İÇİNDEKİLER
Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
BİRİNCİ BÖLÜM
I. SOVYET SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ
Sosyalist ideolojiye göre milletlerin istikbali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nin oluşumu . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . 19
Türkistan’ın Sovyetler tarafından parçalanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . 23
Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olabilmenin şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . 26
Otonom Cumhuriyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 28
Sovyet sisteminin parçalanması ve Bağımsız Devletler
Topluluğu’nun oluşumu. Perestroyka politikasının SSCB’nin
çöküşündeki etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. 29
SSCB’nin sonuna doğru meydana gelen milletlerarası gerginlikler . . . . . . . . . . . . . .. . . 31
II. ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 34
Özbekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Özbekistan’ın demografik yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .39
Çarlık Rusyası döneminde ve 1917 Ekim Devrimi sonrası
Özbekistan’a yapılan göçler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 40
SSCB’de kolhozların oluşturulması ve göçler . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . .42
SSCB’de yaşanan kıtlıkların göçlere etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . . .. 43
1950’den sonraki göçlerin Özbekistan’ın nüfus oluşumunu etkileyişi . . . . . . . . .. . . .. 45
Özbekistan’dan dışarıya yapılan göçler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 47
Özbekistan Cumhuriyeti’nin Vatandaşlık Kanunu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
Örf-âdet farklılıkları "¦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Özbek Alfabesi’ndeki değişiklikler "¦. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...60
Sovyet ateist propagandası ve dinler . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Özbekistan’da İslam dini "¦. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Hıristiyanlık ve diğer dinler "¦. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
III. İSTANBUL’DAKİ ÖZBEKLERE AİT TEKKELER
Emir Timur ve Yıldırım Bayezid arasındaki muharebenin
Türk halkları arasındaki ilişkileri etkileyişi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . 66
Üsküdar’daki Özbekler Tekkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . 68
Özbekler Tekkesi şeyhinin oğlu: Edhem Özbek Kangay . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . 69
"œSultanahmet’teki Özbekler Tekkesi, Nevai Enstitüsü yapılsın" . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . . .72
Eyüp’deki Özbekler Tekkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . 75
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DEKİ ÖZBEKLERİN GERÇEK YAŞAM ÖYKÜLERİ
1) Türkiye’deki Özbeklerin kısa tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . 77
2) Türkiye’deki Özbek adını taşıyan köyler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . 78
3) ŞECERESİNİ ÇOK İYİ BİLEN KİŞİ: ÖZBEK DOLGUNÇAY . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . 81
"œÖzbekistan’daki akrabalarımın bilmediklerini biliyorum" . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . .82
"œÖzbekistan ekonomisinde hızlı gelişmeler yaşanıyor" . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . .84
"œYemekte aşırı ısrar var" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 85
4) KENDİ KÖKLERİNİ BULAN KİŞİ: İSMET MEDENİ . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . 87
5) KAVUNCULAR SÜLALESİ: 1917’DEN BU YANA TÜRKİYE’DE. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . 89
Hamit ve Ayhan Kavuncu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 90
Mehmet Salih Kavuncu: "œHâkimin girişimiyle akrabalarımı buldum" . . .. . . .. . . .. . . .. . . . 93
Orhan Kavuncu: "œÖzbek muhalefet liderinin haklarını savundum" . . . . . . . . .. . . .. . . . 97
"œUtanç verici durumlardan sonra Özbekçe öğrendim" . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . .99
6) ABDÜLHAMİT KOÇAR: YÜZ YAŞINDAKİ YÜRÜYEN TARİH . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . 101
"œKorbaşılarla 55 yıl beraber yaşadım" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . .102
Kişi başına on çervonlu yolculuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . 105
"œÇocuklarım Araplaşmasın diye Türkiye’ye geldim" . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . 109
Türkiye, Suudi Arabistan ve Özbekistan üçgeninde . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . 111
7) KORBAŞILAR HAKKINDAKİ KİTABIN YAZARI
ALİ BADEMCİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . .. . . . . . 114
"œBasmacıların sloganı ‘Müstakil Türkistan’ idi" . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .v. . . . . . . . . 117
SABİR SEYHAN:
"œESERLERİM ÖZBEKİSTAN’DA FİLME ÇEVRİLDİ" . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . 120
"œKorbaşıların eline ilk silah veren benim dedemdir" . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . .120
