20-bob. Agar o‘tirgan holda namoz o‘qiyotgan kishi namoz davomida sog‘ayib qolsa yokim o‘zini yengil his qilsa, namozini oxiriga yetkazadir, qaytarib o‘qimaydir

Hasan Basriy: «Kasal odam, xohlasa, namozning ikki rak’atini tik turib keyingi ikki rak’atini ersa o‘tirib o‘qiydir»,- deydilar.

Abdullohibn Yusuf rivoyat qiladirlar: «Oisha onamiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning to keksaygunlaricha kechasi o‘tirgan holda namoz o‘qiganlarini sira ham ko‘rmagan erkanlar. Janob Rasululloh ruku’ qilmoqchi bo‘lsalar, avval o‘rinlaridan turib 30 yokim 40 oyat o‘qib, keyin ruku’ qilar erdilar».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘tirgan holda namoz o‘qib, qiroat qilar erdilar. Qiroat qilishga 30 yokim 40 oyat qolganda o‘rinlaridan turib qiroat qilar erdilar, so‘ng ruku’ qilar erdilar, keyin sajda qilar erdilar. Ikkinchi rak’atda ham aynan shundoq qilar erdilar. Namozni tugatgach, menga qarar erdilar, agar uyg‘oq bo‘lsam, men birlan so‘zlashib o‘tirar erdilar, uxlayotgan bo‘lsam, o‘zlari ham yonboshlar erdilar».

BISMILLOHIR RAHMONIR RAHIYMI
KECHASI TAHAJJUD O’QIMOQ VA OLLOH TAOLONING «O’ZINGGA QO’ShIMCHA VAZIFA (NAFL) TARIQASIDA KECHASI TAHAJJUD O’QIG’IL!» DEGAN KALOMI SHARIFI XUSUSIDA

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi tahajjudda quyidagi duoni o‘qir erdilar: «Ollohumma laka-l-hamdu, anta qayyimu-s-samavoti va-l-arzi va man fiyhinna, va la-ka-l-hamdu, laka mulku-s-samavoti va-l-arzi va man fiyhin-na, va laka-l-hamdu, nuru-s-samavoti va-l-arzi, va la-ka-l-hamdu, anta maliku-s-samavoti va-l-arzi, va la-ka-l-hamdu, anta-l-haqqu va va’duka-l-haqqu va liqouka haqqun va qavluka haqqun va-l-jannatu haqqun va-n-noru haqqun va-n-nabiyyuuna haqqun va Muhammadun sallallohu alayhi va sallam haqqun va-s-so’atu haqqun, Ollohumma laka aslamtu va bika omantu va alayka tavakkaltu va ilayka anabtu va bika xosamtu va ilayka hokamtu, fag‘firliy mo qaddamtu va mo axxartu va mo asrartuva mo a’lantu, anta-l-muqaddamo‘ va anta-l-muaxxaru, lo iloha illo anta av lo iloha g‘ayruka». Sufyon raziyallohu anhu: «Abd ul-Kariym Abu Umayya yuqoridagi duoga «Va lo havla va lo quvvata illo bi-l-loh» ni qo‘shimcha qilgan»,- deydilar.

Duoning tarjimasi: «Ilohi, jamiki maqtovlar senga xosdir! Sen yeru osmonlarning va undagi borliqning yaratuvchisi va boshqarib turuvchisidirsen, jamiki maqtovlar senga xosdir! Sen yeru osmonlar va undagi barcha narsalarning egasidirsen, jamiki maqtovlar senga xosdir! Yeru osmonlar yorug‘ligi sendandir, jamiki maqtovlar senga xosdir! Sen haqdirsen va va’dang ham haqdir, oxiratda seni ko‘rmoq ham haqdir. So‘zing haqdir, jannat ham haq, do‘zax haqdir. Jamiki payg‘ambarlar ham haqdir, Muhammad sallallohu alayhi va sallam ham haq va qiyomat ham haqdir. Ilohi, senga bo‘yinsundim va senga iymon keltirdim hamda o‘zingga tavakkal qildim, dildan senga tavba qildim, seni deb (dushmanlaring birlan) kurashdim, ularga o‘zing jazo berg‘aysen, o‘tgan va kelgusi gunohlarimni, xufyona va oshkora xatolarimni o‘zing kechirg‘il, sen yakka-yu yagonadirsan, sendan boshqa iloh yo‘qdir!».

