Men o'limni tez-tez eslash maqadida ko'proq o'lim haqida kitoblarni mutoalaa qilaman. Xohlaymizmi, yo'qmi ko'pchiligimiz o'limni juda kam eslaymiz. Hatto bir kunda atigi bir marta bo'lsa ham o'limni eslash hayolimizga ham kelmaydi. Shuning uchun ko'proq diniy kitob o'qib, bu bo'shliqni to'ldirishga harakat qilaman.

Namoz paytlarida ko'proq esliyman. Chunki shu o'qivotgan namozim ohirgisi bo'lishi ham mumkin deb tasavvur qilaman. Keyin yaqinlarim-oila a'zolarim bilan bahtli o'tvotgan daqiqalarimda  esliyman. Ularni yo'qotishdan qo'rqaman.

Namoz paytlarida ko'proq esliyman.

Assalomu alaykum. Namoz paytida inson o'zini yaratganning huzurida his qilib, fikrini boshqa narsalarga bo'lmasligi kerakligi haqida o'qiganman. O'zim ham bu narsaga astoydil harakat qilaman, lekin baribir buni 100 % uddalay bo'lmaydi. Ammo iloji boricha namoz paytida fikrni boshqa narsalar bilan  band qilmagan lozim deb o'ylayman....

БИА  СОАТ УМА ИАГИЗ КОЛДИ
(Бслган вокеа)