"œAfganistan’da bize vatan haini dediler" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . ... . . . . . . . . . .123
"œCumhurbaşkanını alkışlayacağıma sırtımı mı göstereceğim?" . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . .123
"œZamanı gelir vatanın özgür olacaktır" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . 126
"œSilsile" filminin prömyerinden sonra gelen yasak . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . 128
9) ZAHİR KOCA:
"œÜÇ ÜLKEDE YAŞADIM, TÜRKİYE’YE YERLEŞTİM" . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . .131
"œAraplaşma korkusu babamı vatandaş olmaktan caydırdı" . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . 131
"œAmerika’da ezan sesi yok" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . .132
İslam Koca: "œEvde sadece Özbekçe konuşuruz" . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . 134
10) "œKİTABI NE AMAÇLA YAZIYORSUNUZ?" . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . . 136
11) ÇAĞATAY KOÇAR: SİBİRYA’YA SÜRÜLME
YERİNE AFGANİSTAN TERCİHİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . 137
"œVize Uygulaması Özbekistan’ı maddî zarara uğratıyor" . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . . . 139
"œÖzbekistan, dünya Özbeklerini biraraya getirsin" . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . 141
"œDemokrasiyi öğrenmek için Batı’ya gidin" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .144
12) VİZE OYUNLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .145
13) ATABEY HÜRGENÇ:
"œİSMİMİ MEÇHUL ASKER ANITINDA GÖRDÜM" . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. 146
"œTarih yüzünden Yunan askerlerle dövüştük" . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . .. . . . . . . . . 147
İkinci vatan Manisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Soğuk savaş döneminde ailece Özbekistan’a seyahat . . . . . . . . . . . .. . . .. . .. . . . . . . . . 157
"œGeçmişi ve neslini unutanlara haramzâde derler" . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . 162
14) "œİSMİM AÇIKLANMASIN" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . 164
15) MİNDAN SOYUNDAN İKİ DOKTOR KARDEŞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .165
Mukaddem Mindan Şehim:
"œÖzbekistan sahip çıkmazsa Özbek Türkçesi tamamen kaybolur" . . . . .. . . .. . . .. . . . . . 165
"œPampersi Özbekler mi icat etti?": Emin Mindan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . 168
"œYunus Emre, Yesevî’nin şiirlerini Anadolu Türkçesine aktardı". . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . .170
16) HAKAN DEMİR:
"œDÜNYADA ÜÇ TANE TÜRKİSTANLILAR DERNEĞİ VAR" . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . 174
Özbekistan’dan 2001’de gelen ilk resmî davetiye . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . .177
"œAnneannem Afganistan’da, dedem ise Sibirya’da" . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . .178
"œBüyük devletlerin oyunlarına malzeme olmayalım" . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . .. . . .180
17) DEVLET BAKANLIĞINA YÜKSELEN BİR ÖZBEK:
A. AHAT ANDİCAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . .183
"œMuhaciratta hiç maddî sıkıntı çekmedik" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . 187
"œAğabeyimin sünnet edildiği gün Ruslar evimizi basmış" . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . .189
"œVize meselesi Özbekistan’ın iç meselesidir" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . 191
"œİslam Kerimov benim söylediklerimi beğenmedi" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . .193
Türkistan Federasyonu mu veya büyük devletlerin arka bahçesi? . . . .. . . .. . . .. . . . . . . .196
18) FETHULLAH TÖRE:
"œÖZBEK MUHACİRLERİN HAYATI SİNEMAYA AKTARILMALI" .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .199
"œKızımın düğününe Özbekistan’dan sanatçı getirttim" . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . .200
"œKaynaşmanın bedeli kimlik kaybıdır" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . .202
19) ÖZBEKLERİ BİRARAYA GETİREN GELENEK: GAP-GAŞTEK . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . 204
20) KISA-KISA FİKİRLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 205
21) EKBER YASSA: Özbekçe kurs açtık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . .207
22) HALİMCAN ALTAY VE TURAN AKIN İLE YOLDAKİ SOHBET .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . .210
"œBABAM BİZİ BIRAKIP ÖZBEKİSTAN’A GİTTİ" . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . 215
"œÖzbekistan, bağımsızlık için yılmaz savaşçıyı sınırdışı etti" . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . 218
İstanbul’da bir evde Özbek millî şarkıları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . 219
"œVatana yolun açılması Kerimov’a bağlı" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . .223
24) TURDİALİ NAMANGANİ:
ŞARKI EŞLİĞİNDE ÖZBEK PİLAVI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . 227
"œTürkçe kendi dilimiz" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .229
25) VATANINA DÖNEMEYEN TALEBE:
