517. Anas (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdi: «Muhaqqaq, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni ko‘rdim, namozga iqomat aytilganidan keyin bir kishi, u zot bilan qiblaning orasida turib olib, u zotni gapga tutib qoldi. U. gaplasha tursin Nabiy sallallohu alayhi va sallamning tik turib qolishlari uzoq cho‘zilganidan ba’zi (namozxon)lar uxlab qolishganini men aniq ko‘rganman».
Bu hadis hasan-sahih.

371-BOB
MAVZU: JUM’A NAMOZIDAGI QIROAT

518. Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning mavlosi (ozod etgan qullari) Ubaydulloh ibn Abi Rofi’dan rivoyat qilindi; aytdi: «Marvon, Abu Hurayrani Madina (shahri)ga noib qilib qoldirdi-da, Makka tomon yulga chiqdi. Abu Hurayra (roziyallohu anhu) bizlarga jum’a namozini o‘qib berdi: (birinchi rak’atda) «Al-Jum’a» surasini, ikkinchi rak’atda esa «Munofiqun» surasini qiroat qildi». Ubaydulloh aytadi: «Abu Hurayraning orqasidan yetib oldim-da, «(hazrati)Ali Kufada qiroat qilgan ikki surani o‘qidingiz?» dedim. Shunda Abu Hurayra: «Albatta, men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan shu ikki surani qiroat qilganlarini eshitganman», dedi.
Bu bobda Ibn Abbos, An-Nu’mon ibn Bashir va Abi Inaba Al-Xavloniy (roziyallohu anhum)dan hadis rivoyat qilingan. Abu Hurayraning hadisi hasan-sahih.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamdan Jum’a namozida «Al-a’lo» bilan «G’oshiyah» suralarini o‘qiganlari ham rivoyat qilingan.
Ubaydulloh ibn Abi Rofi’ Ali ibn Abu Tolib (roziyallohu anhu)ning kotibidir.

372-BOB
MAVZU: JUM’A KUNI BOMDOD NAMOZIDAGI QIROAT

519. Ibn Abbosdan (roziyallohu anhumo) rivoyat qilindi; aytdi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam jum’a kuni bomdod namozida «Sajda» surasi bilan «Inson» suralarini o‘qir edilar».
Bu bobda Sa’d ibn Abi Vaqqos, Ibn Mas’ud va Abu Hurayra (roziyallohu anhum)dan hadis rivoyat qilingan. Ibn Abbosning hadisi hasan-sahih. Sufyon As-Savriy, (Shu’ba) va bittadan ortiq kishilar bu hadisni Muxovvaldan rivoyat qilganlar.

373-BOB
MAVZU: JUM’ADAN OLDIN VA JUM’ADAN KEYIN O’QILADIGAN NAMOZ

520. Ibn Umar (roziallohu anhumo)dan rivoyat qilindi; «Nabiy sallallohu alayhi va sallam jum’a namozidan keyin ikki rak’at namoz o‘qir edilar».
Bu bobda Jobir (roziyallohu anhu)dan hadis rivoyat qilingan. Ibn Umarning hadisi hasan-sahih. Bu hadis, Ibn Umardan Nofi’ orqali ham rivoyat qilingan. Ba’zi ilm ahllarining amali shu hadis asosidadir. Shofi’iy va Ahmadning qavli shudir.

521. Ibn Umar (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilindi: U kishi (Ibn Umar) jum’a namozini o‘qigach, (masjiddan) bordi-da, uyida ikki rak’at namoz o‘qidi. Keyin «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam shunday qilar edilar», dedi.
Bu hadis hasan-sahih.

522. Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Sizlardan kimki jum’a (namozi)dan keyin namoz o‘qiydigan bo‘lsa, to‘rt rak’at o‘qisin!».
Bu hadis hasan-sahih.
Al-Hasan ibn Ali, Ali ibn Al-Madaniy orqali Sufyon ibn Uyaynadan naql etib, bizga bayon qildi; Sufyon aytdiki, «Suhayl ibn Abi Solihni hadisda sabt (mustahkam) kishi sifatida qabul qilar edik». Bu rivoyat hasan.
Ba’zi ilm ahllarining amali (Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qilgan) shu hadis asosidadir. Abdulloh ibn Mas’uddan, jum’a(ning farzi)dan oldin to‘rt rak’at va jum’adan keyin to‘rt rak’at namoz o‘qigani rivoyat qilingan. Ali ibn Abu Tolib, jum’a namozidan keyin ikki rak’at va izidan to‘rt rak’at o‘qimoqni amr qilganlari rivoyat etiladi.
Sufyon As-Savriy va Ibnul-Muborak Ibn Mas’udning qavliga ega bo‘lganlar.
Ishoq: «Jum’a kuni masjidda o‘qisa - to‘rt rak’at; uyida o‘qisa - ikki rak’at o‘qiydi» deydi va Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallam jum’adan keyin uylarida ikki rak’at o‘qiganlariga doir hadis bilan, «Sizlardan kimki jum’a (namozi)dan keyin namoz o‘qiydigan bo‘lsa, to‘rt rak’at o‘qisin!» degan hadisni dalil qilib ko‘rsatadi.
Nabiy sallallohu alayhi va sallamning jum’a (namozi)dan keyin ikki rak’at o‘qiganlarini rivoyat qilgan kishi Ibn Umarning o‘zidir. Va Ibn Umar, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan keyin, jum’aning (farzi) izidan ikki rak’at va bu ikki rak’atning orqasidan to‘rt rakat o‘qigan. Buni bizga Abu Umarning o‘g‘li, Sufyondan, Ibn Jurayjdan, Atodan naql etib, so‘zlab berdi; Ato aytdiki, «Ibn Umarni ko‘rdim; jum’adan keyin ikki rak’at va uning izidan to‘rt rak’at o‘qidi».
Sa’id ibn Abdurrahmon Al-Mahzuriy, Sufyon ibn Uyayna orqali Amr ibn Dinordan naql etib, bizga bayon qildi; Amr aytdiki, «Hadisda Az-Zuhriydan ko‘ra qattiq kishini ko‘rmadim. Pulni undan ko‘ra past tutadigan kishini ham ko‘rmadim. Binobarin, pul uning nazdida go‘yo hayvon tezagidek edi».
Ibn Abu Umardan eshitdim, Sufyon ibn Uyaynaning «Amr ibn Dinor Az-Zuhriydan ko‘ra yoshi ulug‘roq edi», deganini aytib berdi.

