399. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Imom — kafil, muazzin — omonatdor. Ey Parvardigor, imomlarga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatgin va muazzinlarning gunohlarini kechirgin".

Faqih aytadilar: Nabiy sollallohu alayhi vasallam muazzinni "omonatdor" deb nomladilar. Chunki odamlar unga ro‘zalarini, namozlarini omonat topshiradilar.

Musulmonlarning muazzin ustidagi xaqqi bomdod namoziga bomdod kirmasdan oldin azon aytmasligidir. Chunki ular namozlarida va saharliklarida shubhaga tushib qoladilar. Yana odamlar iftorliklarda shubhaga tushmasligi uchun quyosh botmaguncha shom namoziga azon aytmasligi kerak. Mana shu jihatlarda u "omonatdor" holatdadir.

Imom esa, kafil, deyildi chunki u qavmning namoziga kafil bo‘ladi. Qavmning namozi uning namozi bilan yo fosid bo‘ladi va yo sahih.

400. Anas ibn Molik (r.a.) Payg‘ambar alayhissalomdan rivoyat qiladilar: "Uch toifa qiyomat kunida mushkdan bo‘lgan tepalikda turadi. Ularni hisob qo‘rqitmaydi va katta qo‘rqinchlar xafa qilmaydi. Qavmga imomlik qilgan va qavm undan rozi bo‘lgan kishi; Allohning roziligi uchun besh vaqt namozga azon aytgan kishi; Parvardigoriga va xo‘jayiniga itoat qilgan qul".

401. Abu Hurayra (r.a.) rivoyat qiladilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Musulmon kishi musulmonning uyiga faqat uning ruxsati bilan kirishi haloldir. Agar qarasa, xarob qilibdi va xarob qilsa, ahdni buzibdi. Musulmonga hojati tang qilib turgan paytda, bo‘shanmaguncha namoz o‘qimog‘i halol emas. Musulmon kishiga qavmning ruxsatisiz imomlik qilmog‘i halol emas, agar imomlik qilsa, qavmning namozi qabul bo‘lib, uniki marduddir. Imom o‘zigagina duo qilmaydi, agar qilsa, qavmga xiyonat qilgan bo‘ladi".

402. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Agar odamlar azonda va birinchi safda bo‘ladigan savobni bilganlarida edi, ikkovini qur’a tashlab talashardilar. Agar ular issiq vaqtdagi ibodat savobini bilganlarida edi, unda musobaqalashgan bo‘lardilar. Agar xufton va bomdod namoziga kelishning savobini bilganlarida edi, emaklab bo‘lsa ham kelardilar".

403. Zahhok aytadilar: "Abdulloh ibn Zayd azonni tushida ko‘rdi va Bilolga o‘rgatdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Bilolga tepaga chiqib azon aytishni buyurdilar. Azonni boshlaganida Madinada qattiq larza eshitildi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Bu larza nimaligini bilasizlarmi?" dedilar. "Alloh va rasuli biladi", deyishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Bilolning azoni sabab Rabbingiz osmon eshiklariga buyurdi, arshgacha bo‘lgan darvozalar ochildi". Abu Bakr so‘radilarki: "Bu hol Bilolning o‘ziga xosmi yoki hamma mo‘minlargami?" Aytdilar: "Mo‘minlarning hammasi uchun. Albatta, muazzinlarning ruhi shahidlarning ruhi bilan birgadir. Qiyomat kunida chaqiruvchi: "Muazzinlar qaerda?" deb nido qiladi va ular kofur va mushkdan* bo‘lgan tepalikda qoim bo‘ladilar".

404. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Besh toifaning namozi namoz emas: Eriga g‘azabli xotinning; xo‘jayinidan qochib ketgan qulning, to qaytgunicha; birodaridan uch kundan ko‘p arazlashgan kishining; doimiy aroq ichuvchining; odamlar yomon ko‘rsa-da, imomlik qilaveradigan kishining".