Тез ёрдам бслимида сдим. Ўкишни тугатиб ишга снди киришганим учун бу ердаги хамма ходиса менга сзига сраша хасжон ва завк багишларди. "Доктор" деган мурожаатдан сзимда гурур туйиб, снди хар доим бу мурожаатга ксникишимни сйлардим. хар бир катта касалхоналарнинг сз тез ёрдам бслими бслиб, бу ерда докторлар навбатчилик килишарди. Тажрибали мутахассис докторларнинг ёнида менга ксп масъулист тушмасди. Мен факат уларни диккат билан кузатиб, тажриба орттиришга харакат килардим.
Бир куни кеч соат 1 лар сди. 16-17 ёшлардаги сспиринни олиб келишди. Ўспиринга икки аёл юришга ёрдамлашиб келишарди. Ортларидан югуриб келаётган киши сса нафаси бсгзига тикилганча:
- Илтимос, сглимни ксткаринг, ксткаринг боламни! — деб такрорларди.
Тезгина навбатчи доктор келди. Мен сса докторнинг ёнида уни ташхис ксйишини кстардим. Йигитчанининг отаси сса ссзлашда давом старди:
- Доктор, сглим сзини слдирмокчи бслиб дори ичибди. Билиб колиб дарров бу ерга олиб келдик.
- Ичган дорилари ёнингиздами?
Ота чснтагидан бир неча дори кутиларни олиб докторга ксрсатди.
- Мана бунисидан сн бештача, бунисидан снта, бунисидан сса уч беш дона ичибди.
- Бу дориларни ичганига тахминан канча вакт бслди.
- Икки соатча бслди.
Доктор дори кутиларини синчиклаб каради. Сснг сса бир йигитчага бир ?утиларга ?аради. Кейин сса бошини "йск" ифодаси билан кимирлатиб юзини буриштирди:
- хмм, афсус, афсус!
Йигитчанинг оиласи сса докторнинг бирор нима дейишини кутишарди, аммо ундан бир сас хам чикмади. Мен сса йигитчанинг ошкозонини ювиш мумкинлигини сйлардим. Бу жимжитликни отанинг овози бузди:
- Аима киламиз доктор?
Докторнинг юзи жиддийлашди, йигитчага умидсизлик билан бокди. Бошини кимирлатиб, ксллари билан чорасизлигини ксрсатди. Ссзлари йигитчанинг отасининг юрагига ск каби санчилди гсё.
- Афсус, килнадиган ?хеч бир амалиёт ёрдам бермайди. Жуда кеч олиб келибсиз, устига устак бу дорилар...
Мен сса оила аъзоларини кузатардим. хаммаларининг ксзларида чорасизлик котганди. Йигитчанинг юзида сса ксркинч ксринарди. Онаси ва синглисига тасниб турган йигитча докторнинг юзига стинч билан каради. Унинг ссзларида кескинликни ва юзидаги жиддийликни ксриб, оёклари мадори колмади шекилли, секин сидирилиб ерга стириб колди. Йигитнинг отаси хам онаси хам бир нималар дейишарди. Узок давом стган бу сукунатдан сснг:
- Аима бслади, нахотки хеч нарса кила олмасангиз?
- Ардам бериш учун снди кеч. Бундай холатларда афсуски бизнинг кслимиздан хеч нарса келмайди. Бир соатлардан сснг уни йскотамиз. Мен сса унгачан факат беморни кузатувга олишим мумкин.
Мен хам бу ссзлардан довдираб колдим. Йигитчанинг юзига карардим. Ўлим ксркуви ва умидсизлик унинг ксзларида зохир сди. Ўзимча унинг хозир нималар хис килаётганини тасаввур килдим. Ўлим шунчалар скинлашиши хакикатан кийин холат сди. Аммо инсон бир соат кейин слишини билса нималар сйлар, нималар хис килиб, кайси ишларни бажарарди. Аслида хар биримиз учун хам бундай вакт келади-ку?! хаётнинг ташвишлари билан бслиб слимни бизга етиб келмас нарса дес тушунамиз. хозир бу йигитча балки, хаётини, дсстларини, оиласини сйламокда ёки слимдан сснгра нима бслишини, съни бир соат сснг... Балкида унинг ортидан нима дейишларини, ёки кабрда кандай ахволга тушишини сйлармиди?! Балки унинг шу вактга кадар режалаштирган ишлари бордир, снди сса бу хаёлларини бир ёнга суриб, сснгги соатини кандай кечиришни сйларди, гсё.
Бошка тарафдан хаёт давом старди. Ичкаридаги бир беморнинг скинлари келиб доктордан баъзи нарсаларни ссрар, бошка ёндан сса огир бир беморни олиб келишарди. У хаста учун бошка бир навбати докторни чакиришди. "Бир инсон бироздан сснг слимини каршиласа хам бу хаёт бошкалар учун давом ставеради", деб сйлардим.
Ота сса сз саволи, тсгрироги стинчини сна бир бор такрорлади:
- хеч умид йскми доктор? Аахотки хеч нарса килишнинг иложи бслмаса.
Ичкарига кирган бошка бир доктор ишора билан "нима бслди?" дес ссради. Доктор срнидан туриб, кескинлик билан жавоб берди:
- Жонига касд килмокчи бслибди. Афсуски кеч олиб келишибди. Сснгра ссзлаб бераман сизга.
Бу ссзларни диккат билан тинглаган йигитчанинг юзидаги умид сслиб борарди. Лушаймонлик туйгуси ичидаги титрог бир овоз билан: "ксткаринг мени, нима лозим бслса хаммасини бажаришга розиман. Аима бслади снди. Ўлишни истамайман!" дерди. Доктор унга хеч нарса демади. Мен сса слимга шунчалар скинлашиб турган инсонни биринчи маротаба ксраётган сдим. Устига устак жуда ёш сди. хаёлан моргга кириб унинг совук баданини ксздан кечиришимни сйлаб стим жснжикиб кетди. Демак, каршимда турган бу тирик инсон бироз сснг слади ва биз унинг мурдасига караб ташхис ксйиб сснг рапорт ёзамиз! хаёт ва слим, сшаш ва слиш... ёшлик, карилик хаётни англаб етмок, слимни тушунмок... Яшаган хаётимизнинг нихосси слим сканлигини хотирламок. Ўлимга хар он хозир бслмок ёки сзини тайёр деб хис етмок. Бу каби сйлар хаёлимдан старди.
Доктор хонадан чикиб кетаркан, мен хам унинг ортидан сргашдим. Узун каридорлардан кетар сканмиз, бироз ачиниш билан дедим:
- Доктор, ошкозонини ювиб конини тозалашга харакат килиб ксрсак бслмасмикин?
Доктор бирдан менга каради ва ксзларимга тикилди:
- Укам, ксриб турибсанку, бу ерда оё?да зсрга турадиган, ёши стиб колган одамлар хаётда ортикча бир соат сшаш учун канчалик курашадилар. Бу ёш йигитча сса сн етти ёшида сз жонига касд килмокчи бслибди. Ўлишни истаса нега мен унга ?аршилик ксрсатишим керак? Бироз истаган такдири билан юзма юз келсин, кейин ксрамиз. Ўлим нима ва хаёт нима тушунсин! Яшашнинг кадрини, оиласига бу иши билан канчалик зугум килганлигини фарк стсин. Аллохни, Уни ксли сканлигини ссласин. Ўлимни ва ундан кейинги хаётини хам...
Бу ссзларнинг ортидан мени хайратга тушурган бир хакикат сшитилди.
- Сен хам ишондингми унинг слишига:
- Аима, съни йигитча слмайдими?
Доткор кулги ичида дори кутиларини ксрсатди. кслидаги витамин, йсталга карши ва балгам ксчирувчи дорилари сди.

