5-turning 3 ta savolining javoblarida o'zgartish va qo'shimchalar kiritildi:

5. Oisha (r.a) ning kunyalari nima edi?
a) Aish
b) Humayro
c) Ummu Abdulloh
d) Ummu Ibrohim
e) farzandlari yo'q bo'lgani sababli kunyalari bo'lmagan
To'g'ri javob 1: Ummu Abdulloh
Izoh: "Kunyalari Ummu Abdulloh bo'lib, opalari Asmoning o'g'li Abdullohning ismi bilan kunyalangan edilar". (Ahmad Farid, "Oisha ummul mo'minin (r.a)". 9-b)
To'g'ri javob 2: Humayro
Izoh: Oisha onamizning o’zidan shunday hadis rivoyat qilinadi: "œRasul alayhissalom menga: "œEy Oisha, Jabroil senga salom keltirdi" dedilar"  (Buxoriy rivoyati). Jabroil alayhissalomdek ulug’ farishtaning salomiga munosib bo’lish saodati har kimga ham nasib etavermaydi. Termiziyning "œShamoyil"ida Nabiy alayhissalom uni "œEy muvaffaqa" (qammatbaho tosh nomi) deb chaqirganlari keltirilgan. Ko’p hollarda "œEy Siddiqning qizi, Ey Abu Bakrning qizi" deya murojat qilganlar. Oisha roziyallohu anho Nabiy alayhissalomdan o’ziga kuniya berishni so’raganda "œSeni o’g’ling nomi bilan "œUmmu Abdulloh" deb chaqiramiz", deganlar. U opasining o’g’li Abdulloh ibn Zubayrni tarbiyasiga olgan edi. Nasoiyning "œSunan"ida Nabiy alayhissalomning bu suyukli ayolini "œEy Humayro" deb chaqirganlarini tasdiqlaydigan ikki hadis ham mavjud. (Abdulhamid Tahmoz, Oyisha r.a.)
Ilm ahllaridan aniqlashtirdim: yaxshi xulq, go'zal axloqni ifodalaydigan, yaxshi ma'no beradiga ism ham kunya hisoblanarkan. Agar yomon ma'noni ifodalasa, u laqab hisoblanarkan. Shunday ekan, Humayro ham kunya bo'la olarkan.

Ushbu savolda B va C javoblar to'g'ri javob sifatida qabul qilindi.


8. Ma'lumki, Rasululloh (s.a.v.) safarga o'zlari bilan olib chiqadigan ayollarini qur'a tashlab tanlaganlar. "Muraysi" jangida Rasululloh (s.a.v.) ayollari o'rtasida tashlangan qur'a qaysi zavjai mutohharalariga chiqqanini toping.
a) Oisha binti Abu Bakr
b) Ummu Salama
c) Hafsa binti Umar
d) A va B
e) A, B va C
To'g'ri javob: A va B.
Izoh: Shu yilning sha’bon oyida payg‘ambar alayhis-salom Uhud urushida qurayshga yordam bergan Mustalaq qabilasining boshlig‘i Horiz ibn Ziror musulmonlarga qarshi yurishga tayyorgarlik ko‘rayotganidan xabar  topdilar. Rasululloh o‘rinlariga Zayid ibn Horisani qoldirib, katta qo‘shin bilan yo‘lga chiqdilar. Ayollaridan Oisha bilan Ummu Salama ularga hamroh bo‘ldilar. (Nurul yaqin).

Ushbu savolda D variant eng to'g'ri javob ekanligi ma'lum bo'ldi.


9. Rasululloh (sav) qaysi qizlari haqida uni samodan kelgan vahiy bilan turmushga berganlarini aytganlar?
a) Zaynab (r.a)
b) Ruqiya (r.a)
c) Ummu Kulsum (r.a)
d) Fotima (r.a)
e) Barcha javoblar to'g'ri
To'g'ri javob: Barcha javoblar to'g'ri
Izoh: "Ibn Asokir Ummu Ayyashdan rivoyat qiladi. U Rasululloh (sav) ning qizlarining cho'risi edi. "Nabiy (sav) ning: "Men Ummu Kulsumni Usmonga osmondan kelgan vahiy ila nikohlab berdim", deganlarini eshitdim". (Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, "Nubuvvat xonadoni xonimlari". Hadis va hayot, 25-juz, 386-b).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam rivoyat qilurlar: «Payg‘ambarlik davrida qaysi xotinni olgan bo‘lsam, yo qizlarimni kimga bergan bo‘lsam, barisi vahiy orqalik bo‘ldi». ("œTarixi Muhammadiy")
«Payg‘ambarlik davrida qaysi xotinni olgan bo‘lsam, yo qizlarimni kimga bergan bo‘lsam, barisi vahiy orqalik bo‘ldi».("œTarixi Muhammadiy")