1-bob. Tunda turib namoz o‘qishning fazilati

Solimning otalari Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallalloxu alayhi va sallam hayotliklarida biror kishi tush ko‘rsa, (Rasulullohga) aytib berar erdi. Men ham bir tush ko‘rsam-u, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga aytib bersam, deb orzu qilar erdim. Yosh yigitcha edim. Bir kuni masjidda uxlab yotganimda tush ko‘rdim. Tushimda ikki farishta kelib meni ushlab do‘zaxga olib borishdi. Qarasam, do‘zax quduq singari atrofi o‘ralgan bo‘lib, uning ikki minorasi bor erkan. Do‘zaxda odamlar yuribdir, ularni men tanidim. So‘ng, «Meni do‘zax o‘tidan asrag‘il!» deb Ollohga iltijo qila boshladim. Shu payt yonimizga yana bir boshqa farishta kelib menga: «Qo‘rqmag‘il!» - dedi (keyin uyg‘onib ketdim). Ko‘rgan tushimni Hafsa opamga aytib berdim, ul esa Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga aytib beribdir. Shunda Rasululloh sallalloxu alayhi va sallam: «Abdulloh o‘zi yaxshi yigit-u, lekin koshki erdi kechasi turib namoz o‘qimoqni odat qilsa erdi!- debdilar».
Shundan keyin Abdulloh kechalari uxlamay namoz o‘qib chiqadirgan bo‘lgan erkan.

2-bob. Tungi namozda uzoqroq sajda qilmoq

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi 11 rak’at namoz o‘qir erdilar. Har bir sajdada sizlar 50 oyat o‘qiganingizda ketgancha fursat bosh ko‘tarmay turar erdilar. Vomdod namozidan avval ersa, ikki rak’at sunnat o‘qib olar erdilar. Keyin, muazzin namozga chaqirguncha yonboshlar erdilar».

3-bob. Kasal odam tungi namozni o‘rnidan turmay, o‘tirib o‘qiydir

Asvad raziyallohu anhuga Jundub raziyallohu anhu quyidagi hadisni rivoyat qilgan erkanlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam betob bo‘ldilar. Shunda kechasi o‘qiydirgan namozni o‘rinlaridan turmay, (o‘tirib) o‘qidilar».

Jundub ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Jabroil alayhissalom Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzurlariga birmuncha vaqt kelmay qo‘ydilar. Quraysh qabilasidan bir xotin: «Shaytoni uning oldiga kelmay qo‘ydi» - deb gap tarqatdi. Shunda, «Va-z-zu-ho va-l-layli izo sajo mo vadda’aka rabbuka va mo qalo» degan oyat nozil bo‘ldi. Tarjimasi: «Yorug‘ kun va qorong‘u kecha haqqi, rabbing sendan o‘z aloqasini uzgani ham yo‘qdir va seni yomon ko‘rib qolgani ham yo‘qdir».

4-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning tungi namoz va nafl o‘qishga majbur qilmay undaganlari; Rasululloh sallalloxu alayhi va sallamning (qizlari) Fotimani va (kuyovlari) Hazrat Alini (ikkalalaridan ham Olloh rozi bo‘lsin!) eshikni taqillatib, tungi namozga uyg‘otganlari

Ummu Salama raziyallohu anho rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kuni kechasi uyg‘onib: «Subhonalloh, bul kecha nechuk fitnalar va nechuk xazinalar nozil bo‘ldi erkan?! (ya’ni, kimlarga azob va kimlarga rahmat nozil bo‘ldi erkan?!). Kim hujralarda yotganlarni uyg‘otg‘aydir! Yo rab, bu dunyoda kiyimliklar u dunyoda yalang‘ochdirlar!» — dedilar».

