941. Abu Zarr rivoyat qiladilar: "œMasjidga kirsam, Payg‘ambarning (s.a.v.) o‘zlari o‘tirgan ekanlar. U kishi yolg‘iz paytlarida foydalanib qolay dedim. Ammo band qilib qo‘ymay, deb ham o‘yladim. Oxiri oldlariga kelishga qaror qildim. Kelib salom berdim. U zotning huzurlarida o‘tirdim. Menga gapirmadilar, o‘tirishim og‘ir botgan bo‘lsa kerak, deb o‘yladim. So‘ng: "œEy Abu Zarr, ikki rak’at namoz o‘qidingmi? dedilar. "œYo‘q, o‘qimadim", dedim. Aytdilar: "œTurib rak’at namoz o‘qi. Har narsaning salomi bo‘ladi. Masjidning salomi ikki rak’at namoz o‘qishdir". Turib ikki rak’at namoz o‘qidim. So‘ng kelib, u kishining oldlarida uzoq o‘tirdim. So‘ng u zot: "œEy Abu Zarr, toshbo‘ron qilingan shaytondan Alloh taolodan panoh so‘ra, inson va jin shaytonlaridan ham (panoh so‘ra)", dedilar. "œEy Rasululloh, insonlarning ham shaytonlari bo‘ladimi?" deb so‘radim. "œAlloh taoloning:

"œIns va jinlardan bo‘lgan shaytonlar" (An’om, 112-oyat), degan oyatini eshitmaganmisan?" dedilar. So‘ng jim qoldilar. U kishi gapirmagani uchun kalomni ko‘p qilib yubordim", deb o‘yladim.

So‘ng yana so‘rashga jur’at qildim: "œEy Allohning payg‘ambari, menga namozni buyurdingiz, namoz nima o‘zi?" (Keyin yuqorida zikr qilingan savol-javoblar bo‘lib o‘tdi). Abu Zarr aytadilar: "œSo‘ng odamlar yig‘ildi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œSizlarga baxil kishi kim ekanini aytib berayinmi?" "œHa", deyishdi. "œMen zikr qilinsam, menga salovot aytmagan kishi", dedilar Nabiy (s.a.v.)

942. Abdulloh ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: "œPayg‘ambar (s.a.v.) Tabuk g‘azotiga chiqqanlarida, munofiqlardan ba’zilari u zotga ergashdilar, ammo bir-ikki kishi qolib ketgan edi. Odamlar: "œEy Rasululloh, falonchi qolib ketdi", deyishdi. Nabiy: "œUni qo‘yaveringlar, agar unda yaxshilik bo‘lsa, Alloh taolo yaqinda sizlarga uni ro‘para qiladi. Agar boshqa bo‘lsa, Alloh taolo sizlarni undan ozod qilibdi", dedilar. So‘ng: "œEy Rasululloh, Abu Zarr ham qolib ketdi", deyishdi. "œUni qo‘yinglar, agar unda yaxshilik bo‘lsa, Alloh sizlarni yaqinda u bilan uchrashtiradi", dedilar Nabiy.
Abu Zarr (r.a.) orqada qolib ketgan edi. Chunki uning tuyasi sekin yurardi. Juda sekinlashib qolganida, nar salarini yelkasiga tashlab, Payg‘ambar (s.a.v.) izlaridan ergashdilar. Piyoda, orqasida yuki bilan kunning qattiq issig‘ida bir o‘zi kelardi. Odamlar: "œEy Rasulluoh, bir piyoda kishi kelyapti", deyishdi. Payg‘ambar (s.a.v.): "œAbu Zarr bo‘lsin-da", deb qo‘ydilar. Odamlar unga qarab turishardi. Yaqin kelganida: "œEy Rasululloh, Allohga qasamki, bu Abu Zarr (r.a.) ekan", deyishdi. Payg‘ambar (s.a.v.) ko‘zlari yoshga to‘ldi va: "œAbu Zarrni Alloh rahmat qilsin. Bir o‘zi yuradi, bir o‘zi o‘ladi, yakka holatda tiriladi", dedilar".