Ushbu savolning E varianti "Barcha javoblar to'g'ri" deya o'zgartirildi. Ushbu savolga berilgan barcha javoblarni to'g'ri deya e'lon qilamiz.

MashaAlloh, bizdanda izlanuvchi ishtirokchi birodarlarimiz bor ekan, Alhamdulillah deymiz,

ilmlariga ilm qo'shilishini Allohdan so'rab, ilm izlash yo'lida Alloh madadkor bo'lishligini tilab qolamiz.

Bir birodarimiz aytardilar: "Savolni tushunish- javobning yarmidir" !

Bu yil Muallim va Habib judayam yaxshi tayyorlanishibdi:) mashalloh. Chustiy qatnashmabdilarda, menga o'hshab. Chustiy jiddiy raqib edilar, mana endi sovrin olish yana ham oson bo'ldi, deb o'ylayman olg'a bilimdonlar:)

 
7 - online tur talabalar uchun ayni dars soatlari vaqtiga to`g`ri kelib qolar ekan.
Vaqtini yoki kunini o`zgartirish imkoni bormi ?

7 - online tur talabalar uchun ayni dars soatlari vaqtiga to`g`ri kelib qolar ekan.
Vaqtini yoki kunini o`zgartirish imkoni bormi ?

Online viktorinaga soat 6:00 dan qatnashishingiz mumkin.

Iqtibos: As-Samarqandiy  10 Sentyabr 2011, 02:33:47

Assalomu alaykum Viktorina tashkilotchilari,

Ayrim savollarga topgan javoblarim tog'ri chiqmapti. Shuning uchun berilgan savolni va men topgan manbalarni ko'rsatib o'taman.

5. Oisha (r.a) ning kunyalari nima edi?
a) Aish
b) Humayro
c) Ummu Abdulloh
d) Ummu Ibrohim
e) farzandlari yo'q bo'lgani sababli kunyalari bo'lmagan

Men topgan javob:«Diningizning yarmisini  bu Humayrodan o‘rganinglar».
Hadis  (http://islom.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2251&Itemid=98)

Oisha onamizning o’zidan shunday hadis rivoyat qilinadi: "œRasul alayhissalom menga: "œEy Oisha, Jabroil senga salom keltirdi" dedilar"  (Buxoriy rivoyati). Jabroil alayhissalomdek ulug’ farishtaning salomiga munosib bo’lish saodati har kimga ham nasib etavermaydi. Termiziyning "œShamoyil"ida Nabiy alayhissalom uni "œEy muvaffaqa" (qammatbaho tosh nomi) deb chaqirganlari keltirilgan. Ko’p hollarda "œEy Siddiqning qizi, Ey Abu Bakrning qizi" deya murojat qilganlar. Oisha roziyallohu anho Nabiy alayhissalomdan o’ziga kuniya berishni so’raganda "œSeni o’g’ling nomi bilan "œUmmu Abdulloh" deb chaqiramiz", deganlar. U opasining o’g’li Abdulloh ibn Zubayrni tarbiyasiga olgan edi. Nasoiyning "œSunan"ida Nabiy alayhissalomning bu suyukli ayolini "œEy Humayro" deb chaqirganlarini tasdiqlaydigan ikki hadis ham mavjud.

Bu manbalarga ko'ra bu savolda ham ikkala javob ham to'g'ri.