Men o'limni tez-tez eslash maqadida ko'proq o'lim haqida kitoblarni mutoalaa qilaman.

Men ham. Imom G'azzoliyning "Ihyo" sidagi "O'limni eslash" kitobini bu mavzudagi eng yaxshi kitob deb bilaman. O'limni bir kunda kamida bir marta yaxshilab eslashga harakat qilaman.
Azizlar haqiqatda bu damlar g'animat! Uni qadriga etaylik!!!

Қизиқ савол-а? Ҳеч сйлаб ксрганмисиз, инсон нега слади? Тсғри, бу саволга оддийгина қилиб: «ҳамма нарса слади, шунинг учун инсон ҳам слади-да!» деб жавоб бериб қсйишингиз мумкин. Баъзилар «Худо хоҳлагани учун», деб снг аниқ жавобни берган бсладилар. Аммо биз бу сринда худди Умар деган улуғ инсоннинг жавобини йсллаб, масъулистдан қочаётган инсонни тергаймиз: «Худо хоҳлашини мен ҳам биламан...»

Яна озгина фикрингизни жамласангиз: «Инсонга слим шарбатининг тоттирилиши ҳаёт деб аталмиш умрнинг қийматини оширади!» деган ақллироқ жавобни йслларсиз?! Жуда ксп китоб титкилаб, сҳтимол: «Одамнинг туғилиши унинг слимига сафар қилишидир» деб, Гётенинг таърифидан фойдаланарсиз? Жуда ошиб кетган илмлиларимиз айни пайтда моддист олами иккинчи даражали бслиб қолганлигини германислик руҳшунос олим Сафт Фридрих томонидан билдирилган хулоса билан изоҳлашар: «Инсон слим соатини ҳис қилиб сшаши лозим. Мавжуд нарса бир кун йсқ бслар скан, инсон ҳам сзини ана шу бир ААА СА сканлигини фаҳмлайди. Бу фаҳм, бу фаросат, бу идрок ҳар қанақа инсофли кишига сз ҳаётини схшиликлар асосида қуришга ёрдам беради. Ўлимнинг борлиги Европа қсрққаничалик аслида ваҳима смас, балки саодатдир».

Балки спонислик машҳур олим Аагоки Сарасманинг бир нуқтага келиб жам бслган мулоҳазаларини рскач қиларсиз: «Ўлим руҳ мавжудлигига снг схши далилдир. А уҳимиз баданимизга жойлашган заҳоти ҲААТИМИЗ бошланган сди, ундан ажралиши билан ЎЛИМ деган мавҳум ҳолатга дуч келади. Ўлимдан қсрқиш керак смас, балки уни срганиш ва тушуниш керак. Ўлимнинг қора рангларда тасвирланиши ҳам аслида тсғри қарор смас. Чунки слимнинг ҳақиқати ҳаёт ҳақиқатига қараганда жиддийроқ. Чунки биз ҳеч қачон сртага қандай гсдак дунёга келишини билмаймиз, аммо кимларнинг слим соатига рсбаро келишларини аниқ биламиз. Фақат қачонлиги биз учун сир. Ҳаётий тажрибалар ва илмий изланишлардан олинган хулоса шулки, кимки слимни схши ксрса, ҳаётни ҳам севади. Кимки слимни ёмон ксрса, ҳаётни ҳам сшай олмайди!»

