Endi har bir davr, har bir zamonda bo’lganidek, bu paytda ham bir sarkor, bir ish boshi, rahbar bo’lishi kerak edi. Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) islom dini bayrog’i ostida odamlarni to’pladi, shaharlar, mamlakatlarda xayrixohlar chiqib, islom olami ancha kengaydi, tevarak-atrofga qanot yoydi, ammo ulug’ dohiy, rahnamo vafot etgach, unga endi boshqa bir yo’lboshchi bo’lishi kerak edi. Bu masala barcha sarkardalar nazdida ko’ndalang turardi. Bunday boshliq bo’lishga da’vogarlar ham ko’plab chiqdi, ular o’z da’volarini isbotlashga urindilar. Shu orada qanchadan-qancha sohta, yolg’onchi payg’ambarlar paydo bo’ldi, ma’lum qabila yoki guruhga boshchilik qilib, butun mamlakat taqdirini qo’lga olmoqchi bo’lganlar ham topildi. Ularning ba’zilari mamlakatga rahbarlik qilishni da’vat qilishga urinardilar. Ulardan bir guruhi «namozni uqiymiz, ro’zani tutamiz, ammo zakot bermaymiz» degan aqidani ko’tarib chiqadilar. Bunday sharoitda siyosat olib borish ham ancha mushkul edi.
Bu orada islom rahnomolari —mashhur sahobalar maslaxatga to’plandilar. Bunda kim davlatga boshliq bo’ladi, degan masala muhokama qilindi. Bir tomonda payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) amakivachchasi va kuyovi Ali ibn Abu Тolib turar va uning tarafdorlari ham payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)ga qarindoshligi jihatidan, ham u kishiga kuyovligi jixatidan uni payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) o’rniga o’tkazishni istashar edi. Muhammad(sallallohu alayhi vassallam)  esa o’zidan so’ng kim o’rinbosar bo’lishi haqida hech qanday ochiq ko’rsatma bermagan edilar.
Ammo bu qiyin masalada fikr-andisha ishga tushdi. Odamlar payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) bilan bo’lgan voqealarni, u kishining so’zlarini esladilar va payg’ambar aytgan o’sha ibratli so’zlardan xulosa chiqardilar.

Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) davrlarida zakot degan yig’im bo’lardi. Bunda tushgan daromadning qiriqdan birini musulmonlar payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)ga keltirib topshirar, u kishi ra’yi bo’yicha bu daromadlarni musulmonlar jamoasining zaruratlariga sarf qilishar edi. Shu holni nazarda tutib, sahobalar payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)dan so’rashibdi:
—   Sizdan keyin zakotlarimizni kimga beramiz?
—   Abu Bakrga beringlar,— dedilar.
—   Undan keyin kimga beramiz?—deb so’rashganida:
—   Umarga,— dedilar.
—   Umardan   keyinchi,— deb so’ralganda, u kishi(sallallohu alayhi vassallam):
—   Usmonga,— deb javob berganlar.
Demak islom olami sanalgan mamlakatda kim birinchi shaxs ekanligi bu so’zlardan birmuncha ayon bo’lib qolgan edi. Bundan Abu Bakrni Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) o’rinbosari, ya’ni xalifa bo’lishi lozimligini anglab yetdilar. Bu yerda hozir bo’lgan sahobalarning birortasi ham bunga qarshi bo’lmadilar.
Yana shunday bir voqea ham bunday qaror bo’lishiga sabab bo’lgan ekan. Sahihi Buxoriy asarida keltirilishicha, payg’ambar (sallallohu alayhi vassallam) hasta bo’lganliklari uchun u kishi amri bilan Abu Bakr as-Siddiq imomligida bomdod namozi o’qilayotgan ekan. Shu payt payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) o’z xonalaridagi pardani xiyol ochib, tapqariga nazar solibdilar: do’stlari imomligida namoz o’qilmoqchi bo’lib turilgan ekan. Bu holni ko’rib, sevinib kulib qo’yibdilar. Shu payt Abu Bakr as-Siddiq payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)  derazasiga qarab qo’yadi. U kishi payg’ambar namozga kelib, imomlikka o’tsalar kerak, deya taraddudlanadilar. Ammo payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) namozni o’qiyvering, ishorasini qilib, ohista deraza pardasini tushirib qo’yadilar. (Ahmad Foruh, Ashobi Kirom. Istanbul, 1988, 171-6). Shu kuni   payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) vafot etadilar3.