Manba: Abdulhamid TAHMOZ

OISHA roziyallohu anho
Payg’ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning suyukli ayoli

Ҳумайро кунс смас, лақаб сифатида манбаларда қайд стилган. Ҳадис илмида кунслар ва лақаблар алоҳида фан ҳисобланиб, бу борада қанчалаб асарлар ёзилган.  Демак, бу жавобда фақат Умму Абдуллоҳ тсғри бсла олади. Буни Оиша онамиздан ривост қилинган ҳадис ҳам тасдиқлайди. Унда менинг кунсм бслмагани сабабли А асуллуллоҳдан (с.а.в.) ҳамма аёлларингизнинг кунсси бор, менга ҳам кунс беринг деганлари, А асулуллоҳ (с.а.в.) Умму Абдуллоҳ деб кунсладим деган мазмундаги ҳадис ҳам тасдиқлайди. Ҳумайро агар кунс бсла олганда, Оиша сзларига сна бошқа кунс ссрамас сдилар. Зеро, А асулуллоҳ кспинча Оишани сркалаб Ҳумайро деб чақирар сдилар.
Ҳадиснинг тслиқ матни қуйидагича
أخبرنا عبد الرزاق عن هشام بن عروة عن أبيه أن عائشة قالت للنبي صلى الله عليه وسلم : يا رسول الله ! كل نسائك لها كنية غيري ، فقال لها رسول الله صلى الله عليه وسلم : اكتني أنت أم عبد الله ، فكان يقال لها أم عبد الله حتى ماتت ، ولم تلد قط .
Оишадан ривост қилинади, Оиша набий (а.с.)га дедилар: А­й А асулуллоҳ, мендан бошқа барча аёлларингизнинг кунсси бор. А асулуллоҳ (с.а.в.) унга дедилар: сени Умму Абдуллоҳ деб кунсладим. Вафот стгунга қадар Умму Абдуллоҳ деб номланар сди. Оиша фарзанд ксрмади (кунс фарзандга нисбатан берилишига ишора).
ал-Адаб ал-муфрад, Муснади Аҳмад
Ҳумайронинг кунс смас, балки лақаб сканига қуйидагилар далил бсла олади.
1.   
فصل في الألقاب
 [ ] الحميراء هي عائشة
[ ] ذات النطاقين هي أسماء بنت أبي بكر
[ ] الرميصاء هي أم سليم
[ ] الزهراء هي فاطمة
تهذيب التهذيب، ابن حجر العسقلاني


Лақаблар бслими:
Ҳумайро — Оиша
Затун-нитақайн Асмо бинти Аби Бакр
А умайсо — Умму Сулайм
Заҳро — Фотима
Манба: Таҳзибут-таҳзиб
Ибн Ҳажар ал-Асқалоний
2.   

فصل في الألقاب
 [ 3026 ] الحميراء هي عائشة أم المؤمنين رضى الله تعالى عنها تقدمت
[ 3027 ] ذات النطاقين هي أسماء بنت أبي بكر الصديق رضى الله تعالى عنهما
تقريب التهذيب
Лақаблар фасли:
Ҳумайро: Оиша уммул муъминин
Манба: Тақрибут таҳзиб

Юқоридаги икки манбада Ҳумайро лақаблар қаторида санаб стилган.
Валлоҳу аълам.

5-turning 3 ta savolining javoblarida o'zgartish va qo'shimchalar kiritildi:

5. Oisha (r.a) ning kunyalari nima edi?
a) Aish
b) Humayro
c) Ummu Abdulloh
d) Ummu Ibrohim
e) farzandlari yo'q bo'lgani sababli kunyalari bo'lmagan
To'g'ri javob 1: Ummu Abdulloh
Izoh: "Kunyalari Ummu Abdulloh bo'lib, opalari Asmoning o'g'li Abdullohning ismi bilan kunyalangan edilar". (Ahmad Farid, "Oisha ummul mo'minin (r.a)". 9-b)
To'g'ri javob 2: Humayro
Izoh: Oisha onamizning o’zidan shunday hadis rivoyat qilinadi: "œRasul alayhissalom menga: "œEy Oisha, Jabroil senga salom keltirdi" dedilar"  (Buxoriy rivoyati). Jabroil alayhissalomdek ulug’ farishtaning salomiga munosib bo’lish saodati har kimga ham nasib etavermaydi. Termiziyning "œShamoyil"ida Nabiy alayhissalom uni "œEy muvaffaqa" (qammatbaho tosh nomi) deb chaqirganlari keltirilgan. Ko’p hollarda "œEy Siddiqning qizi, Ey Abu Bakrning qizi" deya murojat qilganlar. Oisha roziyallohu anho Nabiy alayhissalomdan o’ziga kuniya berishni so’raganda "œSeni o’g’ling nomi bilan "œUmmu Abdulloh" deb chaqiramiz", deganlar. U opasining o’g’li Abdulloh ibn Zubayrni tarbiyasiga olgan edi. Nasoiyning "œSunan"ida Nabiy alayhissalomning bu suyukli ayolini "œEy Humayro" deb chaqirganlarini tasdiqlaydigan ikki hadis ham mavjud. (Abdulhamid Tahmoz, Oyisha r.a.)
Ilm ahllaridan aniqlashtirdim: yaxshi xulq, go'zal axloqni ifodalaydigan, yaxshi ma'no beradiga ism ham kunya hisoblanarkan. Agar yomon ma'noni ifodalasa, u laqab hisoblanarkan. Shunday ekan, Humayro ham kunya bo'la olarkan.