943. Muhammad ibn Ka’b (r.a.) aytadilar: "œAbu Zarr (r.a.) Usmon (r.a.) zamonlarida Rabzaga bordilar va shu yerda vafot etdilar. U kishining yonida xotini va xizmatkoridan boshqa hech kim yo‘q edi. U ikkisiga jasadlarini yuvib kafanlashni, so‘ng yo‘l chetiga qo‘yishni va kim birinchi o‘tsa, dafn etishga yordam beringlar, deb aytishni vasiyat qildilar. U yerdan Ibn Mas’ud o‘tdilar. Va yig‘lab yubordilar. So‘ng: "œPayg‘ambar (s.a.v.): "œ Yakka yurasan, yakka o‘lasan va yakka tirilasan", deb to‘g‘ri aytganlar", dedilar. Keyin Abu Zarrni dafn qildilar va yo‘llariga ketdilar. Yonidagilarga Tabuk yurishidagi Payg‘ambar (s.a.v.) aytgan hadisni gapirib berdilar".

944. Iyos ibn Salama otasidan, u kishi Abu Zarr G‘iforiydan (r.a.) rivoyat qiladilar: "œPayg‘ambar (s.a.v.): "œMendan keyin senga balo keladi", dedilar. "œAlloh yo‘lidami?" deb so‘radim. "œAlloh yo‘lida", dedilar. "œMarhabo, Allohning amri", dedim. "œAbu Zarr, garchi qora odamning orqasida namoz o‘qisang ham, eshit va itoat qil", dedilar Nabiy (s.a.v.).

Payg‘ambar (s.a.v.) vafot etganlaridan keyin Abu Bakr (r.a.) Abu Zarrni chaqirdilar. U kishi salom berdmlvr, so‘ng yig‘ladilar. Abu Bakr (r.a.): "œMen Payg‘ambarning (s.a.v.) sen haqingda so‘zlaganlarini eshitganman. Senga yetadigan balo mening sababimdan yoki mening zamonimda bo‘lishidan Allohdan panoh tilayman", dedilar. Abu Bakr (r.a.) vafot etganlaridan so‘ng Umar (r.a.) xalifa bo‘ldilar. U kishi ham Abu Zarrni chaqirib, unga yaxshi gaplar aytdilar. So‘ng: "œMen Payg‘ambarning (s.a.v) senga aytgan gaplarini eshitganman. Senga men sababli yoki mening zamonimda balo yetishidan Allohdan panoh so‘rayman", dedilar. Umar (r.a.) vafot etganlardan so‘ng Usmon (r.a.) xalifa bo‘ldilar. Abdulloh ibn Abbos (r.a.) aytadilar: "œMen Usmonning (r.a.) oldlarida o‘tirgan edim. Abu Zarr kirishga ruxsat so‘radi. Men: "œEy Mo‘minlarning amiri, Abu Zarr ruxsat so‘rayapti", dedim. "œAgar xohlasang ruxsat ber", dedilar. Men u kishiga izn berdim, kirib o‘tirdilar. Usmon (r.a.) shunda unga: "œSen Abu Bakr va Umardan (r.a.) o‘zingni yaxshiman, deb, o‘ylarkansan", dedilar. Abu Zarr: "œBu gapni aytmaganman", deb javob berdilar. Usmon (r.a.) aytdilar: "œMen senga hujjat keltiraman". Abu Zarr: "œAlloh yuzingizni nurlantirsin. Men sizdagi hujjatni bilmayman ammo nima deb aytganimni esladim", dedilar. "œXo‘sh, nima degan eding?" "œPayg‘ambarning (s.a.v.): "œMenga sevimliroqlaringiz va yaqinroqlaringiz menga uchraguncha menga qoldirgan ahdni olganlaringizdir. Darhaqiqat, sizlar dunyoda mendan boshqa hamma narsani topasizlar", degan hadislarini aytgan edim", dedilar Abu Zarr. Usmon (r.a.): "œMuoviyaning oldiga bor", deb u kishini Shomga jo‘natdilar. Shomga kelganlaridan keyin Abu Zarr odamlarga din ishlarini o‘rgata boshladilar. O‘quvchilarning ko‘zlaridan yoshlar chiqar, qalblarini mahzunlik olar edi. U kishi aytardilarki: "œSizlardan birontalaringiz uyida dinor yoki dirham bo‘laturib uxlamasin, agar bo‘lsa, Alloh yo‘lida nafaqa qilsin va qarzdorlarga bersin". Muoviya ham, odamlar ham yig‘lar edi. Keyin Muoviya (r.a.) u kishining o‘zlari so‘zlariga amal qilish-qilmasliklarini bilish uchun ming dinor jo‘natdilar. Abu Zarr pulning hammasini odamlarga taqsimlab berib, o‘zlariga hech narsa qoldirmadilar.