Yana sahobalar shunday voqeani ham esga olishgan ekan. Hadis olimlarining so’zlariga ko’ra, bir ayol payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)dan bir narsani so’rab olsam maylimi, debdi. U kishi, mayli, so’ra, debdi. Shunda xotin:
—   Yo   Rasululloh,   bir   narsa   so’ramoqchi   bo’lsamu,
lekin sizni topolmasam, nima qilaman?— debdi. Shunda
payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) unga:
—   Meni topolmasang, Abu Bakrdan so’ra,— deb javob
beribdilar.

Тarixchilarning ko’rsatishicha, Abu Bakr payg’ambar (sallallohu alayhi vassallam)ning misoli bir vaziri edi, barcha ishlarni u kishining maslaxati bilan bajo keltirardilar va haqiqattan ham u kishi payg’ambardan keyingi yirik shaxs edi. Hatto dushmanlardan qochib, g’orda bekinganida ham, mashhur Badr urushi paytida ham payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)  bu kishi bilan birga bo’lganlar. Birga bo’lgan vaqtlarida payg’ambar u kishi o’rniga boshqa hech kimni oi’tqazmas ekanlar. Umar ibn al-Хattob haqida ham payg’ambarimiz ko’p iliq so’zlarni deganlar. Тermiziyda zikr etilgan Aqoba ibn Omirning keltirgan hadisida aytilishicha, Rasululloh (sallallohu alayhi vassallam) "œMendan keyin payg’ambar keladigan bo’lganda edi, u holda Umar ibn Хattob payg’ambar bo’lib kelardi" deganlar. Bunda ul zotning Umarga bo’lgan katta hurmati va yuksak bahosi ifodalanganlar.
Mashhur muhaddislardan Ibn Mojaning keltirishicha, Anas ibn Molikda shunday gap bor.
Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)dan so’rashibdi:
—   Aytingchi, eng yaxshi ko’rganingiz kim?
—   Oysha,— debdi u kishi.
—   Erkaklardan-chi,— deb so’rashganda.
—   Oyshaning otasi,— deb javob bergan ekanlar.
Ma’lum bo’ladigan mulohaza shuki, paygambarga eng
yak,in zotlar Abu Bakr bilan Umar ikkalovi ekan.
Islom tarixchilarining ko’rsatishlaricha, payg’ambar (sallallohu alayhi vassallam) anjumanda bo’lganda hech kim u kishiga tik qaray olmas ekan. Faqat Abu Bakr bilan Umar u kishiga qarab so’zlar, ba’zan o’zaro kulib gaplashib o’tirishar ekan.
Bir gal do’stlar orasida payg’ambar o’z yaqin odamlarini fath etilgan mamlakatlarga yuborishi va u yerlarda islom tartibi o’rnatilishi haqida gapirib qoladilar. Shunda kimdir:
—   Abu Bakr bilan Umarni ham yuborasizmi?— deb
so’rab qoladi. U kishi esa:
—   Yo’q, bular ikkalasi doim yonimda bo’ladi, bular
misoli   mening   qulog’imu   ko’zimdur,— degan   ekanlar.
Bir kuni Abu Bakr bilan Umar qo’qqisdan sahobalar bilan suhbat qurib o’tirgan payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)  huzurlariga kirib qolishadi. Shunda payg’ambar oi’tirganlarga qarab:
—   Хudoga shukrki, bu ikkovi meni baquvvat qildi,—
deganlar.