374-BOB
MAVZU: JUM’A NAMOZINING BIR RAK’ATIGA YETGAN KISHI

523. Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam aytdilar: «Kimki namozdan bir rak’atiga yetsa, u albatta namozga yetibdi».
Bu hadis hasan-sahih.
Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning sahobalaridan va keyingilardan ilm ahllari ko‘pchiligining amali shu hadis asosidadir. Aytadilarki, «Kimki jum’aning bir rak’atiga ulgursa, unga qo‘shimcha qilib yana bir rak’at qo‘shib o‘qiydi va kimki tashahudda jamoatga yetsa, to‘rt rak’at o‘qiydi». Sufyon As-Savriy, Ibnul-Muborak, Shofi’iy, Ahmad va Ishoqning qavli shudir.
Abu Xanifa rahmatullohi alayhning hukmiga ko‘ra, jum’a namozining bir qismiga, hatto tashahudda bo‘lsa ham ulgursa, ulgurgan, qismini imom bilan birga o‘qiydi va qolgan qismini o‘qib tugatadi. Boshqa imomlar esa, jum’aning bir rak’atiga ulgurgan taqdirda, to‘rt rak’at o‘qiydi, deb aytishganki, bu holatda jum’aga yetgan deb hisoblamagan va peshin namozini o‘qigan bo‘ladi.

375-BOB
MAVZU: JUM’A KUNIDAGI QAYLULA (TUSHKI UXLAB DAM OLISH)

524. Sahl ibn Sa’d (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilindi; aytdi: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam davrlarida jum’a namozini o‘qigandan keyingina nonushta va qaylula qilar edik».
Bu bobda Anas ibn Molik (roziyallohu anhu)dan hadis rivoyat qilingan. Sahl ibn Sa’dning hadisi hasan-sahih.

376-BOB
MAVZU: JUM’A KUNI KIMNI UYQU BOSSA, O’RNINI O’ZGARTIRSIN

525. Ibn Umardan (roziyallohu anhumo) rivoyat qilindi: «Nabiy sallallohu alaihi va sallam aytdilar: «Jum’a kuni birortangizni uyqu bossa, o‘tirgan joyidan boshqa joyga o‘tsin!».
Bu hadis hasan-sahih.

377-BOB
MAVZU: JUM’A KUNI SAFARGA CHIQMOQ

526. Ibn Abbosdan (roziyallohu anhumo) rivoyat qilindi: Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Abdulloh ibn Ravohani bir sariyya (kichik otliq lashkar)ga boshliq qilib jo‘natdilar, bu ish jum’a kuniga to‘g‘ri kelib qoldi. Uning birodarlari erta tongdan jo‘nab ketishdi. O’zi esa, orqada qolib, «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bilan birga (juma) namoz(i)ni o‘qiyman-da, keyin ularga yetib olaman», dedi. (Shunday qilib), u Nabiy sallallohu alayhi va sallam bilan birga namozni o‘qidi. Rasuli Akram uni ko‘rib: «Birodarlaring bilan birga yo‘lga chiqmoqdan seni nima to‘sdi?» dedilar. (Abdulloh ibn Ravoha): «Siz bilan birga namozni o‘qigim keldi. Keyin ularga yetib olmoqchi edim» - dedi. Shunda (Rasuli Akram): «Agar yer yuzidagi bor narsalarni infoq qilsang ham, ularning erta ketishlari fazliga yeta olmaysan!» -dedilar.
Bu hadisni yolg‘iz shu vajhdan bilmoqdamiz.
Ali ibn Al-Madaniy, Yahyo ibn Sa’id orqali Shu’badan naql etib, bunday dedi: «Al-Hakam Miqsamdan atigi beshta hadis eshitgan». Shu’ba o‘sha hadislarni sanadiki, bu hadis Shu’ba sanagan hadislar orasida yo‘q edi. Al-Hakam bu hadisni Shu’badan eshitmagani anglashiladi. Ilm ahllari jum’a kuni safarga chiqmoq masalasida ixtilof qildilar. Ba’zilari, jum’a namozining vaqti kirmasdan oldin safarga chiqmoq zararsiz, deb qaraydilar. Ba’zilari esa: «Tongga kirsa (tongni ottirgan bo‘lsa), jum’ani o‘qimasdan oldin chiqmaydi», deydi.