Уст бслади Устоз Абдулла Қаҳҳорнинг "œУст" деган мақоласи бор. Унда мазкур тушунчага ахлоқий жиҳатдан ёндашилиб, бу — инсонни ҳайвондан ажратиб турувчи тууйғудир, деган йссинда тавсиф берилган.
Мен мақоланинг мазмунинин дастлаб телевизор орқали адибнинг сз оғзидан сшитган сдим. Ўшанда не-не долзарб ижтимоий-маданий муаммолар қолиб, устозимизнинг анчайин бир ахлоқий мавзуда, қолаверса, болалик-ёшлик чоғларимизда ҳар қадамда сшитадиганимиз танбеҳнамо бир ссзга ("œУст бслади!") бу қадар урғу бериб ссз юритганини менга сриш тублгани рост.
Кейинчалик сса, хусусан, сснгги йилларда уст ҳисси фақатгина ахлоқий тушунча смаслигига бот-бот амин бслмоқдамиз. Аазаримда, бу ссзнинг моҳисти хиралашиб, умуман, шу туйғунинг сзи сусайиб, гоҳида аҳамисти тамоман йсқолиб ҳам кетаётгандек туюлади. Бслмаса, кечагина айб саналган унча-мунча қилмишларга бугун фазилат деб қаралмаса-да, ҳарқалай, одатдаги бир ҳол сифатида бепарво муносабат қилинаётганига нима дейсиз!
Ваъда берамиз-у, устидан чиқмаймиз. Хижолат чекиш йсқ.
Бандасининг ксзига тик қараб ёлғон гапирамиз. Тап тортиш қаёқда!
Бировнинг ҳақини паққос урамиз-у, ксзимизни лсқ қилиб тураверамиз. Бор, қслингдан келагнини қил!
Ҳар тадбирни қсллаб, сзганинг тагига сув қусмизу срнини сгаллаймиз. Инсоф-андиша — "œсскилик сарқити!
Фарзандларимизнинг онасини ҳар турли бозорларга йсллаб, муштипарнинг топиб келганига "œиномарка" олиб минамиз. Аомусларга слмоқ қани?
Мол-дунёиз сғрилик, ҳаромхсрлик орқасида орттирилганини ҳамма билади, сзимиз ҳам биламиз. Лоақал, ерга қарамоқ, қизармоқ хаёлимизга келса-чи!
Кирдикорларимиз оламга овоза, биз сса адлу инсофдан лоф урамиз. Охиратда ҳам бир иложи топилар...
Услмаймиз, услмаймиз...
Аомусу виждон, ҳарому ҳалолдан ссз очган "œсскичароқ" одамга бозорни, бозор иқтисодиётини рскач қиламиз. Бозор... биздан олдин ҳам бор сди, биздан кейин ҳам бслар... Дунё — бозор сзи. Лекин у ҳаргиз шармандалигу юзсизликнинг ниқоби смас. Ҳайвонот боғи дегани ҳам смас. Ана шундай бслганида, "œуст"дан бошлаб луғатдаги шу тур ссзларнинг барчасини бирма-бир счириб чиқмоққа тсғри келарди. Уйда, сҳтимол, луғатнинг сзига ҳам сҳтиёж қолмас...
Ана сшанда чинакамига шармандалик бслар... Худо ана шунисидан асрасин денг!
...Хижолатдан қизара билган банда нақадар ғолиб!
Аркин ААªЗАМ
Манба