Faqih aytadilar: Odamlarning yomon ko‘rishi ikki xil bo‘ladi. Birinchisi, agar jamoatda undan boshqasi yoki ilmlirog‘i bo‘la turib, namozni fosid qilgani yoki xato qiroat qilgani uchun yomon ko‘rsalar, shu yomon ko‘rishlari haqiqiy yomon ko‘rishdir. Bu holda imomning qavmga imomlik qilishi makruhdir. Agar qavmning yomon ko‘rishi uning qilayotgan amru ma’rufi tufayli yoki hasad sababli bo‘lsa va jamoatda undan bilimliroq bo‘lmasa, odamlarni yomon ko‘rishlari botildir va imom imomligini qilaveradi, gaplariga e’tibor bermaydi.

405. Jobir ibn Abdulloh (r.a.) Payg‘ambarimizdan rivoyat qiladilar. U zot sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Haq olmasdan azon aytuvchilar qiyomat kunida qabrlaridan azon aytgan hollarida chiqadi. Haq olmaydigan muazzinning ovozini eshitgan hamma narsa — tosh, daraxt, ho‘l-u quruq — hammasi guvohlik beradi. Uni Alloh taolo ovozi yetgan darajada mag‘firat qiladi va unga azoniga kelib namoz o‘qiganlar adadicha savob yozadi. Alloh takbir va azon orasida so‘ragan narsasini beradi. Uni yo dunyoda beradi, yoki oxiratga zaxira qilib qo‘yadi, yoxud undan yomonlikni ketkazadi. Qiyomat kunida jannat kiyimi birinchi bo‘lib Ibrohimga (a.s.), keyin Muhammadga (a.s.) kiygiziladi. (Boshqa bir rivoyatda avval Muhammad (a.s.), keyin Ibrohimga (a.s.), keyin rasullar va nabiylarga (alayhissolatu vassalom) deyilgan). Keyin savob umidida azon aytgan muazzinlarga. Ularni maloikalar qizil yoqut bilan bezatilgan ulovlarda ko‘tib oladilar. Keyin ulardan har bir kishini yetmish ming farishta qabridan mahshargohgacha kuzatib boradi".

Ibn Abbos aytadilar: "Alloh taolo uch kishini qabr azobidan saqlaydi: Muazzinni, shahidni va jum’a kuni yoki jum’a kechasida vafot etgan kishini".

Abdul A’lo Taymiy aytadilar: "Uch kishi odamlar hisobdan forig‘ bo‘lguncha mushkdan bo‘lgan tepalik ustida turadi: Allohning rizoligini istab imomlik qilgan kishi; Allohning rizoligini istab Qur’on o‘qigan qori; azonni Allohning roziligi uchun aytgan muazzin".

406. Payg‘ambar alayhissalom aytadilar: "Kim muazzin aytganidek aytsa, unga ham muazzinniki kabi ajr yoziladi".

407. Xabarda rivoyat qilinishicha, muazzin "Allohu akbar" desa, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam ham takrorlardilar. Shuningdek, ikki shahodat kalimasini ham. "Hayya alas-solah" va "Hayya alal-falah", desa, "la-a havla va la-a quvvata illa billahil aliyyil-azim", derdilar.

Faqih aytadilarki: "Banda azonni eshitsa, uni tinglamog‘i, hurmat qilmog‘i va muazzin aytganlarini takrorlamog‘i lozim. Agar "Hayya alas-solah", desa, "la-a havla va la-a quvvata illa billahil-aliyyil-azim", deydi. "Hayya alal-falah", desa, "ma-a sha Allohu kana", deydi. Shuningdek, azonning ma’nosini va tafsirini bilmog‘i lozim. Chunki har bir kalimaning zohiriy va botiniy ma’nosi bordir. "Allohu akbar, Allohu akbar" deganining zohiriy tafsiri Alloh buyukdir, ulug‘dir. "Ashhadu alla-a ilaha illalloh"ning tafsiri — Allohdan o‘zga iloh yo‘q deb guvohlik beraman. Uning ma’nosi esa, Alloh sizlarga buyurgan ishga ergashinglar, degani. Chunki sizlarga Allohdan boshqa hech kim foyda bermaydi va hech kim Uning azobidan najot bera olmaydi. "Ashhadu anna Muhammadar rosululloh"ning tafsiri, guvohlik beramanki, Muhammad sollallohu alayhi vasallam Allohning elchisi, deganidir. Ya’ni, u kishini Alloh sizlarga yubordi, unga imon keltirmoqlaringiz va tasdiqlamoqlaringiz uchun. Jamoat bilan qoim qilmoqqa buyurdi, buyurganiga ergashinglar.