Ushbu savolda B va C javoblar to'g'ri javob sifatida qabul qilindi.


8. Ma'lumki, Rasululloh (s.a.v.) safarga o'zlari bilan olib chiqadigan ayollarini qur'a tashlab tanlaganlar. "Muraysi" jangida Rasululloh (s.a.v.) ayollari o'rtasida tashlangan qur'a qaysi zavjai mutohharalariga chiqqanini toping.
a) Oisha binti Abu Bakr
b) Ummu Salama
c) Hafsa binti Umar
d) A va B
e) A, B va C
To'g'ri javob: A va B.
Izoh: Shu yilning sha’bon oyida payg‘ambar alayhis-salom Uhud urushida qurayshga yordam bergan Mustalaq qabilasining boshlig‘i Horiz ibn Ziror musulmonlarga qarshi yurishga tayyorgarlik ko‘rayotganidan xabar  topdilar. Rasululloh o‘rinlariga Zayid ibn Horisani qoldirib, katta qo‘shin bilan yo‘lga chiqdilar. Ayollaridan Oisha bilan Ummu Salama ularga hamroh bo‘ldilar. (Nurul yaqin).

Ushbu savolda D variant eng to'g'ri javob ekanligi ma'lum bo'ldi.


9. Rasululloh (sav) qaysi qizlari haqida uni samodan kelgan vahiy bilan turmushga berganlarini aytganlar?
a) Zaynab (r.a)
b) Ruqiya (r.a)
c) Ummu Kulsum (r.a)
d) Fotima (r.a)
e) Barcha javoblar to'g'ri
To'g'ri javob: Barcha javoblar to'g'ri
Izoh: "Ibn Asokir Ummu Ayyashdan rivoyat qiladi. U Rasululloh (sav) ning qizlarining cho'risi edi. "Nabiy (sav) ning: "Men Ummu Kulsumni Usmonga osmondan kelgan vahiy ila nikohlab berdim", deganlarini eshitdim". (Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, "Nubuvvat xonadoni xonimlari". Hadis va hayot, 25-juz, 386-b).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam rivoyat qilurlar: «Payg‘ambarlik davrida qaysi xotinni olgan bo‘lsam, yo qizlarimni kimga bergan bo‘lsam, barisi vahiy orqalik bo‘ldi». ("œTarixi Muhammadiy")
«Payg‘ambarlik davrida qaysi xotinni olgan bo‘lsam, yo qizlarimni kimga bergan bo‘lsam, barisi vahiy orqalik bo‘ldi».("œTarixi Muhammadiy")

Ushbu savolning E varianti "Barcha javoblar to'g'ri" deya o'zgartirildi. Ushbu savolga berilgan barcha javoblarni to'g'ri deya e'lon qilamiz.

Mulohazalarim.
5-savol:
Keltirilgan hadislarda aynan Humayro degan kunya bilan chaqirganlar deyilgan emas. Aksincha Humayro biz topa olgan manbalarda laqab deb keltirilgan. Iltimos aniq manba ko'rsatsangiz. Sizning izohingizga ko'ra Aish varianti ham to'g'ri bo'lib qoladiku.
9-savol.
Agar ushbu savolda barcha javoblar to'g'ri deb olsangiz, Zaynab (r.a.)ni qanday izohlash mumkin. Zaynab (r.a.)ni vahiy kelishidan avval turmushga berganlar, shundaymi?
Rahmat.   

