlarimizga kelmasin!»—deb aytganlar. Ato raziyallohu anhu: «Janob Rasululloh xom sarimsoqni aytdilarmi yokim pishganinimi?»— deb mendan so‘radilar. «Nazarimda, faqatgina xomini aytdilar»,— deb javob berdim».

Ato raziyallohu anhu Jobir ibn Abdullohdap eshitganlarini Ibn Shihobga bunday deb rivoyat qilgan erkanlar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki sarimsoq yokim piyoz yegaydir, bizdan ham, masjidimizdan ham nariroq yursin, uyida o‘tirsin!» — deydilar. Bir payt Janob Rasulullohga ko‘katlardan tayyorlangan taom keltirildi. Unda qanaqadir hid borligini sezib, nimala.rdan tayyorlanganligini so‘radilar. Uning ichidagi bor ko‘katlarni birma-bir aytib berishdi. So‘ng, Janob Rasululloh sahobalarni ovqatga taklif qildilar, lekin ular ul kishining o‘zlari yemaganlari uchun tortinishdi. Shunda Rasululloh: «Sizlar yeyaveringiz, menga bo‘lmaydir, chunkim men farishtalar birlan so‘zlashurmen, ular bu hidni yomon ko‘rishg‘aydir»,— dedilar».

Abdulaziz rivoyat qiladirlar: «Bir kishi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam sarimsoq to‘g‘risida ne deganlar?»—deb Anasdan so‘radi. Anas: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki mana bu ko‘katni (sarimsoqni) yegaydir, bizga yaqinlashmasin va biz birlan birga namoz o‘qimasin!» deb aytganlar»,— dedi.

159-bob. Qachon bolalarga g‘usl va tahorat vojib bo‘ladir? Qachon ular jamoat yig‘inlari, hayitlar va janozalarda qatnashadirlar, kattalar safida turib namoz o‘qiydirlar?

Sha’biy quyidagi hadisni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga tashlandiq bolaning qabriga borib janoza o‘qigan kishidan eshitibdir: «Janob Rasululloh janozada imomlik qildilar. Odamlar Janob Rasulullohga iqtido qilishdi (yosh bolalar ham qatnashishdi). Sulaymon mendan: «Bu hadisni kim aytib bergan erdi?»—deb so‘radi. Men: «Ibn Abbos»,— dedim».

Abu Sa’id al-Xudriy rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Jum’a ko‘ni g‘usl qilmoqlik har bir balog‘atga yetgan insonga vojibdir»,— deganlar».

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Xolam Maymunanikida bir kecha tunab qoldim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ham uyquga yotdilar. Kechaning bir qismi o‘tgach, Janob Rasululloh turib devorga osig‘liq meshchani oldilar, so‘ng yengil-elpi tahorat olib namoz o‘qiy boshladilar. Men ham ul kishi, singari tahorat olib, chap tomonlariga kelib turgan erdim, o‘ng tomonlariga o‘tkazib qo‘ydilar. So‘ng, Olloh xohlagancha namoz o‘qidilar, keyin yonboshladilar, hatto pishillaganlari ham eshitildi. Bir ozdan keyin muazzin kelib namozga chaqirdi. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qayta tahorat olmay muazzin birlan birga namozga chiqib ketdilar. Sufyon raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning ko‘zlari uxlaydi-yu, qalblari uxlamaydir»,— deydi. Amr: «Payg‘ambarlarning ko‘rgan tushlari Ollohning ularga yuborgan vahiyidir»,— deb, «Men tushimda ko‘rsam, seni Olloh yo‘lida qurbon qilayotgan erkanman» degan oyati karimani o‘qidi».

Anas ibn Molik naql qiladirlar: «Katta buvim Mulayka taom tayyorlab, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni mehmonga chaqirdilar. Rasululloh taomni yeb bo‘lgach: «Turingiz, birga namoz o‘qiymiz»,— dedilar. Men turib, eskiligidan qorayib ketgan bo‘yramizga suv sepdim, so‘ng Rasululloh namozni boshladilar. Men birlan bir yetim bola orqalarida safga turdik, buvim bo‘lsalar, bizning orqamizda turdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 2 rak’at namoz o‘qidilar».