"Hayya alas solah"ning tafsiri — namozni ado qilishga shoshilinglar. Ma’nosi — namoz vaqti keldi, uni kechiktirmanglar, vaqtida jamoat bilan o‘qinglar.

"Hayya alal-falah"ning tafsiri — najotga va saodatga shoshilinglar. Ma’nosi — albatta, Alloh taolo namozni najot va saodat topishlaringizga sabab qildi, uni ado etinglar va Allohning azobidan najot topinglar. "Allohu akbar"ning tafsiri — Alloh ulug‘dir, ma’nosi — u buyurgan amallar vojibdir. U amallarni kechiktirmanglar. "La-a ilaha illalloh"ning tafsiri — bilinglar, U birdir, Uning sherigi yo‘qdir, ma’nosi — namozlaringizda Alloh roziligi uchun ixlos qilingizlar.

________________
Azon va iqomat fazilati bobi hadislari

388-hadis. Zaif. Buxoriy "œTarixul kabir"da keltirgan.
389-hadis. Isnodi zaif. Tabaroniy uni zaif sanagan.
390-hadis. Isnodi noma’lum.
391-hadis. Juda zaif. Termiziy rivoyat qilgan.
392-hadis. Sahih. Abu Dovud, Ibn Mojja, Ahmad rivoyat qilgan.
393-hadis. Sahih. Buxoriy, Ahmad, Nasoiy rivoyat qilgan.
394-hadis. Mavzu’. "œMavzu’ot"ga qarang.
395-hadis. "œMuazzinlar qiyomat kunida bo‘yinlari eng uzunlardir" jumlasi sahih. Muslim, Ahmad, Ibn Hibbon rivoyat qilgan. Hadisning qolgani munkardir.
396-hadis. Mavzu’. Ibn Adiy, Uqayliy, Ibn Javziy "œMavzu’ot"da rivoyat qilgan.
397-hadis. Sahih. Muslim va Ahmad rivoyat qilgan.
398-hadis. Isnodi noma’lum.
399-hadis. Sahih. Ahmad, Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilgan.
400-hadis. Zaif. "œZaifut-Termiziy"ga qarang.
401-hadis. Duo haqidagi jumladan boshqasi sahih. Abu Dovud, Asbahoniy rivoyat qilgan.
402-hadis. Muttafaqun alayh.
403-hadis. Juda zaif. Ikkita illati bor: Roviylaridan birining (Juvaybir) hadisi matruk (tark qilinadi); munqote’.
404-hadis. Shunga o‘xshashishi Daylamiy "œFirdavs"da rivoyat qilgan.
405-hadis. Mavzu’. Ibn Javziy "œMavzu’ot"da rivoyat qilgan.
406-hadis. Zaif. Tabaroniy "œAl-kabir"da rivoyat qilgan va illatli sanagan.
407-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud, Ibn Huzayma rivoyat qilgan.

O‘TTIZ UCHINCHI BOB
TAHORAT VA POKLIK

408. Abu Lays Samarqandiy (Alloh rahmat qilsin) aytadilar: Ibn Abbos (r.a.) Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilarki: "Misvokni mahkam tutinglar. Unda o‘nta xislat bor: Og‘izning pokligi; Alloh roziligi va maloikalar xursandligi; ko‘zning ravshanligi; tishlarning oppoq bo‘lishi; milkning qattiq bo‘lishi; yomon hidlarni ketkizadi; taom hazmi; balg‘amni ketkizadi; namozlar u bilan ziyoda bo‘ladi; og‘izning hidini yaxshi qiladi. Misvok tutish Qur’on yo‘lidir".