98-BOB
MAVZU. JUNUBLIK VA HAYZ HOLATIDA QUR’ON O’QILMAYDI

131. Ibn Umar (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilindi; «Nabiy sallallohu alayhi va sallam dedilar: «Hayz ko‘rgan ayol va junub bo‘lgan inson Qur’ondan hech bir narsa o‘qimasin!»
Bu bobda Ali (roziyallohu anhu)dan hadis rivoyat qilingan.
Ibn Umarning hadisini yolg‘iz Ismoil ibn Ayyashning Muso Ibn Uqbadan, Nofi’dan, Ibn Umardan, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan qilgan rivoyati orqali bilamiz.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan, tobi’iyndan va keyingilardan bo‘lgan ilm ahli ko‘pchiligining qavli shudir. Sufyon As-Savriy, Ibnul-Muborak, Shofi’iy, Ahmad va Ishoq: «Hayz ko‘rgan ayol va junub kishi Kur’ondan hech bir narsa o‘qimasin, ammo bir oyatning chetini yoki bir harfni va shu kabilarni o‘qishi mumkin», deyishadi; shu bilan birga hayzli ayol va junub kishi tasbih va tahlil keltirmoqlariga ruxsat berishadi.
Muhammad ibn Ismoil (Al-Buxoriy)dan eshitdimki, bunday dedi: «Ismoil ibn Ayyash, Hijoz va Iroq ahlidan munkar (yolg‘on) hadislar rivoyat qiladi». (Al-Buxoriy) mazkur Ismoilning Hijoz va Iroq ahlidan yolg‘iz o‘zi qilgan rivoyatini zaif deb topadi va bunday deb davom etadi: «Ismoil ibn Ayyashning (ushbu) rivoyati faqat Shom ahlidandir».
Imom Buxoriy, Ismoil ibn Ayyashning, Shom ahlidan rivoyat qilgan hadislarini sahih va foydalanish uchun yaroqli, deb hisoblaydi. Termiziy, Buxoriyning bu zot haqidagi fikrini izohlamoqda.
Ahmad ibn Hanbal aytadiki: «Ismoil ibn Ayyash Baqiyyadan ko‘ra tuzukroq. Baqiyyaning siqa (ishonchli) kishilar (nomi)dan qilgan munkar hadislari bor». Ahmad ibn Hasan menga naql etib, «Bu so‘zni Ahmad ibn Hanbalning o‘zidan eshitdim», dedi.

99-BOB
MAVZU: HAYZ KO’RGAN XOTIN BILAN BIRGA YOTMOQ

132. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; aytdilarki: «Hayz ko‘rgan paytimda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga izor (lungi) bog‘lab olmoqni (hayz kiyimi kiyib olmoqni) buyurardilar, keyin men bilan birga mubosharat* qilardilar».
*Mubosharat - erkalab o‘pmoqlik.
Bu bobda Ummu Salama va Maymuna (onalarimiz)dan bittadan hadis rivoyat qilingan.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan va tobi’iyndan mutaaddid ilm ahlining qavli shudir. Shofi’iy, Ahmad va Ishoq shu qavlga ega bo‘lishgan.

100-BOB
MAVZU: HAYZ KO’RGAN XOTINI BILAN BIRGA OVQATLANMOQ VA HAYZLI AYOL (TAHORATI)DAN ORTIB QOLGAN SUV

133. Abdulloh ibn Sa’id (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; dediki: «Nabiy sallallohu alayhi va sallamdan hayz ko‘rgan xotin bilan birga ovqatlanmoq borasida so‘radim. «U bilan birgalikda yeyavergin!» deb aytdilar.
Bu bobda Oisha va Anas (roziyallohu anhumo)dan hadis rivoyat qilingan.
Abdulloh ibn Sa’idning hadisi hasan-g‘arib.
Ilm ahlidan barchalarining qavli shudir: Hayz ko‘rgan xotin bilan birga ovqatlanmoq ziyonsiz, deb hisoblaydilar.
Xotinning tahoratidan ortgan suv borasida ixtilof qilingan. Birovi bunga ruxsat bersa, birovi makruh deb hisoblagan.

101-BOB
MAVZU: HAYZ KO’RGAN AYOLNING MASJIDDAN BIROR NARSA OLIB BERMOG’I

134. Oisha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga: «Masjiddan joynamozni olib bergin», dedilar. «Men hayz ko‘rganman», dedim. «Sening hayzing qo‘lingda emas-ku!» dedilar.
Oisha (onamiz)ning hadisi - hasan-sahih.
Ilm ahlidan barchalarining qavli shudir. Bu masalada oralarida ixtilof bo‘lganini bilmaymiz. Hayz ko‘rgan xotin (qo‘lini uzatib) masjiddan biror narsani olishida ziyon yo‘q, deb hisoblaydilar.
Bu hadis, hayz ko‘rgan xotin qo‘lini uzatib, masjiddan biror narsa olishi joiz ekaniga hamda bir uyga yoki bir masjidga kirmayman, deb qasam ichgan kishi, tanasining bir qismini o‘sha uyga yoki o‘sha masjidga suqqanida qasami buzilmasligiga dalildir.