PİRMUHAMMED HALMET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . .231
Semâlarda getirilen kelime-i şehâdet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 231
Turgut Özal’la gerçekleşmeyen randevu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 234
Tehlikeli görüşme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..237
İktidarlara karşı ağır suçlamalar: a) Özbekistan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . .. .238
İktidarlara karşı ağır suçlamalar: b) Türkiye . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . .241
Neşeli günlere doğru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .243
Çıkış yolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
26) VATANI ÇOK KİŞİ: ABDURRAHMAN BABÜR . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .246
"œKeşke Özbek Televizyonu daha önceden uydudan yayın yapsaydı" . .. . . .. . . .. . . . . . .246
"œT.C. vatandaşı olmam kolay geçmedi" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .251
Zeynep Babür: "œBazen çok konuşmak yararlı olmuyor" . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . .253
27) ABDÜLFETTAH AHMADİ:
"œBABAMI İLK KEZ ÜÇ YAŞINDAYKEN GÖRDÜM" . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . 254
"œVatansız olmanın acısını okulda yaşadım" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 259
Türkiye’ye göç izni isteyen ailelerin Kabil’deki yürüyüşü . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . .. . . . 259
"œBorçlardan kurtulmak için eşimi Cerman’a gönderdim" . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . .261
"œAmerika’da b...k mu varmış?" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 264
"œVatan haini kim?" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 267
28) ABDULLAH KOYAŞ:
"œANADİLİNİ KONUŞANLAR GENÇ KALIYOR" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . 269
Afganistan’da gizli Türkçe dersleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . 270
"œCebimizde para olsa Amerika’dan geri dönecektik" . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 272
29) ABDÜLHEKİM KOYAŞ:
"œDÜNYADA BİZİM GİBİ BAŞKA VATANSIZ YOK" . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . . .274
30) OVAKENT: TÜRKİYE’DEKİ KÜÇÜK ÖZBEKİSTAN . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . .278
31) MHP’Lİ MİLLETVEKİLİ ADAYI: MAHMUT ÖZTÜRK . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . 280
Dördü bir arada: Farsça, Peştuce, Özbekçe ve Türkçe . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . .280
Türkiye’nin Afganistanlı mültecilere sahip çıkışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . 283
Demokrasi mi daha önemli veya istikrar mı? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . 285
Çayhanedeki akraba buluşması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
32) AHMET GÜNAL: "œHarcımız Özbekistan’da alınmış" . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . 289
Az konuşup çok iş yapan yiğit: Esanullah Günal . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . .292
Bir Özbekistan aşığı: Asadullah Günal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . 293
Halimahan Günal: "œİstikrarlı olduğu için Türkiye daha iyi" . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . 295
33) MEVLEVİ CENNETULLAH YILDIRIM: "œDedemin definesi var" . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . . 298
34) SEYİT AHMET ALDIKAÇTI: "œBir Kürt bizi ölümle tehdit etti" . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . . 301
35) ABDÜLAHAT BEK: "œDerneğin sıkıntısı maddî imkânsızlık" . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . .304
36) ŞAHSENEM KILIÇEVA:
"œTANININCAYA KADAR HER TÜRLÜ İŞTE ÇALIŞTIM" . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . . .306
"œSanat camiasında dostluk yok" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . 308
"œÖzbekistan’ın bana madalya vermesi gerekiyor" . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .309
"œKardeşlerin varsa başka düşmana gerek yok" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . 311
37) HERKES O’NU KONUŞUYOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . .315
"œKerimov’un Türkiye’ye karşı alerjisi var" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . 316
"œSüleyman Demirel, ‘Adamı idare etmek gerek’ dedi". . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . 318
"œÖzbekistan’ın muz cumhuriyeti olmadığını görecekler" . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . 321
38) DİPLOMASİ HUSUSUNDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . .323
39) BANU AYDIN ALTUN:
"œÖZBEK DİPLOMAM TÜRKİYE’DE KABUL EDİLMEDİ" . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . . 328
Bir Almanla evlenen Özbek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 329
"œKeşke Özbekistan’da hukuk yerine Rus Dili okusaydım" . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . . . . . . 331
40) EVLİLİKLE BİTEN İNTERNETTEKİ CHAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . .. . . .. . . .. . 333
Dost acı söyler veya Sonsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . 335