«Muso o‘z qavmiga aytganini eslang: «Ey qavmim! Allohning sizlarga bergan ne’mati – ichingizdan payg‘ambar chiqargani, sizlarni (ba’zilaringizni) podshoh qilgani va olamlardan hech bir kimsaga bermaganini sizlarga ato etganini eslangiz! Ey qavmim! Sizlar uchun Alloh bitib qo‘ygan bu muqaddas yer (Baytul-Maqdis)ga kiringiz va ortingizga qaytib ketmangizki, ziyon ko‘ruvchilarga aylanib qolasiz». Aytdilar: «Ey Muso! U yerda bahaybat (zolim) qavm bor. Ular u yerdan chiqmagunlaricha, biz u yerga sira kirmaymiz. Agar u yerdan chiqsalargina, biz kiruvchilardirmiz.»  (O’n ikki yo‘lboshchi ichidan Allohdan) qo‘rqadigan va Allohning in’omiga sazovor bo‘lganlaridan ikki kishi shunday dedi: «Ular ustiga (shaharga) darvozadan kiringiz. Unga kirib olishingiz bilan, sizlar g‘olib bo‘lasiz. Agar mo‘‘min bo‘lsangiz, Allohga tavakkul qilingiz!» Aytdilar: «Ey Muso! Modomiki, ular u yerda ekanlar, biz sira u yerga kirmagaymiz. Sen o‘zing va Rabbing borib, ular bilan jang qilaveringlar. Biz esa shu yerda o‘tiruvchilarmiz». (Muso) aytdi: «Ey Rabbim! Men faqat o‘zim va birodarim (Horunga) egalik qilurman. Bas, bizni u fosiqlar qavmidan O’zing ajrim qilgin!» (Alloh) dedi: «Albatta, u (Baytul-Maqdis) endi ular uchun qirq yilga (kirishi) taqiqlangandir. Yer yuzi bo‘ylab sarsonlikda yuradilar. Sen (bu kabi) fosiqlar qavmi uchun qayg‘urma!» (Moida, 20-26.) 

Shunday qilib Muso (a.s.) qavmlari Tiyh sahrosida adashib, sargardonchilikda mashaqqatlar chekdilar. Misrda chekkan mashaqqatlari xolva bo‘lib: «Koshkiydi Misrdan chiqmagan bo‘lsak», deyishdi.

Baytul-maqdis (Ariho)da shu davrda istiqomat qilgan «jabbor» qavm haqida mufassirlar juda ko‘p rivoyatlarni keltirganlar. Ularning jasadlari haddan ortiq ulkan, beso‘naqay ekanligi, Muso (a.s.) ularni da’vat qilish uchun yuborgan o‘n ikki kishi jabborlardan biriga duch kelgani, ularni ushlab cho‘ntagiga, qo‘yniga va yengiga solib, podshohi huzurida qo‘yib yuborgani, podshoh: «Bu nima?» - deb so‘ragani, ya’ni ular bunday mitti odamlarning Odam avlodidan ekanligiga ishonmagani va hokazo rivoyatlarni aytadilarki, bu rivoyatlar hech qanday asosga ega bo‘lmagan, aqlga ham, naqlga ham mos kelmaydigan xurofotlardir.

Mufassir al-Bag‘aviy o‘z tafsirida rivoyat etishicha, jabborlardan bo‘lgan Avj ibn Unuq Isroil avlodlarini halok qilish uchun shahardan tashqariga chiqadi, ularga uloqtirish uchun tog‘ning cho‘qqisini sindirib oladi va boshiga ko‘tarib Isroil avlodlari tomon shitob bilan yuradi. Uning bo‘yi uch ming uch yuz o‘ttiz uch gaz(bir  gaz yetmish santimetrdan ortiqdir) Bir qush tepadan kelib, harsangni cho‘qiydi va uni teshib qo‘yadi. Harsang tosh Avjning bo‘yniga halqadek osilib qoladi. Bundan foydalangan Muso (a.s.) sakrab turib, hassalari bilan uni uradilar. Muso (a.s.)ning bo‘ylari o‘n gaz (sakkiz metr), hassalarining uzunligi ham o‘n gaz edi. Yana o‘n gaz balandlikka sakrab, Avjning to‘fig‘idan jarohatlaydilar va halok etadilar.

Agar shu rivoyat rost bo‘lib, jabborlar haddan ortiq ulkan bo‘lganda edi, Alloh taolo ular bilan jang qilib, Baytul-Maqdisni egallashni Isroil avlodlariga buyurmagan bo‘lardi. Ular itoatsizlik qilsalar ham, ma’zur sanalardilar.

Ibn Abbos, Mujohid, Ikrima, Atiyya, as-Sadiy, ar-Rabi’ ibn Anas va boshqalarning fikricha, Isroil avlodlariga nasihat qilib, payg‘ambarga itoat qilsalar va shaharga tavakkul bilan kirib borsalar najotga erishishlari mumkin ekanligini ishora qilgan ikki solih kishi-Yusha’ ibn Nun va Kolib ibn Yufanno edilar. Bu ikkovlari Allohning buyrug‘iga tajovuz qilmadilar, payg‘ambar so‘ziga itoat qildilar va najotga erishib, Baytul-Maqdisga sog‘-salomat kirib bordilar. Tiyhga kirib qolganlarning barchasi esa qirq yillik sarson-sargardonchilikda vafot etishdi.

Imom Ahmad rivoyat qiladi: Al-Miqdod Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga Badr kuni shunday dedi: «Ey Allohning Rasuli, Biz sizga Isroil avlodlari Muso (a.s.)ga:

«Sen o‘zing va Rabbing borib, ular bilan jang qilaveringlar. Biz esa shu yerda o‘tiruvchilarmiz» - degan javobni aytmaymiz, balki, «Siz boring, Rabbingiz bilan birga jang qiling, biz ham siz bilan birga jang qiluvchilarmiz» - deymiz». (Ibn Kasir. Qisasul-anbiyo. Qohira. 273-bet.)

