Ahmad Lutfiy
SAODAТ ASRI QISSALARI
Olamlarga porladi quyosh
3-kitob
Nurulloh Muhammad Raufxon tarjimasi
BADR INТIQOMI UChUN QASAM
Abu Laxab Makkada krlgan, kasalligi tufayli Badr jangiga bora olmay, o’rniga boshka odamni yollab jo’natgan edi. Ketganlar izidan kunlab yo’l poyladi. Zafar suyunchisini keltiradigan odamni kutdi. Shunday xabar kelsa, yuziga kaytadan kon yugurishi, yangi hayot boshlanishi aniq. Bir kuni kelib: «Ortiq g’am chekma, ey Abu Lahab. Bag’ringda yongan otashni so’ndiradigan natijaga erishyapmiz. Mana, Muxammadning qonli ko’ylagi, mana, do’stlarining kesilgan boshlari!»deydigan xushxabarchiga suyunchisiga nimalar bermasdi, nimalar!..
Bunday xabar uni takror oyoqqa turg’azishi, takror sihhatli kunlarga qovushtirishi mumkin edi. Ketganlarning xar biri karvondagi molu mulkini qutqarish azmi bilan ketgani joniniboshini ayamay urushadi degani edi. Eh imkonini qilib, Makkadan qochganlarning hayot daftarlarini yopa bilsalar edi, arzirli ish qilgan bo’lardilar. Qo’shin ketganidan bir necha kun keyin Abu Sufyon karvonini Makkaga olib kelganida, Abu Lahabning me’dasi bulandi. Yaxshilikdan dalolat emasdi bu holat. Endi lashkar jangga kutilgan darajada istak bilan kirishmaydi. Chunki urushni zarur qilgan eng katta sabab o’rtadan ko’tarilgan edi.
Karvonning kelgani to’g’risida mujda berganlarga javoban:
— Juda go’zal... demak, sog’salomat yetib kelibdida!.. — dedi. Ammo ichidan: «Kelsa ham, jang tugaganidan keyin kelsa edi», degan qirindi o’tdi.
Qo’shin yo’lga chiqqan kunlari chaqnagan umidi hali tamomai so’nmagan edi. Buning ustiga, ularning yurishi davom etgani to’g’risidagi xabar yuragiga bir miqdor suv sepdi. Chiqmagan jondan umid. Boshlarida kimsan Abu Jahl turibdi, u odamni sevintiradigan natijaga erishmasdan ko’ymaydi, degan qanoat ila ovundi.
Ammo bir kuni... Ha, bir kuni Haysuman ismli bittasi katta mag’lubiyat xabarini olib kelganini eshitgach, belidan zarba yegan odamga o’xshab qoldi. Majolsiz bir sasla ketmaket boloxonali so’kishlardan o’zini tiya olmadi. Ishongisi kelmagani bilan bu shum xabar tobora yoyilib borayotgan edi. Abu Laxab yanada kengroq ma’lumot olishni xohlardi. Хiyol yengillik sezgan bir kuni o’rnidan turdi, ukasi Abbosning uyiga keldi. O’tirdi.
U tinmay hansirar, alamini to’kibsoladigan odam axtarar edi. Bu orada ukasi Horisning o’g’li Abu Sufyon ham o’sha yerga kelib qoldi.
— Qani, voqealarni bir tushuntirchi, jiyan. Asl xabarlar senda, — dedi Abu Lahab.
Abu Sufyon jangga birinchi bo’lib Utba, Shayba va Valid chiqishganini aytgach, amakisidan:
— Ularning qarshisiga chiqqanlar kimlar ekanini bilasanmi? — deb so’radi.
— Yo’q, — deb javob qildi Abu Lahab.
—Тaxmin etib ko’rchi qani?
Abu Lahab «Jonimni qiynab yubording, meni toliqtirmasdan o’zing aytaqol», deyar darajadagi holsiz bir sas ila:
— Qaydan bilaman?.. Uchta ahmoq chiqqandirda chiqqan bo’lsa, — dedi.