6-turning 20-savoli bo'yicha:

20. Rasululloh s.a.v. Qur’oni karimni o’rganinglar deya tavsiya etgan Abu Huzayfaning ozod qilingan quli kim edi?

Mana shu savolda bir so'z tushib qolmadimikin? Ozgina tushunmayroq turippan...

Савол муаллифи ёзадилар:

БИСМИЛЛАҲИА  А ОҲМААИА  А ОҲИЙМ
АССАЛАМУ АЛАЙКУМ ВА А ОҲМАТУЛЛОҲИ ВА БАА АКАТУҲУ!

Ҳурматли виктарина ҳайъати! Бошлаган ва уни тсхтатмасдан давом сттираётган ишингиздан Аллоҳ рози бслсин!

Мени маъзур тутасиз, "œА асулуллоҳ (с.а.в.)нинг аёллари ва фарзандлари" 5-тур бсйича баъзи сътирозларим бор. Мен 5-турдаги 8-саволнинг муаллифи бсламан. Саволимни сринли деб топиб, уни киритганингиз учун ташаккур. Лекин, унинг жавобини ва изоҳини қайта киритишингиз лозим деб сйлайман. Мен бу саволнинг жавобини қуйида асослаб беришга ҳаракат қиламан, илтимос сътибор беринг:

8-савол. «Маълумки, А асулуллоҳ (с.а.в.) сафарга сзлари билан олиб чиқадиган аёлларини қуръа ташлаб танлаганлар. Мурайсиъ жангида А асулуллоҳ (с.а.в.) аёллари сртасида ташланган қуръа қайси завжаи мутоҳҳароларига чиққанини топинг». А­ътибор берсангиз, мен «жангда иштирок стган аёллари қайси» деб ссраётганим йсқ, балки қуръа қайси аёлларига чиққанини аниқ қилиб ссраганман. Тсғри, бу жангда Умму Салама (р.а.) онамиз ҳам иштирок стганлар, лекин бирор ерда қуръа уларга чиққани ҳақида маълумот учратмадим.

Оиша (р.а.) онамизга қуръа чиққани ҳақида далиллар:
Олтинчи ҳижрий сананинг шаъбон ойида А асулуллоҳ (с.а.в.)га Бани Мусталиқ қабиласи у зотга қарши одам тсплаётгани ҳақида хабар келди. Лайғамбар (с.а.в.) душманни кутиб стирмасдан устига босиб боришга қарор қилдилар. У зот аёллари сртасида қуръа ташлаган сдилар, Оиша онамиз (р.а.)нинг қуръалари чиқди (Ҳадис ва Ҳаёт 25 жуз73 бет).

Шунингдек, Оиша (р.а.) онамизнинг сзларидан ривост қилинади: "œА асулуллоҳ (с.а.в.) сафарга чиқишни ирода қилсалар, хотинлари орасида қуръа ташлар сдилар. Кимга қуръа чиқса, уни сзлари билан бирга олиб кетар сдилар. Ғазотлардан бирида у зот орамизда қуръа ташладилар. Менга тушди. У киши билан сафарга чиқдим" — бу ҳадисдаги ғазот айнан Мурасиъ ғазоти сканлиги ва қуръа айнан Оиша (р.а.) онамизга чиққани ҳақида Ҳадис ва Ҳаёт китобининг 19 жуз 325-339 бетларида тслиқ тафсилот берилган. Шунингдек, ушбу ҳадис худди шу лафзда "œСаҳиҳи Бухорий"нинг 1-китоби 501-бет 2879-ҳадисда "œҒазотлардан бирида бизнинг сртамизда қуръа ташладилар, қуръа менга чиқди" деб Оиша (р.а.) онамиздан ривост келтирилган.

