28-bob. Xutbada Ollohga sano aytgandan so‘ng «Ammo ba’d» («Andin so‘ng ersa») degan kishi haqida

Hishom raziyallohu anhu quyidagi hadisni Fotimadan eshitgan erkanlar, unga Asmo aytib bergan erkan: «Oisha onamizning huzurlariga kirsam, odamlar namoz o‘qishayotgan erkan. «Odamlarga ne bo‘ldi?» - dedim. Oisha onamiz boshlari birlan osmonga ishora qildilar. «Bu (oxirat) alomatimi?» - dedim. «Ha» degandek bosh qimirlatib qo‘ydilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namozni juda ham uzoq o‘qidilar, hatto mening ko‘zim tinib ketdi. Yonimda meshchada suv bor erdi.

Ozini ochib boshimga suv quya boshladim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namoz o‘qib bo‘ldilar hamki, quyosh tutilishi to‘xtab, kun yorishib ketdi. Janob Rasululloh Olloh taologa hamdu sanolar aytdilar, so‘ng «Ammo ba’d» («Andin so‘ng ersa») deb odamlarga xutba qildilar. (Olloh taologa aytilgan hamdu sano birlan odamlarga aytmoqchi bo‘lgan xutbalarini bir-biriga qo‘shib yubormaslik uchun «Ammo ba’d» dedilar). Shu payt bir to‘da ansoriy ayollar g‘ovur-g‘uvur qilib qolishdi. Men ularni tinchitib, keyin (eshitmay qolganim uchun); «Rasululloh ne dedilar?» - deb Oisha onamizdan so‘radim. Oisha onamiz Rasulullohning hamma aytganlarini menga quyidagicha gapirib berdilar: «Menga ko‘rsatilmagan narsa qolmadi, hatto mana shu joyda turib jannatni ham, do‘zaxni ham ko‘rdim. Menga vahiy qilindi, sizlar qabrda Masih Dajjol fitnasi kabi yoki shunga yaqin bir sinovdan o‘tgaysizlar. Oldingizga kelib: «Mana bu kishini (Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni) taniysanmi?» - deb so‘ragaylar. So‘ralguvchi mo‘‘min (shu yerda Hishom: «yokim taqvodor»,- deb ikkilangaydir) bo‘lsa, «Bu kishi Rasululloh, Muhammad sallallohu alayhi va sallamdirlar. Bizga mo‘‘jizalar va hidoyat yo‘lini olib kelganlar, biz u kishiga ishonib, aytganlarini qabul qilganmiz, u kishiga ergashganmiz, hamma aytganlarini tasdiqlaganmiz»,- deydi. Unga: «Rohatlanib uxlayver. Biz sening mo‘‘min ekanligingni bilur erdik»,- deyishadi. Ammo, so‘ralguvchi munofiq (shu yerda Hishom: «yoki shubhalanuvchi»,- deb ikkilangaydir). bo‘lsa, «Bu kishini taniysanmi?»-deyishganda, «Yo‘q, bilmasman, odamlar bu kishi xususlarida nelardir deyishar erdi, men ham o‘shalardan eshitganlarimni aytar erdim»,- deydi (Hishom: «O’sha munofiqqa aytishadirgan ogir gaplarni Fotima menga aytgan erdi, lekin yodimdan ko‘tarilibdir»,- deydi)».

Amr ibn Tag‘lib rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi' va sallamga o‘lja mollar va asirlar keltirildi. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘ljalarni taqsimladilar. Ba’zi kishilarga berdilar, ba’zilariga bermadilar. Shunda o‘lja tegmagan kishilar norozi bo‘layotganini aytishdi. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam hamdu sano aytib, so‘ng «Ammo ba’d («Andin so‘ng ersa») deb qo‘ydilar-da, «Olloh haqqi-hurmati, men ba’zi bir kishiga o‘lja bergayman, ba’zisiga ersa, bermagayman. Lekin, o‘lja olmagan kishi menga o‘lja olgan kishidan ko‘ra mahbubroqdir. Qalbida qanoatsizlik, mol-dunyoga hirsi borligini sezgan kishimga o‘lja bergayman. Olloh qalblariga ko‘zi to‘qlik va qanoat jo qilgan kishilarni ersa, yanada nazari to‘q va qanoatli bo‘lmoqqa undagayman, Amr ibn Tag‘lib o‘sha sabrlilar toifasidandir»,- dedilar. Xudo haqqi, Janob Rasulullohning bu gaplari menga har qancha molu dunyodan ortiq erdi».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kuni yarim kechada masjidga chiqib namoz o‘qidilar, odamlar ham ularga iqtido qilib, nafl o‘qishdi. Tong otgach, odamlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam yarim kechada masjidga chiqib namoz o‘qidilar»,-deb o‘zaro gaplashishdi. Ertasiga kechqurun undan ham ko‘p odam yig‘ilib, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga namoz o‘qidilar. Tong otgach, yana shu haqda o‘zaro so‘zlashdilar.