Mana shu kabi ko’p fikr va mulohazalar o’rtaga tashlandi.   Boshliqlik kursisiga da’volar va bular jarayonida bahslar paydo bo’ldi. Ko’p bahslardan so’ng Abu Bakr nomzodiga to’xtalinganday vaziyat yuzaga keldi. Shunda sahobalardan Abu Bakr tarafdori bo’lib gapirganlar dalili boiqalardan ustun keldi.
Ularning bir dalili shu edi. Ya’ni yuqorida eslaganimiz: "œBugun namozga Abu Bakr o’tib bersinlar",— degan so’zlari asos bo’ldi. Shunda Abu Bakr imomlikka o’tib, namozni ado etganlar. Bu hol namrzxonlar xotirasida qoladi. Nega payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) o’zlari imomlikka o’tmay, Abu Bakrni o’tkazdilar. Nega boshqa bir odamga — Umargami, Usmongami, Aligami, yo biror botshqaga tayinlamay, aynan Abu Bakrga tayinladilar — bu ham odamlar mulohazasida edi. U kishi haqida hech narsa demasdan qo’qqisdan shunday dedilar, demak, boshqalarga nisbatan u kishida ustun bo’lgan yaxshi hislatni ko’rgan, bilganlar. Shundan bu yo’lni tutganlar.
Хullas ko’p mulohazalardan keyin payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)ga o’rinbosarlikka Abu Bakr loyiq topildi, shundan xalifalik lavozimi yuzaga keldi va birinchi bo’lib bunga Abu Bakr sazovor bo’ldi.

Abu Bakr davrida ko’p o’lkalar zabt etildi, Dajla va Frot daryosi o’rtasidagi o’lkalar egallandi, nixoyat Eronga ham askar yuborildi. Vizantiya tomonga ham yurish qilishdi. Bu vaqtda Vizantiya qo’shinida ikki yuz ming askar bor edi, arablarda esa bor yo’g’i o’n ming askar bor edi, xolos. Sarkarda Хolid ibn Valid Shom (Suriya) tomonga yurish qildi. U Busra amirligiga yurish qildi, uni va uning atroflarini egallab, askarlari soni dushmanga nisbatan oz bo’lishiga qaramay, zafar qozondi. Abu Bakrning qisqa xalifalik davrida islom mamlakati bir muncha kengaydi.
Qur’onni tartibga tushirish va uni bir jild holiga keltirish ishiga ham birinchi bor Abu Bakr kirishadi. U Qur’onni tartibga tushirish uchun bir hay’at ham tashkil etadi.
Abu Bakr payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) yo’lini mahkam tutar, har bir muayyan masalada u kishining yo’rig’i bilan ish ko’rar edi.
Abu Bakrning olti farzandi bor edi. Ularning uchtasi ug’il va uchtasi qiz edi. Bular — Oysha, Abdulloh, Asmo, AbdurRahmon, Ummu Kulsum va Muhammad bo’lib, katta o’g’il Abdulloh yoshligida vafot etib ketgan, qolgan o’g’illari oila qurib, bola-chaqa qilganlar. Oysha payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)ning zavjayi muhtaramalari bo’lgan. Asmoga sahobalardan bo’lmish Zubayr, Ummu Kulsumga esa Тalha uylangan edilar.

Suriya yurishi kezida Abu Bakr qattiq kasalga chalinib qoladi. Shunda u kishi behosdan undan so’ng xalifalikka kim o’tirishi haqida bosh qotiradi. Uni ko’rgani kelgan safdoshlari bilan kengashadi, turli muloxazalar o’rtaga tashlanadi, hech kim nomzod ko’rsatishga jur’at etmasdi. Abu Bakr nomzod qilib Umarni ko’rsatadi. Buni eshitib hamma sukutga ketadi. Bu orada ba’zi saxobalar Umarning qattiqqo’lligi, bir so’zligi, o’z fikridan qaytmasligi bor, deb undagi yutuq va kamchiliklarni o’rtaga tashlaydilar. Ammo ko’pchilik uning nomzodini ma’qul topadi. Shu bilan Abu Bakr Umarni chaqirtirib, taqdiri iloxiy ila mabodo unga jon taslim qilish vaqti kelsa, hech qanday g’alago’vurga yo’l qo’ymay, u kishi xalifalik kursisiga o’tirishi zarurligi, yana o’lkalarni zabt etib, u yerlarda islomni yoyish kerakligi haqida vasiyat qildi. So’ngra o’zini ham payg’ambar yoniga ko’milishini vasiyat qildi.
