271-bob
Josuslikdan hamda yashirin gaplarga quloq solishdan qaytarilgani to‘g‘risida

Alloh taolo:
«Josuslik qilib yurmanglar» (Hujurot surasi, 12-oyat);

«Mo‘min va mo‘minalarga ular biron gunoh qilmasliklaridan ozor beradigan kimsalar ham bo‘hton va ochiq gunohni o‘z ustlariga olibdilar» (Ahzob surasi, 58-oyat), deb aytgan.

1569/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Gumondan chetlaninglar. Chunki gumon so‘zlarning eng yolg‘onidir. Birovlarning ayblarini axtarmanglar. Va so‘zlariga quloq tutmanglar, ya’ni josuslik qilmanglar. Biror narsaga faqat o‘zingiz ega bo‘lishga oshiqmang. Hasad qilmang. Bir-biringizga g‘azab qilmang. Hamda orqa o‘girib munosabatlarni buzmang. Ey Allohning bandalari, sizlarga buyurilganidek birodar bo‘linglar. Musulmon musulmon bilan aka-ukadir. Unga zulm qilmaydi, yordamsiz qo‘ymaydi va past ham sanamaydi», dedilar va «Taqvo - bu yerda», «Taqvo - bu yerda», deb qalblariga ishora qildilar. Yana davom etib: «Kishi musulmon birodarini past sanamog‘i uning yomon ekaniga kifoya qiladi. Har bir musulmonning boshqa bir musulmonning qoni, moli va obro‘siga tajovuz qilmog‘i haromdir. Albatta Alloh taolo jismlaringiz, ko‘rinishingiz va amallaringizga qaramaydi. Lekin sizlarning qalbingizga qaraydi», dedilar.

Boshqa rivoyatda Rasululloh (s.a.v.): «Bir-biringizga hasadlashmang. Bir- biringizga g‘azab qilmang. Bir-biringizning so‘zingizga quloq tutmang. Hamda ayblaringizni axtarmang. O’zaro narxlarni oshirib yubormang (ya’ni, sotib olish niyati yo‘q holda bahosini oshirish uchun yolg‘ondan baholashmang). Ey Allohning bandalari, birodar bo‘linglar», deb aytganlar. Boshqa rivoyatda yana Rasululloh (s.a.v.): «O’zaro aloqalarni uzmang. Bir-biringizga orqa o‘girib munosabatlarni buzmanglar. Hamda g‘azab qilmanglar. Va bir-biringizga hasadlashmanglar. Ey Allohning bandalari, birodar bo‘linglar», deb aytganlar.

Boshqa rivoyatda Rasululloh (s.a.v.): «Bir-biringiz bilan arazlashmang. Hamda ba’zilaringiz ba’zilaringiz savdosi ustiga savdo qilmasin», deganlar. Bu hadislarni Imom Muslim rivoyat qilganlar. Ko‘pi Imom Buxoriy rivoyat qilgan hadislardir.

1570/2. Muoviyadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Agar sen musulmonlarning aybini axtarib ketidan tushsang, ularni buzasan yoki buzishga yaqin borasan», dedilar. Abu Dovud rivoyati.

1571/3. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot huzurlariga bir kishi olib kelindi. Va bu kishining soqolidan aroq tomchilab turibdi, deyildi. Shunda Ibn Mas’ud (r.a.): «Biz birovlarning aybini axtarib josuslik qilishdan qaytarilganmiz. Lekin biror ayb o‘zicha ma’lum bo‘lib qolsa, uni jazoga tortamiz», dedilar. Abu Dovud Imom Buxoriy va Muslim shartlaridagi isnod ila rivoyat qilganlar.

272-bob
Musulmonlarni zaruratsiz yomon gumon qilishdan qaytarilgani to‘g‘risida

Alloh taolo:
«Ey mo‘minlar, ko‘p gumon(lar)dan chetlaninglar! Chunki ayrim gumon(lar) gunohdir» (Hujurot surasi, 12-oyat), deb aytgan.

1572/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Gumondan chetlaninglar. Chunki gumon so‘zlarning eng yolg‘onidir!» dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

273-bob
Musulmonlarni tahqirlashning haromligi haqida

Alloh taolo:
«Ey mo‘minlar, (sizlardan bo‘lgan) bir qavm (boshqa) bir (mo‘min) qavmdan masxara qilib kulmasin - ehtimolki, (o‘sha masxara qilingan qavm) ulardan yaxshiroq bo‘lsalar. Yana (sizlardan bo‘lgan) ayollar ham (boshqa mo‘mina) ayollar ustidan masxara qilib (kulmasinlar) - ehtimolki, (o‘sha masxara qilingan ayollar) ulardan yaxshiroq bo‘lsalar. O’zlaringizni (ya’ni, bir-birlaringizni) mazax qilmanglar va bir-birlaringizga laqablar qo‘yib olmanglar. Iymondan keyin fosiqlik bilan nomlanish (ya’ni, mo‘min kishining yuqorida man qilingan fosiqona ishlar bilan nom chiqarishi) naqadar yomondir. Kim tavba qilmasa, bas, ana o‘shalar zolim kimsalardir» (Hujurot surasi, 11-oyat);

«Barcha (kishilarga dilozorlik qilib, ularning obro‘larini to‘kib yuradigan) bo‘htonchi-g‘iybatchiga halokat bo‘lgay» (Humaza surasi, 1-oyat), deb aytgan.

1573/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kishi musulmon birodarini past sanamog‘i uning yomon ekaniga kifoya qiladi», dedilar. Imom Muslim rivoyati.

