Ibrohim alayhissalom aytganlarni bekamu ko‘st bajarib, qushlarning boshlarini qo‘liga olib, chorlanshgandi Olloh farmoni bilan tog‘ boshiga ko‘tarildilar, havoda patlari patlaridan, eti etlaridan, suyagi suyaklaridan birma-bir ajraldi, o‘z o‘rinlariga keldi va boshlariga ulashdilar. So‘ngra Ibrohim alayhissalom qoshida "La ilaha illallohu Muhammadur rasulullohi" deganlaricha ucha boshladilar.
- Ey Ibrohim, bilgilki parvardigoring aziz va hakimdir, - degan xitob keldi.

Savol: Ibrohim alayhissalomga o‘liklarni tiriltirmoqligini qushlarda ko‘rsatgan bo‘lsa, Uzayr alayhissalomga o‘z tanasida ko‘rsatmagida ne hikmat bor?

Javob: Ibrohim alayhissalom tazarru bilan savol bergandi, Uzayr alayhissalom esa taajub va shak bilan so‘ragan edi.

IBROHIM VA SORA (ULARGA OLLOHNING SALOMI BO‘LSIN) VAFOTLARI QISSASI
 
 Sora yuz o‘ttiz yilda yashab vafot topdi, Ibrohim alayhissalom uni Kan’on hududida Falastinerlarida dafn etdilar. Sora tirikligida uning haqqini saqladi, boshqa xotin olmadi. U vafot etgandan so‘ng Yufturoning futur ismli qizini oldi. Undan olti o‘g‘il - Yavshan, Voshiq, Zamz, Madyan, Mudin, Shux-farzand ko‘rdi. Kattalari Ismoil va Ishoq boshqa onadan edilar. Bu sakkiz o‘g‘ildan tarqalib, olamga yoyildilar, dunyoni to‘ldirdilar, ularning kimi musulmon, kimi kofirbo‘ldi. (Oyat) "Va barayut berdik Biz bunga va Ishoqqa va har ikkalasining zurriyodlaridan ba’zilari yaxshi ishlar qilguvchi bo‘lurlar va o‘z nafsiga ochiqdan-ochiq zulm qilguvchilar ham bo‘lur".

Ba’zi ulamolarning aytishicha, ibrohim alayhissalom Soradan keyin ikki yarim yil o‘tib vafot qildilar. Ishoq tug‘ilganidan keyin yigirma uch yil yashadi va umrining oxirida yigirma beshkun betob bo‘ldilar.

 - hali vaqt bo‘lgani yo‘q, - dedi Ibrohim alayhissalom Azroil alayhissalomga jon olgani kelgan chog‘.
 - Agar hali vaqti yetmagan bo‘lsa menga farmon bo‘lmas edi, - dedi Azroil alayhissalom. Shunda:
 - Ey Ibrohim, soqolinga qachon oq kirdi? - degan xitob keldi.

- Iloho bir yil bo‘ldi, - dedi Ibrohim alayhissalom.
- Ey Ibrohim, soqoling oqaruvi o‘lim elchisi edi, - deganxitob keldi. Bundan ilgari bironkishining soqoliga oq kirmas edi. Shunda Ibrohim alayhissalom:
- Do‘stning jonini olayotgan do‘stni hech ko‘rganmisan? - dedi. Shu payt Jabroil alayhissalom xitob olib keldi:
 - Do‘st do‘stga qovushmoqni hech istamaydimi?!
 - Unday bo‘lsa jonimni olgil! - dedi Ibrohim alayhissalom va savol qildilar, - Jon bermakning qattiqligi qandaydir?

- Odamni ming marta chopqi bilan o‘rtasidan yorsalar, yana ming marta boshidan qaynoq suvni quysalar, yana ming marta qilich bilan chopsalar, qanchalik mashaqqat azob tortsa, menga ham shunchalik azob bo‘lar, - dedi Ibrohim alayhissalomga o‘z jonlari.

- Agar jon bermaklikning osonligi shunchalik bo‘lsa, qattiqligi qanday bo‘larkina! . .

Ibrohim alayhissalom o‘zidankeyin Ismoilni hijoz yerlariga, Ishoqni Shom yerlariga halifa qilib qoldirdi. Ismoil alayhissalom otalaridanso‘ng qirq yil, Ishoq alayhissalom otalaridan so‘ng qirq yil, Ishoq alayhissalom otalaridanso‘ng ellik yil umr ko‘rdilar. Ibrohim alayhissalomni Ishoq o‘g‘illari yuvib, janoza o‘qidilar va Sora bilan yonma-yonqabrga qo‘ydilar.

