Vijdon azobi
Jum'a namozi o'qildi. Masjid hovlisi kattagina, darvozasi ham shunga yarasha. Tezda chiqib keta olmaysiz. Namozxonlar juda ko'p, tirband.
Tanish ko'ringan yoshgina yigit bilan ko'zlarimiz to'qnashdi. So'rashdik. Ammo kimligini eslay olmadim. Qaytar chog'i uzoq o'yga toldim, kimligini eslashga urindim. Undan biror narsa xarid qilmaganmanmi? Buyurtmachilarimdan birimi?
"Assalomu alaykum, To'lqin aka!", dedi. "Ustoz" ham dedi shekilli. Ha-ya, sobiq o'quvchim... Shuncha yillar o'tibdi. Bu o'sha o'quvchim. Ko'nglimga g'ashlik cho'kdi...
Sovetlar zamonining 80-yillari edi. Maktabda o'qituvchiman. Bir kun u darsga do'ppida kirib keldi. Do'ppisini echib qo'yishni buyurdim. Anchagina qaysar bola edi. "Yechmayman", deb turib oldi. O'sha tuzum talabiga muvofiq dars chog'i bosh kiyimda o'tirish mumkin emas edi. Majbur qilib do'ppisini yechtirdim.
"Telpak emas, shapka emas, do'ppiku?!", deb rosa yig'ladi. Darsdan so'ng tashqariga chiqsam, otasi kutib turibdi. O'g'lining intizomi, bilimi sustligi, tartib-qoida haqida uzoq gapirib, o'zimni oqlay boshladim. Jim eshitib turdi. So'ng, birdan:
"Bilaman yaxshi o'qituvchisan... Ammo ayt-chi, o'zbekmisan o'zi?" dedi gapimni bo'lib. Qotib qoldim. Bir og'iz so'z deyolmasdim.
Bu o'sha o'quvchim. Kap-katta yigit bo'lib qolibdi. Ammo ko'zlari, chehrasi o'sha-o'sha. Boshida ham hamon ko'k do'ppi...
O'shanda uning otasi mendan "o'zbekmisan o'zi?" deb millatimni emas, dinimni so'rayotganini tushunmagandim? O'sha begunoh o'quvchimning milliy g'ururi, e'tiqodini toptagan chog'larim men musulmonmidim?..
Bu voqeani esga oldim. Pushaymon qildim, ezildim. Ammo ming urinmay uning ismi yodimga tushmadi.
Kunlar o'tib bormoqda. Xotira sahifalari birma-bir o'chib, unut bo'lmoqda. Ammo ana shu voqeani unutolmayman. Vijdon yo'l bermaydi.
Har juma o'sha masjidga kelsam, ko'k do'ppili "o'quvchimni" izlashga tushaman. Qidiraman, qidiraman, topa olmayman. Qaylardasan, ey, musulmon o'quvchim! Meni kechir, toki oxiratda Alloh mag'firatidan benasib bo'lmay. Zora, dunyoning sanoqli kunlarida vijdon azobidan qutulib, xotiramning bu tund sahifasi ham yorishsa...
To'lqin Nurmuhammad"Musulmonlar taqvim kitobi"dan.