Ikkinchi kuni Muoviya (r.a.) elchisini chaqirib: "œAbu Zarrga bor-da, kechagi ming dinor boshqaga berilishi kerak ekan. Men adashib sizga beribman, deb ayt", dedilar. Elchi kelib: "œMuoviyaning jazosidan meni qutqaring. Men sizga bergan ming dinor boshqaniki ekan, xato qilib sizga berib qo‘yibman", dedi. Abu Zarr aytdilar: "œMuoviyaga mendan salom ayt va unga yuborgan dinoridan hech narsa qolmaganini bildir. Agar xohlasa, uch kun kutsin, to‘plab beramiz". Muoviya u kishining so‘zi bilan ishi bir ekanini bildilar va Usmonga (r.a.) xat yozib: "œHojatingiz bo‘lsa, Abu Zarrni chaqirib oling", dedilar. Usmon (r.a.) javob xatida: "œAbu Zarrni mening oldimga yubor", deb yozdilar. Abu Zarr (r.a.) qaytib kelganlarida Usmon (r.a.) masjidda edilar. Oldlariga borib, salom berdilar. U zot alik oldilar va: "œAhvoling qalay, ey Abu Zarr?" deb so‘radilar. "œYaxshi. O‘zingiz qalaysiz?" dedilar Abu Zarr. So‘ng Usmon (r.a.) chiqib ketdilar. Abu Zarr qiroat qiladigan joyga chiqib, ikki rak’at nkamoz o‘qidilar. Keyin o‘tirdilar. Odamlar ham u kishining oldiga o‘tirishdi. Ular: "œEy Abu Zarr, Payg‘ambardan (s.a.v.) hadis aytib bering", deyishdi. "œMenga habibim aytdilar: "œTuyada sadaqa bor, ekinda sadaqa bor, dirhamda sadaqa bor, qo‘yda sadaqa bor. Kim uyida dirham va dinorlari bo‘lib, qarzdorlarga bermasdan yoki Alloh yo‘lida infoq qilmasdan uxlasa, u xazina bilan qiyomat kunida yondiriladi". Odamlar: "œEy Abu Zarr, Allohdan qo‘rqing, nima deb aytayotganingizga qarang, bu mollar odamlarda yoyilib ketgan-ku", deyishdi. Abu Zarr aytdilar: "œQur’onning "œOltin-kumushni bosib, uni Alloh yo‘lida infoq-ehson qilmaydigan kimsalarga alamli azob "œxushxabar"ini yetkazing!" (Tavba, 34) degan oyatini o‘qimaganmisizlar?!" So‘ng ikki-uch kun turdilar. Usmon (r.a.) chaqirib, Rabzaga bor, dedilar. Rabza xaroba qishloq edi. So‘ng chiqib ketdilar. U yerda bir qora kishi imomlikka o‘tar edi. Abu Zarrga, o‘ting, deyishdi. U kishi bosh tortdilar. Dedilarki: "œAllohning rasuli rostgo‘ydir, menga: "œGarchi qora odamning orqasida namoz o‘qisang ham, eshit va itoat qil", deb aytganlar". U yerda ajallari yetgunicha turdilar. Alloh u kishidan rozi bo‘lsin".