LUT ALAYHISSALOM QISSASI
 
Lut ibn hazar ibn Borih ibn hiron - Ibrohim alayhissalomga ota tomonidan qarindosh bo‘lgan kishining o‘g‘li edi. Ular birgalikda falastin yeriga hijrat qilib keldilar va bir necha fursat birga yashadilar. Keyinroq o‘zlari hohlagan yerda yashashga kelishib olib, boshqa-boshqa istiqomat qila boshladilar. Oralari bir kecha-kunduzlik yo‘l edi. Lu alayhissalom Urdun degan joyda o‘rnashdi. Bu joyda besh yirik shahar bor edi: Dodumo, Orumo, Sevam, Su’ar. Bu yurtda bog‘lar, uzumzorlar ko‘p bo‘lib, noz-ne’matlar bisyor, dunyoning hamma ne’mati muhayyo edi.

Bu yerlarda bir xalq yashardiki, ularni Qur’onda Olloh taolo noz-ne’mat berilganlar deya yorlaqagandi. Negaki, butiun yer yuzida qanchalik ne’mat bo‘lsa, bu yerda ham shunchalik ne’mat bor edi. Yil bo‘yi bu yerga Chin-Mochinu boshqa yerlardan odamlar kelar, o‘z bog‘lariga kirganday ne’matlarga ko‘milardilar. Mevalarni yig‘ib, qish kelgach, uylariga qaytaredilar. Yoz kelganda odamlar yana kela boshladilar. Urdunliklar:

- Bu yil mevalar yaxshi hosil bermadi, qaytinglar, yanagi yilga ko‘proq olarsizlar, - deyishdi. Ammo, odamlar qaytmadilar. Ularni qaytarishga ojizlik qildilar.

Shunda ular podishohalri Sadum ibn Mushdam va vazirlari Kurmuz oldiga arzga kelishdi. Ular butga topinishar, Yabd, Mashur, Qub, Qut nomli butlari bo‘lib, ularning eng ulug‘i Zevol degan but edi.

- Zevolga boring, sig‘ining, zora, sizlarni qutqarsa, yo biron yo‘l ko‘rsatsa, - dedi podishoh ularni yo‘lga solarkan.

Bu paytda Iblis Xasxos degan bir devni olib kelib, Zevolning og‘ziga kiritib qo‘ydi. Dev yordam so‘rab kelganlarga qarata:

- Ey mening qullarim! Necha yillardan berimening so‘zimga kirib mehnatu balolarga uchramagan edingiz. Endi buning yo‘li shuki, bu yerdan chiqiboq yigitlarni ishga soling, ul kelgindilarni tutsinlar, erkaklarni uyga qamab, ular bilan yaqinlik qilsinlar. Shunda o‘zlari qochib qoladilar, - deya yo‘l o‘rgatdi.

Urdunliklar Zevolning yonidan chiqib, kelgindilarni izlay boshladi. Iblis inosn qiyofasiga kirib, Bohil degan yigitning oldidan chiqdi. Iblis sochlariga oro berib, g‘oyat ko‘rkli qiyofaga kirgandi, uni ko‘rganBohilning ko‘nglida mayl uyg‘ondi va Iblisning qo‘lidan tutib, uy ichiga olib kirdi va fohisha ish bilan shug‘ullandi.

HIKOYAT. halifa ma’mun (Olloh uni rahmat qilsin) aytdiki: "Odam alayhissalom hamma mahluqotlarning afzali edi, unga sajda qilishdan orlandingu, ammo Lut payg‘ambar qavmiga muxannas (bachcha) bo‘lding!" deya Iblis malomat qilindi.

Rivoyat. Iblis o‘g‘ri suratida bir odlamning bog‘iga o‘g‘rilikka tushadi. bog‘ egasi uni tutib olib rosa to‘pposlaydi. Ikkinchi marta ham o‘g‘irlikka tushadi, bog‘ egasi yana kaltaklaydi. Uchinchi gal kirgnada esa qo‘rqitmoqchi bo‘lib, u bilan fohisha ish qiladi. Shu-shu bo‘ldiyu, bu fahsh ishlar ularga yoqib qoladi va hammalari yo‘ldan ozib ketadilar.