Hazrat Ali ibn Abu Tolib rivoyat qiladirlar: «Bir kuni kechasi Rasululloh sallallohu alayhi va sallam men birlan qizlari Fotimani eshikni taqillatib uyg‘otdilar-da, «Namoz o‘qisalaringiz bo‘lmaydirmi?» — dedilar. Shunda men: «Yo Rasululloh, jonimiz Olloh taoloning qo‘lidadir, egar bizni uyg‘otmoqni xohlasa, o‘zi uyg‘otg‘aydir»,— degan erdim, menga bir so‘z ham aytmadilar. Biroq qaytib ketayotganlarida qo‘llarini sonlariga urib: «Inson o‘zi azaldan shundoq aytishqoq erdi»,— deganlarini eshitdim».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam odamlarga farz bo‘lib qolmog‘ini qo‘rqib o‘zlariga yoqqan ba’zi bir amallarni qilmas erdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Zuho» namozini o‘qiganlarida, albatta men ham birga o‘qiydirman».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kuni kechasi masjidda namoz o‘qidilar, ularga ergashib, bir qancha kishilar ham o‘qishdi. Ertasi kuni kechasi odam ancha ko‘paydi. Uchinchi va to‘rtinchi kechaga borib ersa, nihoyatda ko‘payib ketdi. Kelasi kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam masjidga chiqmadilar. Tong otgach, bomdod namozidan so‘ng: «Tarovih namozi o‘qiydirman, deb qilgan sa’yu kushishingizni ko‘rib xursand bo‘ldim. Oldingizga chiqmog‘imga hech narsa mone’lik qilgani yo‘qdir. Ammo, kechasi namoz o‘qimoq sizlarga farz bo‘lib qolmog‘idan qo‘rqg‘aymen»,— dedilar. Bu voqea Ramazon oyida bo‘lgan erdi».

5-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning oyoqlari shishib ketguncha nafl o‘qiganlari

Oisha onamiz: «Hatto oyoqlari yorilib ketar erdi»,— degandilar.

Mug‘iyra ibn Shu’ba raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi turib namoz o‘qir erdilar, hatto (ruku’, sajda qilaverib), oyoqlari (yokim boldirlari) shishib ketar erdi. Bir kuni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga: «Axir, sizning butun gunohlaringizni Olloh afv qilgan-ku!» - deyishdi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Shukr qilguvchi banda bo‘lmayinmi?»-dedilar».

6-bob. Saharda (turmay) uxlagan kishi haqida

Abdulloh ibn Amr rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi' va sallam (bir kuni menga) bunday degandilar: «Olloh taologa ko‘proq Dovud alayhissalomning namoz o‘qimaklari va ro‘za tutmaklari yoqar erdi, Dovud alayhissalom yarim kechagacha uxlar erdilar. Kechaning 1/3 qismida ibodat qilar erdilar va 1/6 qismida uxlar erdilar. Kunora ro‘za tutar erdilar».

Masruq raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam nima qilmoqni yaxshi ko‘rar erdilar?» -deb Oisha onamizdan so‘radim. «Doimiy ibodatni»,- dedilar. «Qachon turib namoz o‘qir erdilar?»-dedim. «Xo‘roz qichqirganda»,- dedilar».

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam xo‘rozning birinchi qichqirig‘ini eshitiboq turib namoz o‘qir erdilar».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam mening hujramda yotib qolgan kunlari biror marta ham turib saharni qarshi olgan ermaslar».

Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Bir kecha Rasululloh birlan birga namoz o‘qidim. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qiyomda uzoq turib qolganlaridan hatto niyatim buzildi»,- dedim Abu Voilga. «Ne qilmoqchi bo‘ldingiz?» - deb so‘radi Abu Voil. «Rasulullohni qiyomda qoldirib, o‘zim o‘tirib olsammikin, degan xayolga bordim, dedim».

Huzayfa raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi tahajjud namoziga tursalar, og‘izlarini misvok birlan tozalar erdilar».

7-bob. Rasululloh sallallohu alayqi va sallam tungi namozni qanday o‘qir erdilar? Rasululloh sallallohu alayqi va sallamning tungi namozlari necha rak’at bo‘lardi?

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Bir  kishi:   «Yo Rasululloh, tungi namoz nechuk o‘qilur? - dedi. «Ikki-ikki rak’atdan bo‘lg‘aydir, tong otib qoldimikin, deganingda ersa, bir rak’at o‘qib, vitr qilg‘aysen»,-dedilar».

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Rasulullohsallallohu alayhi va sallamning tungi namozlari 13 rak’at bo‘lur erdi. Har 2 rak’atdan so‘ng salom berar erdilar».

Masruq raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Oisha onamizdan Rasulullohning tungi namozlari haqida so‘radim. Oisha onamiz: «Gohida 7 rak’at, gohida 9 rak’at va ba’zan 11 rak’at bo‘lar erdi, bomdod namozining 2 rak’at sunnati bunga kirmaydir»,- dedilar».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi 13 rak’at namoz o‘qir erdilar, bunga vitr va bomdodning 2 rak’at sunnati ham kirg‘aydir».