Uchinchi kechada masjid ahli juda ham ko‘payib ketdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam masjidga chiqib namoz o‘qydilar, odamlar ham o‘qishdi. To‘rtinchi kecha Rasululloh sallallohu alayhi va sallam masjidga chiqmadilar, faqat tong otganda bomdod namoziga chiqdilar. Namozni o‘qib bo‘lgach, Ollohga hamdu sano aytganlaridan so‘ng «Ammo ba’d» deb so‘z boshladilar: «Sizlarning bu sa’yu kushishlaringiz, albatta, yaxshi, biroq kechasi namoz o‘qimoq farz bo‘lib qolib, keyin qiynalib qolmangiz, dedim».

AbuHumayd as-So’idiy rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam namozdan keyin o‘rinlaridan turib Ollohga munosib hamdu sano va tahlil aytganlaridan so‘ng, «Ammo ba’d» deb so‘z boshladilar».
Misvar ibn Maxrama rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘rinlaridan turib hamdu sano aytayotganlarida «Ammo ba’d» deganlarini eshitdim».

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam enlariga izor kiyib, boshlariga katta salla o‘rab, so‘nggi marta minbarga chiqdilar, Ollohga hamdu sano aytganlaridan so‘ng: «Ey odamlar, menga yaqinroq kelingiz!» -dedilar. Odamlar Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning oldilariga to‘plandi. Rasululloh «Ammo ba’d» deb so‘z boshladilar: «Mana bu ansoriylar qabilasi kelajakda ozayg‘aydir, (boshqa) odamlar ersa, ko‘payg‘usidir. Muhammad sallallohu alayhi va sallam ummatiga mansub mansabdor odamning biror kishiga zarari yokim foydasi tegsa, yaxshiligini qabul qilib, yomonligini afv etsinlar!»

29-bob. Jum’a kuni imomning ikki xutba o‘rtasida o‘tirib dam olmog‘i

Abdullohibn Umar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (jum’ada) ikki marta xutba aytar erdilar. Ikkinchi xutbani boshlashdan oldin o‘tirib dam olar erdilar»,- deydilar.

30-bob. Jum’a kuni xutba tinglamoq

Abu Hurayra raziyallohu anhu: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb aytganlar»,— dedilar: «Jum’a kuni maloikalar masjid eshigi oldida birinchi bo‘lib kelganlarni birinchi deb, ikkinchi bo‘lib kelganlarni ikkinchi deb yozib turishg‘aydir. Jazirama issiqda birinchi bo‘lib kelganlar bitta tuya, ikkinchi bo‘lib kelganlar bitta sigir, undan keyingilari bitta qo‘chqor, undan keyingilari bitta tovuq, undan ham keyingilari ersa, bitta tuxum sadaqa qilganchalik savob olg‘aydir. So‘ng, imom so‘zga chiqsa, maloikalar daftarlarini yopib, uning suhbatiga quloq solishg‘aydir».

31-bob. Imom xutba aytib turganida bir kishining kirib kelganini ko‘rsa, unga ikki rak’at namoz o‘qimoqni buyuradi

Jobir ibn Abdulloh rivoyat qiladirlar: «Jum’a kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam odamlarga xutba aytib turgan erdilar, bir kishi kirib keldi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam unga: «Ey falonchi, namoz o‘qidingmi?» -dedilar. U «Yo‘q»,- dedi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Turg‘il, ikki rak’at namoz o‘qig‘il!»-dedilar».

32-bob. Imom xutba aytayotganda kelib, ikki rak’at yengil namoz o‘qigan kishi

Jobir ibn Abdulloh rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam jum’a kuni xutba aytib turganlarida bir kishi masjidga kirib keldi. Rasululloh unga: «Namoz o‘qidingmi?» - dedilar. «Yo‘q»,- dedi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Turg‘il, ikki rak’at o‘qig‘il!» - dedilar».

