БОЙЛИК БАХТ КЕЛТИА АДИМИ?
Оила қуриш киши ҳаётида снг муҳим воқеа. Алга ош бериб, тсй қиламиз. Маросимнинг сзига сраша қувончу ташвишлари бор.
Ҳозирги тсйларимизда бслаётган "снгилик"лар асосан аёллар томонидан жорий стилиб, оила бошлиқлари - срлар томонидан ижро қилинмоқда.
Кспинча аёллар бслажак куёвга баҳо берганларида, унинг топармон-тутармонлигига қарайдилар. Уларнинг қай йсл билан пул топиши қизиқтирмайди, балки уй-рсзғорни бут қилиб, ксча-ксйда бойваччалик қилиб юрган, меҳмондорчиликни қотириб срнига қссдиган, қизларининг хоҳлаган буюмларини олишга ҳамёни кстарадиган йигитларни танлайдилар.
Ўғилларига "муносиб" қайлиқ қидирган аёлларимиз, аввало, қизнинг ота-оналари билан қизиқадилар. Отасининг қаерда, қандай мансабда ишлашидан тортиб, қслини қаерга узатса етишигача билиб олишга ҳаракат қиладилар. Мақсад, сғилларини ҳам қсллаб туришини ксзлайдилар. Қолаверса, келиннинг орқасидан орзу ҳавас ксриш, тенгсиз сеп-сидирғаю, бойлик хонадонини безашини истайди.
... Қсшни қишлоқда бир зиёли оила қизини турмушга узатди. Куёв чақириғида "Тико" машинасининг калити ҳам сеп-сидирғалар ичида куёв болага тутқазилди. Тсғри, ота-она фарзандлари учун сшайди. Топганини уларнинг келажаги учун сарф қилади. Қурби етибдики, куёв болага машина совға қилибди. Лекин шуни кспчилик ичида ксз-ксзлаб бериш шартмиди? Буни тсйдан кейин куёв-қайлиқ уйларига меҳмонга келганида берса ҳам бсларди-ку?
Қайнота ва қайнона бу илтифотлари билан атрофдагилар орасида "юксак" обрсга сга бслди, дейлик. Орзуга айб йсқ, деганларидек, бу кспчиликка "Ксринг, қайнота-қайнона дегани мана бунақа бслади", деб кибрланиш смасми? Ана снди уларнинг довруғини кскларга кстариб мақтайдиган маҳалла аёлларининг ҳавасини ксринг. Аиҳост, кспчилик бекалар ана шу "юксаклик" - "Тико" совға қилиш даражасига чиқишни сйлайдилар. Бундай пайтларда срнинг маоши сртачароқ оилалар можаронинг уссига айланади. Асаббузарлик, қинғир йсл билан пул топишга уринишдек касалликлар худди шунинг оқибатида пайдо бслади.
Агар биз турмушимиздаги "спқон"га айланиб бораётган юқоридагидай ҳолатнинг моҳистини сйласак, бу оила мустаҳкамлигига жиддий зарар келтиришини ҳам назардан қочирмаслик керак.
Туманларга қилган сафаримнинг бирида қизларни турмушга тайёрлаш борасида ксплаб сқув марказлари олиб бораётган фаолист ҳақида ота-оналар илиқ фикр билдиришди. Шунда сқимишли бир аёл менга шахсий ҳаёти ҳақида гапириб берди.
... Ўн тсққиз ёшимда, институтнинг иккинчи курсини тугатгач, ёзги таътил вақтида тсйимиз бслди. Баҳром акам мендан бир курс юқорида сқирдилар. Севишиб оила қурдик. Тсйимиз ҳақида қариндошлар ҳам, курсдошлар ҳам анчагача гапириб юришди. Шу қадар чиройли стди. Биз жуда бахтли сшай бошладик. Қийинчиликни ҳис қилмадик. Баҳром акам чекка тумандан бслгани учун, қолаверса, ёлғиз қизлигим сабаб, бизникида сшадик. Фарзандли бслдик. Бола боқиш у ёқда турсин, ҳатто сз ксйлагимга, Баҳром акамнинг шимига дазмол урганим йсқ. Аегадир ҳеч вақтим бслмасди.
Ойимнинг чаққонликларига, ҳамма нарсага улгуришларига қойил қолар сдим-у, аммо буларнинг ҳаммаси уларнинг бедор, беоромликлари свазига сканини англаб етмабман. Оила даромади қандай, у қандай келтирилспти - бу масалар билан бизни чалғитишмас, аралаштиришмасди. "Ашсизлар, сқиб, дипломли бслиб олинглар, тирикчилик ташвишини ҳали ксп тортасизлар", дейишарди.
Бир куни ойимни "Тез ёрдам" касалхонага олиб кетди. Ўн беш кун ҳам даволанмай, шифокорлардан слиниб-ёлвориб рухсат олиб қайтиб чиқдилар. Чунки биз қийналаётган сдик. Шу сн беш кун ичида овқатни вақтида тайёр қилолмай, болаларимнинг инжиқликларини тинчлантиролмай, Баҳром акам билан икки марта қаттиқ уришдик. Уч кун ётоқхонада ётиб юрдилар. Онам қайтиб, сна жонимизга оро кирдилар. Бироқ Баҳром акам онамнинг биз учун қийналишларини истамай, сз уйига ксчириб олиб кетди.
Кетар чоғимизда онам: "Анди қийналмайсан, рсзғорингни тсла-тскис қилдик", дедилар.
Аммо рсзғор қанча бут бслмасин, ёшларда уқув бслмаса ҳам қийин скан.
Мен бой-бадавлат шаҳарлик келин, икки боланинг онаси қишлоққа - қайнота-қайнонамнинг хизматига борганимда уқувсизлигим снада билинди. Ота-онамнинг сеп-сидирғаси менга тскис бахт беролмади. Унинг срнига мени ёшлигимдан турмушга тайёрлаганларида, ҳаётим бошқача кечармиди. "Севишиб турмуш қурдик", дегани бу ҳали катта ҳаёт йслининг бошланиши скан. Бу йслда қоқилмаслик учун биз сз хонадонимиздаёқ тайёр бслишимиз керак скан. Анди қизларимни шундай тарбисласпман.
... Мана сизга ҳаёт ҳақиқати. Бундан ксз юмиш қийин. Лекин ссама чираниш, деган касаллик бор. Шу кунларда келин-куёвга қилинаётган сарполарни ксриб, сшитиб ёқа ушлайсан киши. Улар гсё тсйдан кейин бир умрга нафақага чиқиб, шу буюмларнинг содиқ қули бслиб қоладигандек. Ааҳотки, улар сз бахтларини ана шу буюмлардан иборат деб билсалар? Гсё улар ота-онанинг емай-ичмай, соғлигини сйламай тсплаган жамғармаларининг истеъмолчиларига схшайди. Ҳар бир келин-куёв сз меҳнатлари свазига снги оилани ҳар томонлама соғлом бойитишлари зарур. Юқоридагидек иллат сса ота-онадан маданий пора олишнинг бир ксриниши. "Ҳамма қилсптими, сиз ҳам қилинг!", - бу қизингиз ёки сғлингиз айтмаса ҳам тилининг учидаги гап. Ана шу "ҳамма"га бугунми, сртами сиз билан биз ҳам қсшилганимизни сезмай қоламиз.
Зумрадхон АБДУЛЛАЕВА