Aytishlaricha, ularda saqich chaynamoq, qo‘chqor urishtirmoq, bachchabozlik, kiymilari orqasini yormoq kabi yaramas ishlari bor ediki, bu yovuz ishlar tufayli xotinlariga qaramaydigan bo‘ldilar.

Kunlardan birida Iblis nuroniy kampir qiyofasida xotinlari huzuriga keladi. Shunda xotinlar unga zorlana boshladilar:
 - Erlarimiz yosh-yosh yigitlar bilan qovushadilar, bizlarga bo‘lsa aslo boqmaydilar, maslahat bering, nima qilaylik?

- Sizlarga bir gapni o‘rgatayinmi? - deya Iblis ularga hiyla o‘rgatdi. U bir yog‘ochni olib, erkaklarning andami kabi yo‘ndi, silliqladi va beliga bog‘lab, xuddi erkaklar kabi ayollarga yotar bo‘ldi. Bu ish ayollarga hush kelib, bir-birlari bilan qovusha boshladilar. Shundan keyin er erkak bilan ayol esa ayol bilan qovushadigan bo‘ldi. Bu hol juda uzoq muddat davom etdi.

O‘sha vaqtda Lut alayhissalom Quddus yerlarida istiqomat qilar edi. Bir kuni Jabroil alayhissalom yigirma yoshli yigit qiyofasida uning huzuriga kirib keldi.
 - Sen kim bo‘larsan? - so‘radi lut alayhissalom.
 - Jabroil amin bo‘larman, - dedi u.
 - Ey Jabroil, nima olib kelding? - dedi Lut.
 - Parvardigoring senga salom yo‘lladi, so‘ngra adashgan qavm huzuriga borib, ularni bachchabozlikdan, ayollarni bir-birlari bilan yaqinlik qilishlaridan qaytargil, ularni "La ilaha illallohi Lutun rasulullohi" deb imon keltirishlikka va butga topinmaslikka da’vt qilmog‘ingni buyurdi, -dedi Jabroil alayhissalom. Shunda Lut behad quvonib ketdi.
 - Olloh qandoq ham yaxshi ega va qandoq yaxshi madadkor, - deya Ibrohim alayhissalom huzuriga yugirib ketdi.
 - Ey amaki, Jabroil keldi, menga payg‘ambarlik keltirdi, eng yovuz xalqni imonga da’vat qilishga buyurdi, - dedi Lut Ibrohim alayhissalomga.
 - Ular qaysi xalqdir?
 - Yo‘ldan ozgan qavmi.
 - Parvardigoring amriga bo‘ysingil, farmonni bajargil! - dedi Ibrohim alayhissalom.

Lut alayhissalomning Voila va Vohila ismli xotinlari hamda Zu’ala, Israma, batqo ismli qizlari, yaga Ra’da otli tuyasi, Dina otli iti bor edi. Lut tuyasiga ko‘chlarini ortdi, yo‘lga tushdi. Ibrohim alayhissalom uni 5 yig‘och masofaga kuzatib bordi va:

- Iloho, bilarsanki, Lut mening qarindoshim, qo‘ldoshim edi, uni behad sevardim. Uni o‘zingga topshirdim, eson-omon yana salomat holda qaytargil, - deya duo qildi.


Jabroil alayhissalom farmon keltirdi: "Omuro qirg‘og‘iga o‘rnashgil!" Lut alayhissalom Parvardigorining amriga binoan besh yig‘ochlik yo‘l yubrgach, belgilangan joyga chodir tikib, o‘rnashdi. Yo‘ldan ozgan qavmning ikki yigiti behosdan ularga duch keladi va qavmiga borib: "Lut keldi, g‘oyat kelishimli yigit ekan, ikki ayoli ham bor", deya habar yetkazdi. Bu gapni eshitgan Omuro xalqi Lutni ko‘rgani keldi va uni ushlab olmoqqa qasd qildi. Shunda Lut tuyasi va itiga: "Bularni daf qiling!" deb buyurdi. Tuya bilan it haloyiqqa tashlandi: oyoq bilan tepdi, tish bilan tashlandi, ko‘tarib yerga urdi.

Haloyiq qaytib borib, podishohalriga arz qildilar:
- Bir ko‘rkam yuzli odam kelib, tuyasi va iti bilan hujum qilgandi, yuz ming yigitlarimizni qaysi biri o‘ldi, qaysi biri qochib qutildi.