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Bir urg‘ochi eshak minib Minoga keldim. Balog‘atga yetib qolgan erdim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Minoda sutrasiz (qibla tomonni to‘smay) odamlar birlan namoz o‘qiyotgan erkanlar. Ba’zi bir saflarni oralab o‘tdimda, eshakdan tushib, uni o‘tlagani qo‘yib yubordim, keyin safga kelib turdim. Bu qilmishim uchun menga hech kim tanbeh bermadi».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Bir kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xuftonga kech qoldilar, hatto Hazrat Umar: «Yosh bolalar, xotinlar uxlab qoldilar»,— deb ovoz qildilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam chiqib: «Darhaqiqat, Yer yuzidagi aholining birortasi ham hozir xufton o‘qiyotgani yo‘q»,— dedilar. Usha kunlarda Madina ahlidan boshqa hech kim namoz o‘qimas erdi».

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Menga bir kishi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga hayit namozida qatnashganmisiz?»,— dedi. Men: «Ha, qatnashganman, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga yaqinligim bo‘lmaganda, yoshim qichikligi sababli qatnasha olmagan bo‘lar erdim»,— dedim-da, quyidagilarni hikoya qilib berdim: «Janob Rasululloh Kusayr ibn Salt hovlisi yonida menga tug‘ni tutqizdilar, so‘ng avval erkaklarga, keyin ayollarga va’z aytdilar, oxiratni eslatib, sadaqa qilmoqqa buyurdilar. Ayollar uzuk va sirg‘alarini olib Bilolning etagiga tashlay boshladilar. Shundan keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, Abdulloh va Bilol uylariga ketdilar».

160-bob. Ayollarning kechasi va g‘ira-shirada masjidlarga chiqmoqlari

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Bir kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xufton namoziga kech qoldilar, hatto Hazrat Umar: «Xotinlar va bolalar uxlab qoldilar»,— deb ovoz qildilar. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam chiqib: «Yer yuzida sizdan bo‘lak biror kishi bu namozni o‘qiyman, deb turgani yo‘q»,—: dedilar. O’sha kunlarda Madinadan boshqa joyda namoz o‘qilmas erdi. Madina ahli xufton namozini Quyosh botayotgandagi shafaqning yo‘qolishidan boshlab, to tunning 3/1 bo‘lagi tugaguncha bo‘lgan vaqt ichida o‘qir erdi».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar xotinlaringiz kechasi namoz o‘qimoq uchun masjidga chiqmoqqa ijozat so‘rasalar, ijozat beringiz»,— deganlar».

Hind binti al-Harsga Ummu Salama quyidagi hadisni aytib bergan erkanlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam davrlarida ayollar farz namozini o‘qib bo‘lib, salom berishgach, o‘rinlaridan turib uylariga ketishar erdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bilan erkaklar ersa, ayollar ketib olsin, deb birmuncha vaqt kutib turishar erdi».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh  sallallohu alayhi va sallam bomdod namozini o‘qir erdilar, namozdan so‘ng xotinlar chimmatlariga o‘ralib g‘ira-shirada uylariga qaytishar erdi, qorong‘ida ularni hech kim tanimas erdi».

Abdulloh ibn Abu Qatodaning otalari rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Men, cho‘zibroq namoz o‘qiyman, deganimda go‘daklarning yig‘isini eshitib, onasiga og‘ir tushmasin, degayman-da, namozni yengillatgayman»,— deganlar».

Oisha onamiz: «Agar Rasululloh sallallohu alayhi va sallam hayot bo‘lib, ayollarda paydo bo‘lgan ushbu zebu ziynatlarni ko‘rganlarida erdi, Baniy Isroil kabi ularning masjidlarga bormaklarini albatta man’ qilgan bo‘lur zrdilar»,— degan erkanlar.

Yahyo shu haqda gapira turib, «Baniy Isroil xotin-qizlarining masjidlarga borishi man’ qilingan erdimi?»—deb so‘rabdi Umradan. Shunda Umra: «Ha»,— degan erkan.