Аки швеяислик машҳур доктор, замонавий файласуф Герберт Хендерссоннинг жуда ҳам қизиқ хулосаларини сочарсиз «илмий дастурхонимиз»га: «Бир инсон туғилишидан олдин унга ҳаёт берилиши ҳақида маълумот берилмаганидек, сшаётган кишига ҳам слимининг қай соатда рсй бериши хусусида маълумот ксрсатилмайди. Бу сирлилик инсон умрининг зийнатли стишига ёрдам беради. Агар инсон сз слими соатини аниқ ёки тахминан билса ҳам, ҳаётнинг таъмидан шира йсқоларди. Баъзи инсонларнинг келажак ҳаётларини билиш учун фолбинлар олдига боришлари дунёдаги снг аҳмоқона ишдир. Чунки фолбин бу келажакни аниқ айтиб бера олмайди, иккинчидан, келажакни билган инсонга сшашнинг мазаси қолмайди. Менга слимнинг мавжудлигидан ксра, унинг қачон ташриф буюришини ҳеч ким билмаслиги ёқади. Ахир, бугунги кун шиддати, башар фарзандларининг мол-дунёга бслган счликлари, схши ва ёмон сртасидаги жанжаллар ҳамда муҳаббат аталмиш ришталарнинг мустаҳкам срнатилиши айнан ЎЛИМнинг мавжудлигидан смас, балки унинг соати бизга тайин бслмаганидандир. Мен слимни срганганим сари, уни схши ксриб кетспман!»

Ҳа, сзингиз сезмаган ҳолда, мазкур саволга асосан ғарбликларни ҳужжат қилиб жавоб бердингиз. Дарҳақиқат, бугунги кунда слим ҳақида бутун дунёда баланд овозда ссзлаш бошланди. Олдинлари Европа бу ҳақда гапиришни хуш ксрмасди. Гсё улар слим хусусида ссз очишса, сша заҳоти слим фариштаси етиб келиб, бсғзиларидан оладигандек... Аммо дунё неъматларининг сархилларидан татиб ксриб ҳам ҳақиқий лаззат таъмини топа олмаган Ғарбга снди руҳонист керак бслиб қолди. Шу боис бслса керак, Европанинг катта-катта давлатларида слимнинг моҳистини очиб берадиган йиғилишлар стказилмоқда. Забардаст ёзувчилар слим ҳолати ҳақида юзлаб асарлар битишмоқда. Голливуд ҳам охирги пайтларда шу мавзуни кенг ёритишга киришди. Хуллас, слимни сйламаслик натижасида слимдан жуда ҳам ёмон қсрқиш вужудга келишини Европа англаб етди. Ўлимдан қсрқмасликнинг сгона йсли уни А­СЛАШЛИК сканлигини ҳозирда ҳамма тушуниб улгурди.

А­нди дабдурустдан сизга бир савол ташлайман: Сизнингча, биз нима учун шу мавзуни олиб чиқдик?

...

Озгина сукунатдан сснг жавобини берсак:

... Ҳатто дунёнинг қулига айланиб қолган, моддистни руҳистдан устун қссдиган «ксҳна» ва «сеҳрли» қитъада ҳам слимни сслаш урфга айланаётган скан, АЕГА А­АДИ БИЗ БИА -БИА ИМИЗАИ ЎЛИМ ДЕБ АТАЛМИШ соатдан огоҳ қилмаймиз? Аега снди биз аниқ келадиган сша онни бир-биримизга сслатмаймиз? Ксп гувоҳ бслганман, айнан шу мавзу бошланса, «қсй, схши гаплар ҳақида гапир», дейилади. Йсқ, азизим, бундан схши гап бслиши мумкин смас. Сизга бслиши амримаҳол нарсалар ҳақида ссзлаган маъқулми, ёки келиши аниқ бслган, аммо — қизиқ томони — қачон келиши ҳамиша сир сақланган ҲАҚИҚАТни гапирган схшими? Хуллас, танланг! Танлашдан олдин ҳаммамиз учун муҳтарам бслган фахри коинот с.а.в.нинг машҳур ссзларидан иқтибос келтирсак.

Саҳобалар бир инсон ҳақида «у схши инсон», деб қолишди. Лайғамбаримиз с.а.в: «Ўлимни сслаб турадими?» дедилар. Саҳобаларнинг «ҳеч ҳам сслай олмаймиз», деган жавобларидан сснг, ҳабибимиз: «У ҳолда схши деманглар», деб марҳамат қилдилар. Бу ривостдан кейин бошқа изоҳларни четга суриб қссмиз ва сиз учун сараланган мақолаларимизни мутолаа стишга таклиф қиламиз. Охирги саҳифамизда сса сна шу мавзуга қайтиб, «Аега инсон бир марта слади?» деган саволга жавоб излаймиз. Ҳозирча туғилиш ва слим сртасидаги УМА га аталган турли ҳикослар ва рисолаларни мутолаа қилиб туринг. Кейин сса ҳаловатли дунёнинг ҳаловатли муждаларидан огоҳ бсласиз.