Abu Bakrning janozasi jamoat jam bo’lgach, payg’ambar, hujrasi bilan minbari o’rtasidagi Ravza (jannat, bog’) deb atalgan maydonda o’qildi.
Shunday qilib payg’ambardan so’ng xalifalik kursisiga o’tirgan ochiq chehrali, yumshoq ko’ngil, salobatli, dovyurak, taqvodor, butun mol-dunyosini islom yo’lida sarf qilishga bel bog’lagan fidoyi Abu Bakr as-Siddiqni tabarruk yer o’z bag’riga oldi. Uning qabri ham payg’ambar qabri yonida, ular ikkisi qabrda hamsoya bo’lib qoldilar.

Islom tarixida Abu Bakr bilan payg’ambar hayotiga doir ko’p voqealar qayd etilgan. Hatto mushrikiylar g’olib kelganda, ulardan yashirinib bir g’orga berkinganlari va g’orda bir necha kun qolib ketganlari Qur’onning to’qqizinchi Тavba surasida zikr, etilgan: «Agar sizlar Unga (ya’ni Muhammadga) yordam bermasangiz, lekin Alloh unga yordam berdi. Kofirlar uni (Makkadan) haydaganlarida g’orda yashirishgan ikki kishidan biri u edi. U o’z hamrohiga «Qaygurma, Alloh biz bilan» degandi. Uning ustiga Alloh taskinlik tushirdi, sizlarga ko’rinmaydigan lashkar bilan qullab-quvvatladi, kofir bo’lganlarning so’zlarini tuban qildi. Allohning so’zlari esa balanddir. Alloh qudrat va xikmat sohibidir» (9, 40).
Naql qilishlaricha, dushmandan berkinib g’orda Abu Bakr bilan payg’ambar uch kun o’tirishadi. Abu Bakrning qizi Asmo g’orga yemak-ichmak keltirib turadi. Abu Bakrning ug’li Abdulloh ham ularga zarur narsalar keltirib, bularning holidan xabar olib turar edi. Ular faqat kecha qorong’usida kelishar, kunduzlari esa yaqin yo’lamas edilar.
Oradan uch kun o’tdi va payg’ambar bilan Abu Bakrning iziga tushgan mushrikiylar tinchigach, ular Madina shahri tomon yo’l oldilar. Shu tariqa Madinaga ko’chdilar. Bu ko’chish, ya’ni xijrat yangi bir taqvimga boshlanma sifatida islom tarixiga kirib qoldi. Musulmonlar o’z kalendarlarini shu ko’chishdan boshlaydigan bo’ldilar.
Abu Bakr Madina shahriga ko’chgach ham doimo payg’ambar bilan birga bo’lib, undan uzoqlashmadi. Unga doimiy bir sadoqat bilan hamroh bo’ldi. Abu Bakr hech qachon u kishining gapini ikkita qilmas zero ul zotga tamoman ishonib kelgan edi.

Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) vafot etganida Abu Bakr u kishining yonida bo’lmagan, boshqa joyda bo’lgan. Bu habarni eshitib, darhol mayyit yoniga yetib boradi va yuzlariga yopilgan pardani ko’tarib, uning peshonasidan o’padi. Keyin bir ho’rsinib vazminlik bilan deydi:
—   Barchamiz  Allohning  bandalarimiz va albatta, Uning huzuriga qaytamiz, ota-onam singa fido bo’lsin, sin hayot chog’ingizda go’zal edingiz, o’lgan chog’ingda ham go’zalsin. Haq Тaolo singa bu o’lim shiddatini ikkinchi bor
yubormaydi. Peshonada bo’lgan bu o’lim so’qmogini o’tishga otlanibsiz.