33-bob. Imomning xutba aytayotib qo‘llarini ko‘tarib duo qilmog‘i

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Jum’a kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xutba aytib turgan erdilar, birdan bir kishi o‘rnidan turib: «Yo Rasululloh, yilqilar halok bo‘ldi, qo‘ylar halok bo‘ldi. Olloh taolodan bizga yomg‘ir so‘rab beringiz!»- dedi. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qo‘llarini ko‘tarib duo qildilar».

34-bob. Jum’a kuni xutbada yomg‘ir so‘ramoq

Anas raziyallohu anhu naql qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam davrlarida qurg‘oqchilik bo‘ldi. Jum’a kuni Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xutba aytib turgan erdilar, bir badaviy o‘rnidan turib: «Yo Rasululloh, mol-hollar halok bo‘ldi, bola-chaqalar och qoldi. Olloh taolodan bizga yomgir so‘rab beringiz!» - dedi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qo‘llarini ko‘tarib duo qila boshladilar, osmonda esa bir parcha ham bulut ko‘rinmasdi. Jonim qo‘lida bo‘lgan zotga qasamyod etib ayturmenkim, qo‘llarini duodan tushirmasdanoq osmonni tog‘dek-tog‘dek bulut bosdi. Keyin, Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning minbardan tushib ulgurmaslaridan soqollaridan yomg‘ir tomchilari tomayotganini ko‘rdim. O’sha kuni, uning ertasi va indiniga ham yomg‘ir yog‘ib, hatto keyingi jum’agacha davom etdi. Keyingi jum’ada o‘sha yoki boshqa bir badaviy: «Yo Rasululloh, binolar bosib qolyapti, mol-hollar g‘arq bo‘layotir, Olloh taolodan bizga yomg‘irni to‘xtatmakni so‘rab beringiz!» - dedi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam duoga qo‘llarini ko‘tarib: «Ilohi, ustimizga ermas, atrofimizga yomg‘ir yog‘dirg‘il!» - dedilar. Rasululloh   sallallohu alayhi va sallam qo‘llari birlan qaysi tomonga ishora qilsalar, o‘sha tomonning bulutlari tarqab ketar erdi. Nihoyat, Madinai Munavvara osmoni doira shaklida ochildi. Yomg‘ir ersa, vodiyga bir oy yog‘di. O’sha tomondan kim kelmasin, ko‘p yomg‘ir yog‘ayotgani haqida gapirar erdi».

35-bob. Jum’a kuni imom xutba aytayotganda o‘zaro so‘zlashayotganlarni tinchitish haqida

Agar kishi yonidagi birodariga «Jim turg‘il!» desa ham noo‘rin gap qilgan bo‘lur. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Imom so‘zlayotganda odamlar jim turib tinglamog‘i lozim» deganlar»,— deydilar Salmon,  Abu Hurayra rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Jum’a kuni imom gapirib turganda yoningdagi birodaringga «Jim turg‘il!» desang, noo‘ring gap qilibsan»,— deganlar»

36-bob. Jum’a kuni duo ijobat bo‘ladigan vaqt to‘g‘risida

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam jum’a kuni haqida gapira turib: «Jum’a kunida bir muayyan vaqt bordir. Musulmon bandaning o‘qiyotgan namozi o‘sha vaqtga to‘g‘ri kelib qolmog‘i qiyindir, bordiyu to‘g‘ri kelib qolg‘aydir, o‘sha banda Olloh taolodan biror narsa so‘rag‘aydir, so‘raganini berg‘aydir»,— dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam muborak qo‘llari birlan o‘sha vaqtning qisqa ekanligiga ishora qildilar».

37-bob, Jum’a kuni odamlar imomni tashlab namozdan chiqib ketib qolishsa, imom va u bilan qolgan kishilarning namozi joizdir

Jobir ibn Abdulloh rivoyat qiladirlar: «Bir kuni payg‘ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi va sallam birlan birga jum’a namozini o‘qiyotgan erdik, birdan Shom tomondan don ortilgan karvon kelib qoldi. Odamlar (namozni tashlab) karvon tomonga qarab ketishdi, hatto Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga 12 kishi qoldi, xolos. Shunda: «Agar odamlar biror oldi-sotdini yokim o‘yin-kulgini ko‘rib qolishg‘aydir, seni namozda tik turganingcha qoldirib ketishg‘aydir»,— degan oyati karima nozil bo‘ldi».