8-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning tungi namozlari va uyqulari to‘g‘risida qamda kechasi namoz o‘qishning farz ekanligini bekor qilmoq to‘g‘risida

Olloh taolo tungi namoz to‘g‘risida bunday deydir: «Ey burkanib yotgan Payg‘ambar alayhissalom, kechasi turib namoz o‘qig‘il, tunning ozroq qismida (yokim yarmida yokim undan ham ozrog‘ida yokim sal ko‘prog‘ida) uxlag‘il! Qur’oni Kariymni shoshilmasdan, tartib birlan o‘qig‘il, Biz senga bul dunyoda amal qilmoq og‘ir, biroq oxiratda tarozi bosadirgan oyati kariymalar nozil qilg‘aydirmiz. Kechasi turib namoz o‘qimoq qiyin bo‘lsa ham, matni zehnga mustahkam o‘rnashg‘aydir. Sening kunduzi ko‘p toat-ibodat qilmog‘ingni bilurmen». Olloh taolo yana bunday deydir: «Olloh taolo tuni birlan ibodat qilib chiqmoqqa qurbingiz yetmaslig‘in bilur, shuning uchun ham sizlarni kechirg‘aydir. Kechasi qo‘lingizdan kelganicha namoz o‘qingiz! Olloh taolo ba’zi biringizning bemor ekanlig‘ingizni, ba’zi biringizning rizq istab, dunyo kezib yurganingizni va ba’zi biringizning Olloh yo‘lida g‘azot qilayotganingizni bilg‘aydir. Shuning uchun qo‘lingizdan kelganicha Qur’on tilovat qilingiz, namoz o‘qingiz, zakot beringiz va Olloh yo‘lida xayr-sadaqalar qilingiz! Bu dunyoda neki yaxshilig‘ qilg‘aydirsiz, oxiratda Olloh huzurida buning evaziga o‘ylaganingizdan ko‘ra ko‘proq savob topg‘aydirsiz!» Ibn Abbos raziyallohu anhu: «Oyatdagi «Noshiat al-layli» degan ibora habashchasiga kechasi turib tahajjud namoz o‘qimoqni bildirg‘aydir»,- deydilar. Imom Buxoriy: «Ashaddu vat’an» degan ibora Qur’on oyatlarining kishi qulog‘i, 'ko‘zi va qalbiga yaxshi o‘rnashuvchan erkanlig‘ini anglatg‘aydir»,- deydilar.

Anas raziyallohu anhu Humaydga bunday deb rivoyat qilgan erkanlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Ramazon oyining ayrim kunlari ro‘za tutmay yurar erdilar, hatto butunlay ro‘za tutmasalar kerak, deb o‘ylar erdik, ba’zi kunlari ersa, qatorasiga ro‘za tutar erdilar, hatto endi og‘iz ochmasalar kerak, deb o‘ylar erdik.  Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning kechasi qachon namoz o‘qimaklarini bilmoqchi bo‘lib, qay vaqt bormang, o‘shal vaqtda namoz o‘qiyotganlarini ko‘rar erdingiz, shuningdek qachon uxlamaklarini bilmoqchi bo‘lib, qay vaqt bormang, o‘shal vaqtda uxlayotganlarini ko‘rar erdingiz».

9-bob. Agar inson kechasi turib namoz o‘qimasa, shayton uning orqa miyasini tugib qo‘yadir

AbuHurayra rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar birontangiz kechasi turib namoz o‘qimay yotaversangiz, shayton orqa miyangizga uchta tugun tugkaydir, har bir tuguncha: «Kecha hali uzoq, uxlayverg‘il!» - deb dam urg‘aydir (kuf-suf qilg‘aydir). Kishi, agar uyqusidan uyg‘onib Ollohning zikrini qilsa, tugunning bittasi yechilg‘aydir, agar turib tahorat olsa, ikkinchisi yechilg‘aydir, agar namoz o‘qisa, uchinchi tugun ham yechilib, toat-ibodatga g‘ayratli, dili xush bo‘lib qolg‘aydir. Agar kechasi uyg‘onib shunday qilmasa, ertasi dili g‘ash va yalqov bo‘lib yurg‘aydir»,- deb aytdilar».

Sumra ibn Jundub raziyallohu anhu tush to‘g‘risida rivoyat qila turib: «Kimki tushida boshini tosh birlan yorayotganlarini ko‘rsa, demak ul Qur’oni Kariymni yodlamak ta unga amal qilmakni tark etgan va farz namozini o‘qimay uxlagan odamdir!» - dedilar.