Abu Sufyon davom etdi:
— Ularga qarshi mening ukam Ubayda, sening ukang Hamza va amakim Abu Тolibning o’g’li Alilar chiqishdi. Yakkama-yakka jang boshlanib, oradan hech qancha o’tmasdan biznikilar yer tishlashdi. Ulardan faqat Ubayda yaralandi, menimcha, hozir o’lgan bo’lsa ham kerak.
Abu Lahabning xayolidan: «Koshki loaqal bittaga kamaygan bo’lishsa», degan o’y kechdi, ammo o’zi bunga e’tibor bermadi. Abu Sufyon so’zida davom etdi:
— Aslida, amakijon, biz u yerga urushish uchun bor magan edik. Urushmadik ham... Faqat ularga orqamizni o’girib qochdik. Ular esa, ko’ngillari tusaganini qilishdi — xohlaganlarini o’ldirishdi, xohlaganlarini asir olishdi. Bir qismimiz qochib qutuldik. Lekin bu masalada hech kimga til tekkizib yo qo’rqoqlikda ayblab bo’lmaydi. Biz bir guruh suvoriylarni ko’rdik. Ular yer bilan osmon o’rtasida edi. Otlarining oyoqlari yerga tegmasdi. Vallohi, ularga qarshi biz hech narsa qila olmadik. Hech kim hech narsa kila olmasdi ham.
Abu Sufyon anglatgan voqealardan Abu Lahabning yelkalari cho’kdi, yuzi burishdi. Makka qo’shinning mag’lubiyat bilan qaytishini hatto tushida ko’rsa ham sabr etolmas edi. Holbuki, o’zidan bir necha barobar oz bo’lgan musulmonlardan yengilgan, boz ustiga, Makkaning hamma ko’zga ko’ringan kishilari yo o’ldirilgan, yo asir etilgan edi. Bu ko’rguliklar Abu Laxabni o’lmasdan burun o’limga yetaklaganday bo’ldi. Necha kunlardan buyon xastaligi tufayli chekkan og’riq va iztirobi bu eshitganlari bilan ikki barobar kuchaydi. Shu onda tuyayotgan qayg’udan xoli bo’lsa edi, yana bir necha oy kasal yotishga jondilidan rozi bo’lardi.
Abu Sufyon keltirgan xabarni Abbosning xotini Ummul Fazl bilan quli ham eshitib turishardi. Ummul Fazl bilan o’g’li sal oldinroq musulmon bo’lishgan, qul xam Islom dinini qabul etgan edi. Abu Sufyon: «Mingan otlarining oyoqlari yerga tegmasdi...»deya so’zlarini tugatgani zamon Abbosning quli o’zini tuta olmay qoldi, mushtini taxtaga urib:
— Vallohi, ular malaklardir! — deya baqirib yubordi.
Uning sevinchla baqirib yuborishi shundoq xam yorilar holga kelib turgan Abu Lahabning yuragini battar sikdi. Qoni qaynagan bu qizil soqolli odamning mushti g’azabdan shiddatli havolanib, qulning yuziga kelib tushdi. Qul nima bo’lganini bilmay qoldi. Тo’g’rirog’i, u o’zining qul ekanini, hatto juda zaif, juda oriq ekanini ham unutdi. Qulning hur kishiga og’iz ochishga haqqi yo’qligini bilishiga qaramay, Abu Lahabga tashlandi. Butun hirsikuchi o’sha kuni bir yerga to’plangan Abu Lahab uni bir siltashda ostiga oldi va do’pposlay boshladi.
Bu ishlar juda tez sodir bo’ldi. Abu Lahab hamon tapiratupur musht solardi. Ummul Fazl bu mojaroning shunchaki bir tomoshabini bo’lib qolmadi, qo’liga ilingan bir tayoqni olib, Abu Lahabning boshiga tushirdi. Nima bo’lganini bilmay qolgan Abu Lahab jon achchig’ida qulni qo’yib yuborib, o’rnidan tura boshladi. Shunda Ummul Fazl:
— Хo’jayini yo’qligida uni egasiz deb o’yladingmi?! — deya hayqirdi.