1574/2. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qalbida zarra miqdoricha kibri bor kishi jannatga kirmaydi», dedilar. Shunda bir kishi: «Ey Rasululloh, kishi chiroyli kiyim va chiroyli poyabzal kiyadi (bu ham kibr bo‘ladimi?)» deganida, Rasululloh (s.a.v.) «Albatta Alloh chiroylidir. Chiroylini yaxshi ko‘radi. Kibr esa haqni buzish va kishilarga nast nazar bilan qarash», dedilar. Imom Muslim rivoyati.

1575/3. Jundub ibn Abdullohdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) aytdilar: «Bir kishi: «Alloh nomiga qasamki, Alloh falon kishining gunohini kechirmaydi», deydi. Alloh taolo (bu kishining so‘ziga e’tiroz bildirib): «Bu kishi Mening nomimga qasam ichib, falon kishining gunohini kechmasligimni aytmoqda. Lekin Men uning gunohini kechirib, sening savobli amallaringni yo‘qqa chiqardim, ya’ni habata qildim», deb aytadi». Imom Muslim rivoyati.

Foyda: bu hadisda Allohning bandalariga nisbatan rahmati va mag‘firati kengligi hamda musulmonlarning birortasini haqqir sanamasligi bayon etilmoqda.

274-bob
Musulmonga musibat yetganda xursand bo‘lishdan qaytarilgani to‘g‘risida

Alloh taolo:
«Mo‘minlar hech shak-shubhasiz og‘a-inilardir» (Hujurot surasi, 10-oyat);

«Albatta iymon keltirgan kishilar o‘rtasida buzuqliklar yoyilishini istaydigan kimsalar uchun dunyoda ham, oxiratda ham alamli azob bordir» (Nur surasi, 19-oyat), deb aytgan.

1576/1. Vosila ibn Asqa’dan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Birodaringga musibat yetganda xursand bo‘lma! Bordi-yu, xursand bo‘lsang, Alloh unga rahm qilib musibatdan xalos etadi, o‘zingni esa musibatga solib qo‘yadi», dedilar. Imom Termiziy rivoyati.

Yana bu bobimizga yuqorida Abu Hurayradan rivoyat qilingan 1569-hadis ham dalil bo‘ladi.

275-bob
Shariat zohirida sobit bo‘lgan nasabni haqoratlashning haromligi haqida

Alloh taolo:
«Mo‘min va mo‘minalarga ular biron gunoh qilmasliklaridan ozor beradigan kimsalar ham bo‘hton va ochiq gunohni o‘z ustlariga olibdilar» (Ahzob surasi, 58-oyat), deb aytgan.

1577/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Insonlarda ikki xislat borki, ular ana shu ikki xislat bilan kufrdadirlar: nasabini haqorat qilish va mayyitga baland ovoz bilan yig‘lash», dedilar. Imom Muslim rivoyati.

276-bob
Firibgarlik va aldamchilikdan qaytarilgani haqida

Alloh taolo:
«Mo‘min va mo‘minalarga ular biron gunoh qilmasliklaridan ozor beradigan kimsalar ham bo‘hton va ochiq gunohni o‘z ustlariga olibdilar» (Ahzob surasi, 58-oyat), deb aytgan.

1578/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kim bizga qarshi qurol ko‘tarsa hamda firibgarlik qilsa, bizdan emas», dedil ar. Imom Muslim rivoyati.

Imom Muslimning boshqa rivoyatlarida aytilishicha, Rasululloh (s.a.v.) bir g‘aram g‘alla oldidan o‘tib, qo‘llarini unga tiqdilar. Qo‘llariga namlik tegdi. U zot: «Ey g‘alla egasi, bu nimasi?» dedilar. U: «Yomg‘ir tegib shunaqa nam bo‘lib qolibdi, ey Allohning rasuli», dedi. Shunda Rasululloh (s.a.v.) «Unda sen bu nam bo‘lganlarini odamlarning ko‘zi tushishi uchun tepasiga qo‘ymadingmi?» deb, yana: «Kim bizni aldab firibgarlik qilsa, bizdan emas», dedilar.

1579/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «O’zaro narxlarni oshirib yubormanglar (ya’ni, sotib olish niyati yo‘q, lekin bahosi oshishi uchun yolg‘ondan baholashmanglar)», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

1580/3. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) o‘zaro narxlarni oshirishdan qaytardilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

1581/4. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir kishi Rasulullohga (s.a.v.) doim savdoda aldanishini zikr qildi. Shunda Rasululloh (s.a.v.) unga: «Agar oldi-sotdi qilsang, aldash yo‘qdir, deb aytgin», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

1582/5. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kim biror kishining xotinini yoki xizmatkorini yo‘ldan urib buzsa va aldasa, bizdan emas», dedilar. Abu Dovud rivoyati.

277-bob
Xiyonat, bevafolikning haromligi haqida

Alloh taolo:
«Ey mo‘minlar, ahdlarga (o‘zaro kelishgan bitimlarga) vafo qilingiz» (Moida surasi, 1-oyat); «Ahdga vafo qilinglar, zero ahd-paymon (qiyomat kuni) mas’ul bo‘linadigan ishdir» (Isro surasi, 34-oyat), deb aytgan.

1583/1. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Sizlarda to‘rt toifa kishi borki, ularda sof munofiqlik bor. Kimda ana shu xislat bo‘lsa, to uni tark qilmagunicha undan nifoqlik xislati ketmaydi. Agar omonat berilsa, xiyonat qiladi. Agar gapirsa, yolg‘on so‘zlaydi. Agar ahdlashsa (shartnoma tuzilsa), buzadi. Agar xusumatlashilsa, nomussizlik qiladi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

1584/2. Ibn Mas’ud, Ibn Umar va Anaslardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Har bir xiyonatchiga qiyomat kunida alomat bo‘lishi uchun bayroq ushlatiladi. Va falonchining xiyonati uchun bunday qilindi, deb aytiladi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.