Iymonning negizini ixlos tashkil qiladi. Menimcha ixlos haqidagi ushbu she'r ham bu yerga qo'yilsa noto'g'ri bo'lmaydi:
ихлос ҳақида ривост
Қандай замон бслди билмам,
Файз кетмиш оламдан.
Қавллардан субут кетмиш,
Ихлос кетмиш одамдан.
Мухлисларни мен кундузи,
Чироқ ёқиб изладим.
Тополмагач, ихлос ҳақда,
Бир ривост ссзладим.
Хоҳ сшитинг, хоҳ сшитманг,
Менга бари баробар.
Маъқул келса — олинг, йсқса,
Ташлаб қсйинг биродар.
«Ссзламоқлик бизга дарддир,
Биз шундайин беморлар.
Одамилар сшитмаса,
Ашитар — ку, деворлар»
"¦Қадим-қадим замонда,
Қуёш чиқар томонда,
Қсрқинч-хавфдан омонда,
Ўз қувонч-у ғами ла,
Яшаркан бир қабила.
Алғончиси йсқ скан,
Бисёр скан чинлари,
Ислом скан динлари.
Тоат-ибодат билан,
Тоза скан диллари,
Оқ скан кснгиллари.
Амаллари андоза,
Ақидаси рост скан.
Аҳли сунна йслига,
Тутган йсли хос скан.
Залолат-у ширкдан,
Мутлақо олис скан.
Қилган ибодатлари,
Аллоҳга холис скан.
Улар қсшни халқларга,
А аҳмат ели сканлар.
Ўз номига муносиб,
Суннат сли сканлар.
Суннатга мос бу ҳаёт,
Ақмай иблис калонга,
Мулло қиёфасида,
Юзланиб халқ - авомга,
Дебди: «аё, халойиқ!
Ишларингиз — ҳақойиқ.
Аммо, руҳлар ҳурматин,
Билмасингиз нолойиқ.
Ахир сизларнинг юртда,
Муқаддас бир дарахт бор.
Аллар унга сиғинган,
Тавоф қилган чаҳор ёр!
Бу дарахт билан аллоҳ,
Орасида пайғом бор —
Чунки, унинг остида,
Ухлагандир пайғамбар.
Шундай улуғ дарахтни,
Манзили руҳ дарахтни,
Бир кунда бир зиёрат
Қилмасангиз — устдир!
Улуғ пайғамбар билан,
Чаҳор ёрнинг ҳурматин
Билмасангиз устдир!»
Во ҳасрат-о, ё, ҳасрат!
Ожиз дилга жо ҳасрат!
Олиб тинмай бир дилни,
Дилларга вабо ҳасрат!
Ушбу кунидан бошлаб,
Ботилга қадам ташлаб,
Маъсийст-у гуноҳни
Йирик қилди халойиқ.
Аллоҳга бир дарахтни,
Шерик қилди халойиқ!
Фойдани ҳам зиённи,
Ксрардилар дарахтдан.
Дуо қилиб ҳожатни,
Ссрардилар дарахтдан.
«Бу дарахтнинг ичида,
Азиз руҳ бор» дердилар.
«Улар парвардигорга,
Яқин ва ёр» дердилар.
Дарахт сари шу тахлит,
Оқаверди авом халқ.
Аовдасига шох, латта,
Тақаверди авом халқ.
Баъдал қисса бир куни,
Йиғиб ақл-у ҳушини,
Авомнинг залолатин,
Англаб етди бир обид.
Англади-ю «с, воҳ!» деб,
«Кечир бизни аллоҳ!» деб,
Ширк йслини тссмоққа,
Ул дарахтни кесмоққа
Қасам ичди бир обид,
Авом халқнинг раъйидан,
Тамом кечди бир обид.
Қслга олиб болтасин,
Шитоб кетди бир обид.
Табиий, бу ҳолатга,
Бу ғайрат — шижоатга,
Ғазабланган азозил,
Худди сша соатда,
Жангари бир ҳолатда,
Осмондан бслиб нозил,
Зоҳир қилиб зсрликни,
Ҳимос қилиб ширкни,
Ҳамла қилди обидга.
Ул иймони собитга.
Обид баҳодир сди.
Ксп ишга қодир сди.
Билагига куч қсшган
Ғазаби зоҳир сди.
Хуллас, икки бақувват,
Бир-бирига бермай дов.
Субҳидамдан шомгача
Олишдилар беаёв.
Тун пардасин ёйганда,
Танлар ҳолдан тойганда,
Шайтоннинг ҳолсизланиб,
Қолганин сезди обид.
Мадад ссраб Аллоҳдан,
Алғиз Олампаноҳдан,
Ерга босиб шайтонни,
Кскракдан сзди обид.
Азиб манфур жасадни,
Личоқ олиб ёнидан,
«Аблаҳ сенга слим!» деб,
Ҳаволатган онида"¦
«Тсхта!» деди азозил.
«Бир гапим бор, сшитгил
Лухта - деди азозил.
Садоқатинг аллоҳга,
Ксрдим чакки смасдир.
Лекин"¦қирқ йил муттасил
Сиғинсанг ҳам сен унга,
Ҳамон нонинг сримта,
Биринг икки смасдир.
Токайгача, сй, обид
Маймун йиғлар ҳолингга.
Ихлос билан тавҳидни
Еб бслмайди қоринга.
Аопок бслгин демасман,
Ҳаромдан хсп, хазар қил.
Аммо, схшилаб сйлаб,
Атрофингга назар қил.