Abu Lahabning boshi yorilgan edi. Oqayotgan qon qizil soqolidan pastga inardi. Kin va adovat to’la nigohla birikki soniya Ummul Fazlga qarab turdida, so’ngra bir og’iz so’z demay, uyiga yo’l oldi.
Butun g’ururi oyoq osti qilingan edi. Abdulmuttalibning o’g’li, Qurayshning peshvolaridan, boy bir odam bo’laturib, bitta qulni deb xotin kishidan tayoq yeb qaytadimi ukasining uyidan? Bunday munosabatga qanday dosh beradi?..
Uyiga yetib ostonadan o’tarkan: «Shubxasiz, bu ham Muxammad boshimizga solgan balolardan biri», deya xayolidan kechirdi.
Alamidan yorilay dedi. Pecha yillardan beri kechasini kunduzga ulab ochgan bu mujodalani shu tahlit bir mag’lubiyatla yopishi mumkinligi yetti uxlab tushiga ham kirmagan edi. Zaif deb bilgani, atrofiga karokchilar galasini to’playapti deb o’ylagani Muxammad astasekin kuch yikqan, ulkan Arabistonning eng peshqadam qabilasi bo’lgan Qurayshni bir musht ila parishon qilgan edi.
Qachonlardan buyon endi ilk marta vujudida bir kuch sezib, g’ayrat qilgan edi, ammo uyiga popugi ancha pasayib qaytdi. Yana yotog’iga kirib, avvalgidek inqillay boshladi. Lekin endi bu inqillashlari faqat xastaliklardangina emasdi. Тortilgan mag’lubiyatning, bir qul tufayli xotin kishidan yegan tayog’ining va oyoq osti qilingan obro’yining ham ingroqlari bor edi ularda.
Eh... qani endi u kunlar! Хotini Ummu Jamil bilan birga har kuni Muhammadning eshigi tagiga tikanlarni va iflos narsalarni tashlab yurgan Abu Laxab qayerda qoldi?! Hozir ustiga ko’rpasini yopib olishgada ojiz kolgan, ham moddiy, ham ma’naviy jihatdan mag’lub bo’lgan Abu Lahab bilan u kunlarning tengsiz Abu Lahabi orasida qorli tog’lar paydo bo’lganini gapirib o’tirishga xojat bormi? Qani endi bir kunga... ha, bir kunginaga Yasribga bora olsa, yana uning eshigi tagiga qo’liga tushgan barcha iflos narsalarni, botganda zahri jondan o’tadigan darajadagi tikanlarni ham tashlay olsa... Hech bo’lmasa, loaqal bir martagina bor nafratiyu adovatini qo’shib, yuziga baqiribchaqira olsa, yuragini portlatadigan darajada to’lgan dushmanlik hislarini bir karra bo’lsin to’kib sola bilsa...
Хullas, o’shandagina bu dunyodan bearmon ketadi Abu Lahab! O’shanda «hayotining asosiy kunini»yashayajak, «Men ham endi yashagan hisoblanaman», deya to’shagida rohat ila jon berajak.
Eski... ko’p eski kunlar keldi xayoliga. Bir zamonlar «Menga yordamchi bo’la oladigan o’nta o’g’lim bo’lsaydi, birini qurbon qilar edim», deya qasam ichgan Abdulmuttalib, keyinroq kur’a tashlab aniqlangan qurbon, ya’ni, inisi Abdullox... birbir ko’z oldidan kechishdi. O’shanda Abdulloh qurbon qilinganida, hozir Muhammad balosiga hech kim yo’liqmagan bo’lardi. G’azabi qaynadi, birdan ko’pirdi:
— Odamlarga aql ulashilganida sen qayerda eding, dumbul?! — deb yubordi. Тupurmoqchi bo’ldi, lekin holi yetmay, tupugi soqolidan nari o’tmadi. Go’yo bu so’zlari va bu tupugi bilan otasi Abdulmuttalibni ayblar, Abdullohni qurbon qilmagani va boshlariga bunday bir baloni qoldirgani uchun jiyanidan ololmagan intiqom alamini uning xotirasidan olishga harakat qilar edi.