 - Borgil, u yigitni ko‘rgil, so‘zlashgil, natijasini menga bildirgil, - dedi podishoh o‘zining Karmu degan vaziriga. Vazir besh yuz yigiti bilan Lutning qoshishga yetib keldi. Lutni ko‘rdi.
 - Oting nimadir? - so‘radi vazir.
 - Abdulloh, - dedi Lut.
 - Nima maqsadda kelding?
 - Payg‘ambarlik olib keldim.

Shundan keyin vazir qaytib podishohning oldiga bordida, buning habarini yetkazdi. Bir muncha vaqt o‘tib, Jabroil alayhissalom farmonkeltirdi:
 - Borgil, Sadum xalqiga aytgil, imon keltirsinlar, Meni birligimga, sening payg‘ambarim ekanligingga imon keltirsinlar!

Lut alayhissalom yo‘lga otlandi, iti va tuyasi hamroh bo‘ldi. podishoh saroyiga kelgach, tuyasi o‘ng tomoniga it so‘l tomoniga turdi.
 - Oting nima? - so‘radi podishoh.
 - Otim Abdulloh, - dedi Lut.
 - Abdulloh nima deganidir?
 - Tangri quli deganidir.
 - Sen kimsan?
 - Tangrining rasuliman.
 - Rasul degani nimadir?
 - Rasul degani shuki, Olloh birdir, men uning payambaridirman.
 - Bu so‘zni qanday isbot-nishona etarsan?
 - Isbotim ushbu tuya bilan itimdior.
 - Tuya qanday nishona berar?
 - Tuyaning nishonasi Olloh qudrati bilan bo‘ladir.
 - Ayt, nishona bersin!
 - Ey Ra’da, payg‘ambarligimga nishona bergil! - dedi Lut alayhissalom Olloh taolo tuyaga zabon berdi. Tuya kalima o‘girdi:
 - Laa ilaaha illallohi va innaka Lutun rsululloshi (ya’ni: Ollohdan o‘zga iloh yo‘q, Lut uning rasulidir).
 - Yana bir guvohing ham nishona bersinchi?
 - Ey Dina, aytgil, - dedi Lut. Shunda it ham yuqoridagiday kalima o‘girdi.

- Men hech qachon bunday kalomni eshitganim va bunday voqeani ko‘rganim yo‘q edi, - dedi podishoh va beklardanso‘radi: - Sizlar ne dersizlar?
 - Ey podishoh, bu odam sehrgardir, - deyishdi beklari.
 - Ey Abdulloh! Sen bu so‘zni boylik uchunaytayotgan bo‘lsang, biz senga hamma avlodingga yetgulik mo-dunyo beraylik, - dedi podishoh.
 - Men sizlardan hech narsa so‘ramasman, mening ishimga mukofotni tangrining o‘zi berur, - dedi Lut alayhissalom. Sizlar gunohkorsizlar, erkaklar er bilan qovushadiganyo‘lsiz qavmdirsizlar.
- Sizlar erkaklar bilan yaqinlik qilasizlar va nasl yo‘lini kechg‘sib qo‘yasizlar.
 - Tangri azobi dersan, agar gaping chinbo‘lsa, keltirgil o‘sha azobni, bir ko‘raylik, - deya javob berdi haloyiq.
 - Iloho, bu sarkash xalqqa o‘z qudratingni ko‘rsatgaysan, - duo qildi Lut va yana dedi: - Parvardigoro, bularni qancha undamayin, imonga kelmasalar.
 - Yanabir muddat da’vat qilgil!, - degan farmon olib keldi Jabroil alayhissalom. Shundankeyin Lut alayhissalom qirq yil da’vat qildi, ammo biron bir kishi ham imonga kelmadi. Azob vaqti yaqinlashganda Lut yana podishohning oldiga keldi va shunday dedi:
 - Tangriddan qo‘rqqil, musulmon bo‘lgin!
 - Ey Lut, sen haliyam o‘sha so‘zingdan qaytmadingmi?
 - Men sening oldingga o‘z ihtiyorim bilan emas, balki Tangrif armoni bilan keldim. Agar farmon bo‘lmasa, men bu yerga aslo kelmaganbo‘lardim, - dedi Lut alayhissalom. So‘ngra duo qildi: - Iloho, meni bu zolim haloyiqdan qutqargil.