Ае сабабдан ҳс анов,
Дунё аҳли — боёнлар,
Сен томонга қайрилиб,
Қиё боқиб қарашмас.
Уларда бслган гсзал,
Бсстонлар-у, бинолар,
Аечук сенга нолойиқ,
Ааҳот сенга срашмас?
Ашит мени, сй йигит,
Қайтгил дарахт қасдидан.
Айтай сенга ажойиб,
Фойдали гап — ростидан.
Қайтсанг агар, ҳар куни
Икки тилло топарсан,
Шом намоздан кейиноқ
Жойнамозинг остидан.
* * *
Во ҳасрат-о, ё ҳасрат,
Инсонларнинг ҳолига.
Ае зотларни йслидан
Оздирмаган бу дунё!
Тамаъ қсшиб инсоннинг,
Аийст-у омолига,
Холис ишни олдинга,
Ўздирмаган бу дунё!
Ар йигитга ҳақиқий
Хеш бслмаган бу дунё.
Азгуликка ҳеч қачон,
Аш бслмаган бу дунё.
Ким берилса дунёга,
Шайтон бслар ёрони.
Хароб қилган бу дунё,
Искандар-у Дорони.
Обид демай, шоҳ демай,
Хароб қилган бу дунё.
Ҳақиқатни ёлғон-у
Сароб қилган бу дунё.
Аксар найранг-ҳийладан,
Ўсиб чиққан бу дунё!
Мудом ҳақнинг йслини,
Тссиб чиққан бу дунё!
* * *
Во ҳасрат-о ,ё ҳасрат,
Аамозхоннинг ҳолига!
Алданди у шайтоннинг,
Алғон қийл-у қолига:
«Маъқул — деди — ризқимнинг,
Тсрвасини тешмайин.
Озод қилай сени ҳам,
Дарахтни ҳам кесмайин.
Лекин, сшит Азозил,
Ксриб қсй бу сроқни,
Қачон ваъданг бузилса,
Йсқ қилурман дарахтни!
* * *
Шу тариқа намозхон,
Кечди дарахт қасдидан.
Тилло топиб ҳар куни,
Жойнамози остидан,
Мол-у дунё йиғарди.
«Аллоҳ» демай, «тилло» деб,
Ҳар лаҳзада дунё деб,
Дунё учун қувониб,
Дунё учун йиғларди.
Лул топишнинг турфа хил,
А ежаларин тсқирди.
Аамозни ҳам у фақат,
Тилло учун сқирди.
* * *
Обид ҳоли шул срса,
Аима қилсин авом халқ?
Уйғотмай дил — карахтни,
Илоҳ қилиб дарахтни,
Ушбу амалларида,
Атаверди давом халқ.
* * *
Шайтон мудом шайтондир,
Ссзлагани ёлғондир.
Қачон шайтон ваъдаси,
Тсғри ваъда бслғондир?
Йслдан урган бу баттол,
Ҳатто одам-атони.
Алдамаса, слибди,
Бир обиди хаттоъни.
Шайтон иши мустасно,
Қсш келади «иллолар»
Хуллас, бир кун жойидан —
Жойнамознинг пойидан,
Топилмабди тиллолар!
* * *
Ксринг снди обидни,
Қаҳр тскиб афтидан,
Қайтмай сна «шаштидан»,
Қаттиқ қисиб тутганча,
Қурч болтасин дастидан,
Йсл олибди далага,
Яна дарахт қасдида.
Етиб борса Азозил,
Ўшал жойда турганмиш.
Ваъдасини сслатса,
Армак қилиб кулганмиш.
Жанжал-сурон бошланиб,
Айланибди урушга.
Лекин ҳожат қолмабди,
Ксп беллашиб туришга.
Аегадир ҳолсизланиб,
Чарчаб қолган намозхон,
Енгилибди бу сафар,
Шайтону бадбурушдан.
- Во ажабо! бу не ҳол?
Бу қандайин синоат?!
Шайтон, сенга бу қувват,
Қайдан бслди бино, айт?
- Хом сут смган сй, банда,
Ай, бадбахт, сй шарманда!
Ғалат бордир ссзингда.
Менда ҳеч сзгариш йсқ,
Ҳамма бало сзингдан:
Сен аввалги чиққанда,
Бор ғайрат-у кучингни,
Билагингга йиққанда,
Бузуқ сй-у ҳаёллар,
Дилингдан олис сди.
Ғайрат-у шижоатинг
Аллоҳга холис сди.
Кураш олдидан «Аллоҳ!»
Деб айлаган дуойинг,
Ашитиб, куч қсшганди,
Билагингга худойинг.
Худо сзининг холис,
Бандасин хор стмагай.
Холис зотларга сса,
Менинг кучим етмагай.
Ҳозир сса сен шсрлик,
Дунё учун курашдинг.
Холис Аллоҳ учунмас,
Тилло учун курашдинг.
Шул сабабдан Худойинг,
Дариғ тутди нусратин.
Шундандир ғолиблигим,
Шундан сенинг ҳасратинг.
* * *
Во ҳасрат-о, ё ҳасрат,
Инсонларнинг ҳолига!
Ае зотларни йслидан,
Оздирмаган бу дунё!
Тамаъ қсшиб фикр-у,
Аийст-у омолига,
Холис ишни олдинга,
Ўздирмаган бу дунё!
* * *
Хайр снди, сқувчим,
(Улуғдирсиз ё бола)
Қисса тамом, ҳиссаси,
Ўзингизга ҳавола.
1992-93-й.й.
Шамсуддин Ҳакимзода.