Бундай далиллар ксп. Мен айнан қуръа кимга чиққанини ссраганман ва саволимда ҳеч қандай ғаризлик (тушунарсизлик) йсқ. Сиз келтирган изоҳ саволга тааллуқли смас. Албатта, Умму Салама (р.а.) онамиз ҳам бу ғазотда иштирок стганлар, мантиқан олиб қараса, у киши ғазотда қуръа ташлаш ёки бошқа сабаб билан иштирок стганлар. Лекин, мен Умму Салама (р.а.)га ҳам қуръа чиққани ҳақида бирорта маълумот учратмадим, изоҳни сзгартирганингиздан кейин сна имконимда бор маълумотларни ксриб чиқдим, лекин бундай маълумот топа олмадим. Шу вақтгача виктаринада доимо мантиққа смас, далилларга асосланган. Агар, Умму Салама (р.а.)га ҳам қуръа чиққани ҳақида бирор далил келтира олсангиз менинг сътирозимни асоссиз ва нотсғри деб ҳисоблашингиз мумкин. Юқоридагиларни инобатган олиб, 8-саволнинг тсғри жавоби: А) Оиша (р.а.) деб киритишингизни қатъий илтимос қиламан. Саволдан фойдаланганингиздан кейин унинг жавоби ва изоҳини олиб ташлаш тсғри смас деб ҳисоблайман.

Шунчаки, сътиборлироқ бслиш керак, савол тузаётганимда иштирокчиларни чуқурроқ мулоҳаза қилиб, китобларни қидириб топишларини ва зийракроқ бслишларини истаган сдим. 8-саволнинг "œD" жавобини нотсғри деб тан олишингиз ёки сълон қилишингизни умуман ҳоҳламайман ва ссрамайман. Шунчаки, 8-саволда олиб ташлаган менинг изоҳимни қайта қсйиб, 1-тсғри жавоб "œА" деб сълон қилишингизни ссрайман.

Биламан, сизларга ҳам осон смас, лекин илтимос сътирозингиз бслса албатта ёзиб юборинг ва менинг сътирозимни ҳам инобатга олинг. Аллоҳ қилаётган ишингиздан рози бслсин, ажрини машаққатидан зиёдароқ қилиб берсин!

Savol muallifi yozadilar:

Assalamu alaykum va rohmatullohi va barokatuh !
5-turdagi savollar yuzasidan qo'shimcha va o'zgartirishlarni ko'rib chiqdim. O'zim ham noaniq savollar yuzasidan ko'p e'tiroz bildirganim uchun savollar yuzasidan mulohaza yozib e'tiroy bildiradigan boshqa ishtirokchilarni juda yaxshi tushunaman. Aslida savollar viktorinaga qo'yilishidan oldin o'rganib chiqilisi va xatolari to'g'irlanishi lozim. Bu bosqichning har bir turida bir necha marta shunaqa holatlar yuzaga keldi. Bu safar bir o'zim ishladim dedingiz, to'g'ri bir kishi uchun bu jarayon og'irlik qiladi... Demak, viktorinadagi eng birinchi kamchilik, bu hay'at a'zolarining yo'q ekanligida !

O'zgartirish kiritilgan savollarga toxtaladigan bo'lsam, mazkur 3 ta savolning 2 tasi men tuzib yuborgan savollar ekan. Savol muallifi sifatida Oisha (r.a) kunyalari haqidagi savolda Humayro javobi ham to'g'ri deb qabul qilinishiga e'tirozim bor. Men bu savolda aynan farzandning ismi bilan kunyalanishni nazarda tutganman, shuning uchun ham javob variantlarida "Farzandlari yo'q bo'lgani sababli kunyalari bo'lmagan" deb bunga urg'u berib o'tganman. Oisha (r.a) ning farzandlari bo'lmagani mashhur bo'lsada, farzand asrab olganlari haqidagi ma'lumotlar manbalarda keltirilgan. Rasululloh (sav) Oisha (r.a) yaxshi ko'rganlari sababli bir necha chiroyli va erkalash ma'nosidagi ismlar bilan chaqirganlar, Humayro va Aish shulardan ba'zilaridir. Oisha (r.a) Rasululloh (sav) dan o'zlariga kunya berishlarin so'raganlarida esa "UMMU ABDULLOH" deb kunyalaganlar, "Humayro" deb emas. Tarjimai hollarida ham kunyalari deb "Ummu Abdulloh" keltiriladi, boshqa ismlari emas. Izoh yozgan ishtirokchi ilm ahllaridan so'raganlari haqida aytibdilar, insonni yaxshi sifatlarini bildiruvchi ismlar ham kunya bo'lishi mumkindir, lekin o'sha insonni aniq va mashhur kunyasi bo'lsa, boshqa ism va sifatlari kunya bo'la olarmikin !? Yana bilishimcha, ism va laqablar bir nechta bo'lishi mumkin, lekin kunya bitta bo'ladi. Undan ham muhimrog'i keltirilgan og'zaki ma'lumot bunga dalil bo'la olmaydi, agar izoh yozgan odam, aniq bir manbadan "Oisha (r.a) ning kunyalari Humayro edi", degan ma'lumotni keltira olsalar, unda boshqa gap. Rasululloh (sav) u kishini Humayro deb chaqirganlari bilan, lekin o'zlariga kunya so'raganlarida "Ummu Abdulloh" deb kunyalaganlar, bu haqda esa aniq rivoyat keltirilgan. Shunday ekan, Humayro javobi ham tog'ri javob deb topilishini noto'g'ri deb hisoblayman va bu javobni olib tashlashingizni so'rayman.