945. Abu Zarrning (r.a.) ayollari aytadi: “Abu Zarrga o‘lim kelganida yig‘ladim”. “Nima uchun yig‘laysan?” deb so‘radilar. “Sahroda o‘lyapsiz. Menda sizni kafanlaydigan kiyim yo‘q”, dedim. “Yig‘lama, – dedilar u kishi, – aksincha, xursand bo‘l. Nabiyning menga bilan yana bir necha kishi haqidaы aytilgan hadislari bor. U zot: “Sizlardan qaysi biringiz sahroda o‘lsa, unga mo‘minlardan bir to‘dasi shohid bo‘ladi”, deganlar. Sheriklarimdan hech biri sahroda vafot etgani yo‘q, balki qishloq va jamoat orasida o‘ldi. Faqat men qoldim. Allohga qasamki, yolg‘on gapirmayapman. Menga ham yolg‘on gapirishmagan. Men o‘sha kishiman. Yo‘lga qara”. Hojilar ketishgan, yo‘l kesilgan edi. Men tepalikka o‘tirib, yo‘lga qarayman. So‘ng qaytib u kishini davolayman. Shunday qilib turganimda, bir necha kishi o‘tib qoldi. Men kiyimimni silkitdim, ular mening oldimga kelishdi. “Ey Allohning cho‘risi, senga nima bo‘ldi?” deb so‘rashdi ular mendan. Musulmonlardan bittasi o‘lyapti, uni kafanlanglar”, dedim. “Kim u?” “Abu Zarr”. “Payg‘ambarning (s.a.v.) sahobalarimi?” “Ha”. Ular: “Unga ota-onalarimiz fido bo‘lsin”, deyishdi, darhol u kishining oldiga kirib, salom berishdi. U kishi aytdilar: “Xursand bo‘linglar, Payg‘ambarning (s.a.v.) menga va yana bir necha kishiga aytgan so‘zlarini eshitganman. “Sizlardan qaysi bir kishi sahroda o‘lsa, unga mo‘minlarning bir to‘dasi shohid bo‘ladi”, deganlar u zot. Sheriklarimning hammasi qishloq yoki jamoat orasida vafot etishdi. Faqat men qoldim. Men o‘sha kishiman. Sizlar ana shu jamoatsizlar. Agar menda yoki xotinimda kafanlikka yaraydigan kiyim bo‘lganida, faqat ana shu bilan kafanlangan bo‘lardim. Sizlardan o‘tinaman, meni amir yoki xabarchi yo boshliq yoxud yo‘lboshchi kafanlamasin”. Qavm orasida bunday odam topilmadi. Ansoriylardan bir kishi chiqib: “Ey amaki, men sizni kafanlayman, chunki men siz aytgan ishlarni qilmaganman. Sizni bu ridoimda yoki ikki kiyimda yo onam to‘qigan ikki abo (jundan to‘qilgan to‘n kabi kiyim) bilan kafanlayman”, dedi u. Abu Zarr aytdilar: “Siz meni kafanlang”. So‘ngra jon berdilar. U kishini o‘sha ansoriy kafanladi. U yerdagilarni hammalari din ahli edilar. U kishidan eshitgan narsalariga xursand bo‘lib qaytdilar”.

_______________
Abu Zarr G‘ifforiy (r.a.) hadislari

940-hadis. Zaif. Ibn Hibbon, Abu Na’im rivoyat qilgan.
941-hadis. Isnodi noma’lum.
942-hadis. Isnodi zaif.
943-hadis. Zaif.
944-hadis. Abu Na’im rivoyat qilgan.
945-hadis. Ahmad, Ibn Hibbon rivoyat qilgan.

SAKSON SAKKIZINCHI BOB
TOATDA JIDDU JAHD QILISH

946. Faqih aytadilar. Maoz ibn Jabal (r.a.) Payg‘ambarimizning (s.a.v.) bunday deganlarini rivoyat qilganlar: "œSizlarga yaxshilik eshiklarini ko‘rsatib qo‘yaymi?" "œHa", dedim. Aytdilar: "œRo‘za qalqondir, sadaqa xujjatdir, bandaning yarim kechada qoim bo‘lishi hamma xatolarini o‘chiradi".