102-BOB
MAVZU: HAYZ KO’RGAN XOTINGA YAQINLIK QILMOQ KAROXAT EKANLIGI

135. Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi: «Kimki hayz ko‘rgan xotinga yoki xotinning orqasiga yaqinlik qilsa va yoki kohinga (folbinga) borsa, unday kimsa Muhammad (sallallohu alayhi va sallam)ga nozil qilingan narsaga kufr keltirgan bo‘ladi».
Bu hadisni tanho Hokim Al-Asramning Abu Tamima Al-Hujaymiydan, Abu Hurayradan qilgan rivoyati orqali bilamiz. Ilm ahlining fikriga ko‘ra, hadis tashdid (orttirish, shiddatlantirish) ma’nosini ifoda etadi. Nechukkim, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan: «Hayz ko‘rgan xotinga yaqinlik qilgan kishi bir dinor sadaqa bersin», degan hadis ham rivoyat qilingan. Agar hayzli ayolga yaqinlik qilish kufr bo‘lsa edi, bu o‘rinda kafforat (evaz) berish buyurilmas edi.
Muhammad (Al-Buxoriy) bu hadisni isnodi jihatdan zaif deb topgan.
Abu Tamima Al-Hujaymiyning nomi - Torif ibn Mujolid.

103-BOB
MAVZU: HAYZ KO’RGAN XOTINGA YAQINLIK QILGANDA KAFFORAT BERISH

136. Ibn Abbos (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam, hayz ko‘rgan xotinga yaqinlik qilgan kimsa haqida: «Yarim dinor sadaqa beradi», dedilar.

137. Ibn Abbos (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilindi; «Nabiy sallallohu alayhi va sallam: «Agar qon qizil bo‘lsa, bir dinor, agar qon sarg‘ish bo‘lsa, yarim dinor (sadaqa beradi)», dedilar.
Hayz ko‘rgan xotinga yaqinlik qilganda kafforat berish borasidagi hadis Ibn Abbosdan marfu’ va mavquf tarzida rivoyat qilingan.
Ayrim ilm ahlining qavli shudir. Ahmad va Ishoq shu qavlga ega bo‘lishgan. Ibnul-Muborak: «Parvardigoridan mag‘firat talab etadi, bunda kafforat lozim bo‘lmaydi», deydi. Tobi’iyndan ba’zilari Ibnul-Muborak fikrida ekanliklari rivoyat qilinadi. Sa’id ibn Jubayr va Ibrohim An-Nahoiy shulardandir. Butun amsor («misr», katta shaharlar) ulamosining qavli shudir.

104-BOB
MAVZU: KIYIMGA TEKKAN HAYZ QONINI YUVMOQ

138. Asmo binti Abu Bakrdan rivoyat qilindi: «Bir xotin Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan kiyimga hayz qoni tegib qolishi borasida so‘radi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam aytdilar: «Avval qonni ishqab tashla, keyin suv bilan (ho‘llab) yuv, keyin ustiga suv quyib tozala, so‘ng o‘sha kiyimda namoz o‘qiyvergin».
Bu bobda Abu Hurayra va Ummu Qays ibn Mihsondan hadis rivoyat qilingan.
Asmoning hayz qonini yuvish haqidagi hadisi - hasan-sahih.
Kiyimga qon tekkanda uni yuvmasdan namoz o‘qigan kishi haqida ilm ahli ixtilof qilishdi. Tobi’iyndan ba’zilari, «qon bir dirham (tanga) miqdorida bo‘lsa, uni yuvmasdan namoz o‘qisa, namozini qaytib o‘qiydi», deyishdi. Birovlari esa: «Qon bir dirham (tanga)» miqdoridan ko‘p bo‘lsa, namozini qayta o‘qiydi», deyishadi. Sufyon As-Savriy va Ibnul-Muborakning qavli shudir. Tobi’iyndan va boshqalardan ba’zi ilm ahlining fikricha, qon bir dirham (tanga) miqdordan ko‘proq bo‘lsa ham, namozini qaytib o‘qish lozim bo‘lmaydi. Ahmad va Ishoq shu qavlga ega bo‘lishgan. Shofi’iy aytadiki, «Bir dirham (tanga) miqdoridan oz bo‘lsa ham, yuvilmog‘i kerak». Bu xususda u kishi tashdid (mubolag‘a) qilgan.
Dirham deb eskidan qo‘llanib kelgan tangaga aytiladi. Hazrati Umar (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinishicha, u kishi qonning miqdorini tirnoqlari bilan ko‘rsatgan ekanlar. «Al-muhit» kitobida sharhlanishicha, Hazrati Umarning tirnog‘i salkam bizning kaftimizcha edi. Ana shu (dalil) kiyimga tekkan qon dirhamdan oz bo‘lsa, namozga mone’lik qilmasligiga dalolat etadi. (Al-Ayniy).