 
 Inna Ilayhi va Inna lillahi Rojiun...
Kecha avtobusda kelayotib, Chorsu bekatida avtobus to'xtadi. Odamlar almashinib, biri tushib, biri avtobusga chiqayotgan bir paytda, avtobusning oxirgi o'rindiqlarining biridan bariqiq ovozlari eshitildi. Ochiq eshikni "Eshikni ochinglar" deb ingrab hushidan ketayotgan 60 yoshlardan oshgan bir amaki barchaning e'tiborini tortdi. Shu topda, haydovchi(voditel) va boshqa yo'lovchilar bu ovozdan esankirab, hushudan ketgan u katta yoshlik amakini 4 kishilashib avtobusdan tushirishdi. O'rindiq(skameyka)ga yotqizishgach, ancha suv sepib, birinchi yordam berilsa ham hushsiz inson o'ziga kelmadi. Biroq, oradan uzog'i 5-10 daqiqa o'tgandan so'ng esa, u insonning o'ldi, nafas ololmayapti degan gaplari avtobusdagilarni hayratga soldi va barcha yo'lovchilar tushib ketishdi. Sekin borib qarasam, haqiqatda u inson hushsiz, og'iz, adashmasam iyak deyailardi ochiq qolgan. Huddi o'likdek qimirlamay yotibdilar. O'ldi deb barcha insonlar u kishining Haqqiga yaxshi duolar qilishdi. Buni qarang-ki ayni shunday holat yuz berayotgan bir paytda, Chorsu bozori yaqinidagi masjiddan kelayotgan, "Juma xutba"sidagi imomning ovozi eshitila boshladi hayron qoldim... Bu holatlarni kuzata turib, quloqlarim eshitmay, tomog'imga bir nima tiqildi-yu, hozir boshqalar ham shu qatorda man ham o'lib qolsam-a degan hayollar b-n qo'rqa qo'rqa uyga yetib keldim... Buni qarang-ki, asri vaqtiga 1 soat qolganda 16:00 dan 16:40 gacha davom etgan muz aralash yomg'ir ham nimalardandir ogohlantirgandek bo'ldi go'yo...
Ajib, u insinga hech bo'lmaganda uyiga borib vafot etishlik nasib qilmadi. Bu voqealarning bari Ajal o'lim biz bilan hamisha yonma-yon, biz unga qanchalik tayyormiz. Shu kungacha, shu yoshimizgacha nimalarga erishdig-u, nimalar armon bo'lyapti... 

O'limni ko'p eslayman va yo'ldan o'tayotganda albatta eslayman.

Chet elda o'lishimni tasavvur qilaman, shafqatli ona-otamga raxmim keladi. lekin nima ham qilardik. O'lim qayerdasan, yoshmisan, sog'misan demaydi.

O'limni eslash insonga g'ayrat, iymon "batareyka"siga "zaryad" beradi.


Yaqin bir do'stim aytdi. Uning yaqin bir do'stining necha yildirki otasi kasal, o'rnidan tura olmas ekan. Oxirgi marta borganimda do'stimda horg'inlik ko'rdim. Tilga keltirmas va otasiga bildirmaslik uchun qo'lidan kelgancha harakat qiladi. Alloh undan rozi bo'lsin, otasi doimtoza ozoda, xullas farzandi unga a'lo darajada xizmat qilmoqda, deydi. Lekin bari-bir bir xorg'inlik borligini ko'rdim dedi.

Do'stim deydi: O'yladim yaxshiyamki bu farzand musulmon, otasiga mana necha yildirki, "e" demasdan xizmat qilmoqda. Yaxshiyamki o'lim bor. Insonlarni avlodlari qo'lida bardavom qoldirmay, ular uchun yuk bo'lishdan qutqaradi.

Shu o'rinda bir yaqinda bo'lib o'tgan voqeani aytib o'tishni o'zimga joiz deb topdim.

Universitetimizda bir ayol hodima ishlardi. Ishlarda deyishimning boisi u kishi endi bu yorug' dunyoda yo'q. (Alloh u kishining gunohlarini mag'firat qilgan bo'lsin). U ayolni adashmasam voqeadan bir kun oldin ko'rgan edim. Juda quvnoq edi... Ertasi kuni yotoqxonaga kiraverishda u ayolning katta suratini ko'rdim. Surat ostida esa quyidagi yozuvlar bor edi.

Tanamdan sovuq ter chiqib ketdi...