947. Faqih (r.a.) Abu Ubaydadan (r.a.) rivoyat qiladilar. Payg‘ambar (s.a.v.): "œRo‘za, agar uni buzmasalar, qalqondir", dedilar. Uni buzish g‘iybat bilan bo‘ladi".

Hasan Basriy (r.a.) aytadilar: "œTo‘rt narsa oxirat zahiralaridan: nafsning sihhati bo‘lgan ro‘za, egasi va do‘zax orasini to‘suvchi sadaqa, bandani Rabbiga yaqinlashtiruvchi namoz, xatolarni o‘chiruvchi ko‘z yoshi".

Faqih (r.a.) aytadilar, "œToatning asli uch narsa- dir: qo‘rqinch, umid va yaxshi ko‘rish. Qo‘rqinchning alomati harom qilingan narsalarni tark qilish. Umidning alomati taotga rag‘bat qilish, yaxshi ko‘rishning alomati shavq va tazarru’dir. Gunohning asli uchta narsadir: kibr, hirs va hasad. Kibr shayton sajda qilishga buyurilganida, bosh tortganida ko‘rindi. Keyin u mal’unga aylandi. Hirs Odamning (alayhissalom) ishlarida namoyon bo‘ldi. Ya’ni, u kishi jannatda abadiy qolish uchun mevani tanavvul qildilar va jannatdan chiqarildilar. Hasad esa, Odamning (alayhissalom) o‘g‘li Qobilning ishida zohir bo‘ldi. Ya’ni, u o‘z inisini o‘ldirdi va do‘zaxga kiritildi. Har bir kishi mana shu gunohlardan tiyilmog‘i, toatga ko‘p harakat qilmog‘i va toatni Alloh taoloning roziligi uchun xolis bajarmog‘i vojibdir".

948.  Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qilinadi: "œKim Alloh uchun ibodatni xolis qilsa, qalbidan tiliga hikmatlar oqadi".

Aytishlaricha, uch nafar kishi o‘zlariga nisbatan odamlarda nafrat uyg‘otadi, g‘azabni vojib qiladi va qurgan narsalarini buzadi. Ular: odamlarning ayblari bilan shug‘ullanuvchi; o‘z nafsiga mag‘rurlanuvchi; amali bilan riyo qiluvchi. Uch nafar kishi qalblarda muhabbat ekib, salomatlik va osmon ahlidan darajalarni meros qilib oladilar. Ular: yaxshi xulq egasi; amalida ixlos qiluvchi; mutavoze’.

Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qilinadi. U kishi aytdilar: "œHisob-kitob qilinmasingizdan oldin o‘zlaringizni sarhisob qilinglar. Zero, shu ish (qiyomatda) hisob berishingizni oson va yengil qiladi. Amallaringizni o‘lchab ko‘ringlar. Katta namoyish uchun tayyorlaninglar.

"œO‘sha kunda sizlar (hisob-kitob uchun Allohga) ro‘para qilinursizlar. Sizlarning biron siringiz maxfiy qolmas" (Al-haqqa, 18-oyat)".

Yahyo ibn Maozdan (r.a.) rivoyat qilinadi. U kishi aytdilar: "œOdamlar uch sinfdir. Bir kishini oxirati dunyosidan mashg‘ul qilib qo‘yadi. Bir kishini dunyosi oxiratidan mashg‘ul qilib qo‘yadi. Va bir kishi ikkalasi bilan ham shug‘ullanadi. Birinchisi ajr-mukofot oluvchilar darajasi. Ikkinchisi halok bo‘luvchilar darajasi. Uchinchisi xatardagilar darajasi".

Hotam Zohid aytadilar: "œTo‘rt narsaning qadrini to‘rt kishi biladi. Yigitlikning qadrini qarilar biladi, ofiyatning qadrini balolanganlar biladi, salomatlik qadrini kasallar biladi, hayotning qadrini o‘liklar biladi".