105-BOB
MAVZU: NIFOS ( TUG’ISHDAN KEYINGI QON KELISH)NING MUDDATI

139. Ummu Sayaama (roziyallohu anho)dan rivoyat qilindi; dediki: «Nifos ko‘rgan (tuqqan) ayol Rasululloh sallallohu alayhi va sallam davrlarida qirq kun o‘tirar edi. Rangimiz qochganligidan yuzlarimizga vars (za’faron o‘simligi)dan ishqab, surardik».
Bu hadis g‘arib.
Buni faqatgina Abu Sahlning Mussa Al-Azdiyyadan, Ummu Salamadan qilgan rivoyati orqali bilamiz. Abu Sahlning nomi - Kasir ibn Ziyod.
Muhammad Ibn Ismoil (Al-Buxoriy) aytadiki, «Ali ibn Abdul-A’lo va Abu Sahl siqa (ishonarli) kishilardir».
Muhammad (Al-Buxoriy) bu hadisni yolg‘iz Abu Sahlning rivoyatidan biladi.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan va tobi’iyndan ilm ahllari va keyingi  olimlar, tuqqan (nifos ko‘rgan) xotin qirq kun namozini tark etadi, deb ittifoq qilishgan. Faqatgina shu muddatdan oldin poklansa, g‘usl qilib, namozini o‘qiyveradi.
Qirq kundan keyin qon ko‘rsa, ilm ahllarining ko‘pi: «Qirq kundan keyin namozini tark etmaydi», deydi. Faqihlardan ko‘pining ham fikri shudir. Sufyon As-Savriy, Ibnul-Muborak, Shofi’iy, Ahmad va Ishoq shu qavlga ega bo‘lishgan. Hasan Al-Basriyning bunday deb aytgani rivoyat qilingan: «Agar poklanmasa, namozini ellik kun tark etadi». Ato ibn Abu Raboh va Ash-Sha’biyning «Oltmish kun» deganlari rivoyat qilingan.

106-BOB
MAVZU: KISHINING BIR NECHTA JINSIY ALOQADAN KEYIN BIR MARTA CHO’MILMOG’I

140. Anas (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam bir g‘usl bilan (hamma) ayollariga aylanib chiqar edilar».
Bu bobda Abu Rofi’dan hadis rivoyat qilingan.
Anasning: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam bir g‘usl bilan (hamma) ayollariga aylanib chiqar edilar», degan hadisi hasan-sahih. Turli ilm ahllarining qavli shudir. Hasan Al-Basriy ham shular safidadir. Tahorat olishdan oldin jinsiy munosabatga kirishishning ziyoni yo‘q, deb hisoblaydilar.
Termiziy, «Tahorat olishdan oldin...» deyayotir. Holbuki, Ushbu bobga va hadisga munosib bo‘lgan ta’bir: «G’usl qilishdan oldin» deyilishi kerak edi. Bizningcha, Termiziy ishorat qilgan ilm ahllari va shulardan biri bo‘lmish Hasan Al-Basriy hazratlari, ikki marta munosabat orasida tahorat olinishiga qarshidirlar. Endi Termiziyning «Tahorat olishdan oldin...» degan ta’birni qo‘llashi shu xususni ifoda etmoq uchundir. Negaki, bu kalima bilan kelgusi hadisga munosabat va zamin hozirlagan bo‘ldi.
Muhammad ibn Yusuf bu hadisni Sufyondan, Abu Urvadan, Abul-Xattobdan, Anasdan rivoyat qiladi.
Abu Urvaning ismi - Ma’mar ibn Roshid. Abul-Xattobning ismi esa - Qatoda ibn Dioma.
Ba’zilari esa, «Muhammad ibn Yusufdan, Sufyondan, Ibn Abu Urvadan...» deb rivoyat qilishgan. Bu xatodir. To‘g‘risi «Abu Urvadan».

107-BOB
MAVZU: JUNUB KISHI (YANA JINSIY MUOMALAGA) QAYTMOQCHI BO’LSA, TAHORAT OLADI

141. Abu Sa’id Al-Xudriy (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam aytdilar: «Agar biror bir kishi ayoliga yaqinlik qilib, keyin takror (muomalaga) qaytmoqchi bo‘lsa, ikki (muomala)si orasida tahorat olsin!».
Bu bobda (hazrati) Umar (roziyallohu anhu) dan ham hadis rivoyat qilingan. Abu Sa’idning hadisi hasan-sahih. Umar ibn Al-Xattobning qavli ham shudir. Ilm ahlidan mutaaddid kishilar shu qavlga ega bo‘lishgan: «Er xotiniga yaqinlik qilganidan keyin takror (muomalaga) qaytmoqchi bo‘lsa, qaytishdan oldin tahorat oladi», deydilar.
Abul-Mutavakkilning ismi - Ali ibn Dovud.
Sa’id Al-Xudriyning ismi esa - Sa’id ibn Molik ibn Sinon.