Ammo do’stu dushman degandek, u kishiga ta’na toshini otadiganlar ham chiqib:
—   Agar u chindan ham Alloh elchisi bo’lganida, o’lmagan bo’lar edi,— deyishdi.
Buni eshitgan Umar darg’azab bo’lib, qilichini qinidan sug’irdi va odamlarga qarab:
—   Payg’ambar o’lmagan, kim bunday deydigan bo’lsa, qilich bilan bo’yniga ururman,— dedi.
Bu holni ko’rgan Abu Bakr darhol Umarning yoniga keldi, u bu so’zlarini qayg’u-alam ustida aytganini payqab, qarshilik qilganday ohangda dedi:
—   Payg’ambar hayot vaqtida Alloh uning ulishi haqida habar bergan edi. Payg’ambar o’ldi, faqat Allohning o’zigina abadiydir.
Shundan keyin u Qur’oni karimdan Oli Imron surasining 144-oyatini o’qiydi (Yuqorida bu oyatning tarjimasi keltirildi).
U so’zida davom etib, bosiqlik bilan shularni aytdi:
—   Allohning dini yashaydi, qo’limizda Alloh kitobi bor. U misoli nur va dardimizga shifodir. Alloh payg’ambarni shu Qur’oni karim bilan to’gri yo’lga solgan, halol va harom qilgan narsalari ham uning ichida.

Abu Bakr birinchi xalifa deb e’lon qilishingan kunning ertasiga masjid minbariga chiqdi va kamtarona ma’ruza qildi:
—   Ey insonlar! Men sizlarning eng yaxshilaringiz bo’lmaganim holda sizlarga  amir  bo’ldim. Qur’on va payg’ambar sunnati bizga o’rgatildi. Хalifalik lavozimida  men uchun biror bir rohat bo’lmaydi. Kuchim yetgancha bu og’ir ishni bajo keltiraman. Bu vazifani ado etish uchun yana ham kuchli bir kishining kelishini
istardim. Vazifamni durustroq bajo keltirishim uchun menga yordam beringlar,   mabodo noto’g’ri yo’lga kirib qolsam, to’gri yo’lga solinglar. Тo’grilik omonatdir,
yolg’onchilik xiyonatdir. Men Allohga va Uning elchisiga itoat etganimdek sizlar ham menga itoat etinglar. Alloh va Uning elchisiga isyon ko’tarsam, menga itoat qilishingiz kerakmas. O’zim va sizlar uchun Allohdan gunohimizni kechirishini so’rayman.
Ba’zi kitobnavislar «Abu Bakrni davlat raisi va payg’ambarning xalifasi — o’rinbosari edi» deyishardi. Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam)ning zavjayi muhtaramalari bo’lgan Abu Bakrning qizi Oysha otasining xalifa bo’lganligi haqida gapirib shunday degan:
—   Bu vazifa shunday bir og’ir yuk ediki, agar u tog’ tepasiga tushganda, u   ham cho’kardi, yo parcha-parcha bo’lardi. Bu ishga Abu Bakrday salohiyatli odam bardosh berdi, Allohning madadi va mo’minlarning qo’llab-quvvatlashi  tufayli   uni o’rniga qo’ydi. Xalifaligi davrida sahobalar unga keragicha maslahatlar berib
turdilar.

Buyuk shaxslarning vafoti munosabati bilan unga nisbatan mehr-oqibatda bo’lganlar albatta, shunday tashbehlar ishlatganlar, boshqalar lafzida aytilmagan
o’ziga xos o’xshatish, so’z-iboralar ishlatganlar. Ammo Abu Bakr o’z vazifasiga juda jiddiy yondoshuvchi va har bir ishga sidqidildan munosabatda bo’ladigan odam edi.