Keyingi savolim vahiy orqali turmushga bergan qizlari haqida bo'lib, uni tuzishda bir nechta manbalardan tekshirgan edim, lekin men ko'rgan manbalarda faqat Ummu Kulsum haqida uni vahiy bilan turmushga berganlari aytilgani sababli, bu savolda o'zim bilmagan holda xatoga yo'l qo'yibman. Ushbu savol yuzasidan roviylari ko'rsatilmagan bo'lsada, hadis keltirib e'tiroz bildirilibdi. Shu o'rinda bir mulohaza, Rasululloh (sav) payg'ambar bo'lmaslaridan avval uch qizlari - Zaynab, Ruqiya, Ummu Kulsum (r.a) larni, turmushga berganlar.

Izoh: "Zaynab va Abul Ossning oila qurishlari, Payg'ambar (sav) ga vahiy kelishidan oldin bo'lgan edi. U zot Payg'ambar bo'lganlaridan keyin Zaynab iymon keltirdi. (Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, "Nubuvvat xonadoni xonimlari". 355-b).

"Muhammad (sav) ning katta qizlarini Xadiyjaning singillari kelin qilganlaridan keyin u kishining amakilari kichik qizlariga ko'z tikib qoldilar. Ular maslahatlashib Abu Tolibni sovchi qilib yuborishdi. U kelib Ruqayya va Ummu Kulsumni Abu Lahabning ikki o'g'li: Utba va Utaybaga so'radi. Payg'ambar (sav) oilalari bilan maslahat qilganlaridan keyin rozilik berdilar. Shunday qilib Ruqayya Utbaga, Ummu Kulsum Utaybaga  nikohlanishdi.. Bu hodisadan ko'p o'tmay Muhammad (sav) ga vahiy keldi. U zot oxirgi zamon payg'ambari bo'ldilar.
(Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, "Nubuvvat xonadoni xonimlari". Hadis va hayot, 25-juz, 376-b).

Payg'ambarlik kelgandan so'ng esa Ruqiya (2-marta), Ummu Kulsum (2-marta) va Fotima (r.a) larni turmushga berganlar. Hadisdagi "payg'ambarlik davrida" lafziga ko'ra Ruqiya va Ummu Kulsum (r.a) larni ikkinchi marta payg'ambar bo'lganlaridan keyin turmushga berganlarini inobatga oladigan bo'lsak faqatgina Zaynab (r.a) ni payg'ambar bo'lmaslaridan avval vahysiz turmushga berganlari qoladi. Chunki, Zaynab (r.a) payg'ambarlik kelgandan so'ng boshqa turmushga chiqmaganlar.

Izoh: "Imom Termiziy va Abu Dovud Ibn Abbos (r.a) dan rivoyat qiladilar: "Payg'ambar (sav) qizlari Zaynabni Abul Oss ibn Robiy'aga olti yildan keyin birinchi nikoh ila qaytib berganlar. Yangi nikoh qilmaganlar".
(Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, "Nubuvvat xonadoni xonimlari". Hadis va hayot, 25-juz, 369-b).

Demak, bu savolga hamma javoblar emas, b, c va d javoblar tog'ri deb olinishi to'g'ri bo'ladi.