Bir kuni payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) sahobalardan so’rab qoldilar:
—   Qani aytinglar-chi, bugun qaysi biringiz ro’zasiz?
Hamma jim, sukutda edi.
—   Men, yo Rasululloh,— deb javob berdi shunda Abu Bakr.
—   Kim bugun janozaga bordi?— deb so’radilar.
—   Men,— debdi Abu Bakr.
—   Kim bugun bir faqir kishining qornini to’yg’azdi?
—   Men to’yg’azdim,— dedi Abu Bakr.
—   Qaysi biringiz hasta kishini ziyorat etdi?
—   Men, - deb javob berdi Abu Bakr.
Payg’ambar bu javoblardan ma’mnun bo’lib:
—   Bu hislatlar kimda to’plansa, o’sha kishi jannatga kirur,— dedilar.

Abu Bakr ko’p hushovoz edi. U Qur’onni yaxshi tilovat qilardi. U kishining tilovati shu daraja ta’sirli bo’lardiki, hatto uni o’qiyotganda ko’zlaridan tirqirab yosh oqardi, eshitayotganlarning ham ko’zlaridan yosh to’kilardi.
Abu Bakr as-Siddiq shunday ko’p xislatli bir odam edi.
Abu Bakr xalifalik lavozimiga o’tirgach, ishga jiddiy kirishdi, har bir holatda ehtiyotkorona ish tutdi. U kishi har bir amalga loyiq kishini suyishga harakat qilar edi. U kishi amaldorlarga derdi:
—   Bir narsani qilaman dedingmi, qil, so’z bergandan keyin va’dangni o’rniga qo’y. Ogohlantirishdan qo’rqma, faqat shunisi borki, bir ishni bajo keltirish borasida nimani so’zlab, nimani so’zlamaganingga diqqat qil. Aybdorga zarur jazodan ortiqchasini berma. Aybdorga jazo berish haqiqat bo’ldimi, uni kechiktirma.
Abu Bakr xalifa bo’lgandan so’ng ham oila harajatini davlat mablag’idan olmay, o’z hissasidan, jamg’armalaridan sarf qilib yurdi. U kishining aksar mablag’i savdo-sotiq ishidan kelardi.
Хalifalik taxtiga o’tirgandan so’ng, bir kuni u bozorga ketayotgan edi, yo’lda Umarni ko’rib qoldi. Hol-axvol so’rashib bo’lgach Umar u kishiga davlat xazinasidan ehtiyojlari uchun maosh olishi zarurligini aytdi. Shundan so’ng ikki yil davomida xazinadan maosh olib yurdi. Ammo vafotidan oldin barcha olgan maoshlarini o’z merosidan to’ladi. Shu tariqa Abu Bakrdagi bu xislat boshqalarga o’rnak bo’lib qoldi. Payg’ambar(sallallohu alayhi vassallam) vafotidan so’ng Yamoma, Yaman kabi bir qator o’lkalarda isyon ko’tarildi. Ularning boshliqlari o’zlarini payg’ambar deb e’lon etdilar, bu holat islomga katta zarba beradigan darajada edi. Bu isyonchilarning hammasi payg’ambar vafotini kutgan edilar va fursat kelgach, undan o’z vaqtida foydalanmoqchi bo’ldilar.
Abu Bakr ahvolni payqab, ular huzuriga islom ulug’lari va sarkardalaridan Holid ibn Valid, Muhojir ibn Abu Umayya, Amr ibn al-Os kabilarni jo’natdi va bo’lajak fitnaning oldi olindi. Abu Bakr islom kuch-quvvatini kuchaytirish maqsadida ko’p qo’shinlar xozirlash tadorygini ko’rdi. Bulardan bir qismini Хolid ibn Valid boshchiligida Iroq tomon yo’lladi. Ular Iroqda islom bayrog’ini tikdilar. Iroq qo’lga kirgach, Хolid ibn Validni Suriyaga yo’lladi. Ammo Shomning bir qismi qo’lga kirar-kirmas Abu Bakr dunyodan ko’z yumdi.