Isroil avlodlarining Muso (a.s.)ga itoatsizlik qilganlari va buning jazosiga Tiyh vodiysida sargardon bo‘lib qirq yil qolib ketganlari Qur’onda bayon etilgan.

Ammo, bu voqea «Ahli kitoblar»ning kitoblarida yozilmagan. Ularning aytishlaricha, Muso (a.s.) jabborlar bilan jang qilish uchun Yusha’ ibn Nun boshchiligida askar tayyorlab, Baytul muqaddasga yubordilar. Ularning jangini Muso, Horun va Xur tog‘ cho‘qqisidan kuzatib turdilar. Muso (a.s.) har gal hassalarini ko‘targanda, Yusha’ askarlari dushmanni quvardilar, agar qo‘llari tolib, hassa qiyshayib ketsa, dushman hujumni kuchaytirardi. Kun botishiga yaqin qolganda, Yusha’ ibn Nun boshchiligidagi Muso askarlari g‘olib bo‘lib, dushmanni tor-mor etdilar.

«Ahli kitoblar»ning yana rivoyat etishlaricha, Muso (a.s.)ning qaynilari, Madyanning kohini bo‘lgan Yasrun dushman tarafida edi. Muso (a.s.)ning jangdagi mo‘‘jizalaridan, u kishiga Alloh zafar berganidan xabar topib, Muso (a.s.)ning yonlariga mo‘min bo‘lib keldi. Muso (a.s.) unga ko‘p hurmat va ehtirom ko‘rsatdilar.

Yasrun Muso (a.s.)ga bashorat berib, Isroil avlodlarining turli qabilalari o‘rtasida ixtilof paydo bo‘lgani, Musoga nisbatan xusumat kuchayganini aytdi va qavmga ishonchli, pok, taqvodor odamlardan vakillar tayinlashni, ular odamlarning xatosi va xiyonatiga yarasha jazo berib turishlarini, har ming kishiga mingboshi, har yuz kishiga yuzboshi, har ellik kishiga ellikboshi va har o‘n kishiga o‘nboshi tayinlashni, ular qavmlarni boshqarishini, muammolarni hal etishini maslahat berdi. Muso (a.s.) qavmlari orasida ana shunday boshqaruvni yo‘lga qo‘ydilar. (Ibn Kasir. Qisasul-anbiyo. Qohira. 274-bet.)

Isroil avlodlari Misrdan chiqqan kundan boshlab, uchinchi oyda bahorning dastlabki kunlarida Turi Siyno tog‘ining yonidagi vodiyga tushdilar.


«Alloh dedi: «Ey Isroil avlodi, Biz sizlarga dushmaningizdan najot berdik va sizlarga (Musoga Tavrot nozil qilish uchun) Tur tog‘ining o‘ng tomonini va’dalashdik va sizlarga shirinlik va bedanalar yog‘dirdik. Pok rizqlarimizdan yenglar va ularga (shukr qilmaslik bilan) haddan oshmanglar, aks holda ustingizga Mening g‘azabim tushar. Kimning ustiga mening g‘azabim tushar ekan, u albatta yiqilur (halok bo‘lur). (Toha, 80-81.)

Isroil avlodlari Tiyh vodiysida sargardonchilikda yurar ekanlar, Alloh taolo ularga rizq-ro‘zlarini o‘z vaqtida yetkazish, issiqda bulutlarni soyabon qilish, ko‘tarib olib yuriladigan toshdan ichimlik suvi chiqarib berish kabi ne’matlardan bahramand qildi.
       
Shundan so‘ng Alloh taolo Muso (a.s.) bilan gaplashdi va o‘nta kalima-vazifa topshirdi. Qavm Alloh bilan Muso o‘rtasidagi suhbatni eshitib turgan bo‘lsalarda, ma’nosini tushunmadilar. Muso (a.s.) ularga Alloh buyurgan o‘nta vazifani tushuntirib berdilar. Ahli kitoblarning aytishicha,bu o‘nta vazifa (E’tiqod va ibodat ikki vazifa, ota-onaga yaxshi munosabat ham ikki vazifa, jami o‘ntadir)  quyidagilardir:

1. E’tiqod va ibodatni yolg‘iz Allohga qilish.
2. Alloh nomi bilan yolg‘on qasam ichmaslik.
3. Shanba kun hurmatini saqlash.
4. Ota-onaga yaxshi munosabatda bo‘lish.
5. Qotillik qilmaslik.
6. Zino qilmaslik
7. Birovning haqiga yolg‘on guvohlik bermaslik.
8. Hasad qilmaslik.

Bu vazifalar nimalardan iborat ekanligi Qur’oni karimda ham xabar berilgan:


«Ayting: «Kelinglar, Rabbingiz sizlarga harom qilgan narsalarni o‘qib beray: — U zotga biror narsani sherik qilmangiz, ota-onaga yaxshilik qilingiz, bolalaringizni qashshoqlikdan qo‘rqib o‘ldirmangiz, Biz sizlarni ham, ularni ham rizqlantirurmiz, fahsh ishlarning oshkorasiga ham, pinhonasiga ham yaqinlashmangiz, Alloh taqiqlagan (jon)ni nohaq qatl qilmangiz! Aql yurgizishlaringiz uchun (Alloh) hukm qilgani shulardir. To voyaga yetgunicha yetimning moliga yaqinlashmangiz, magar chiroyli yo‘l bilan (bo‘lsa durust). O’lchov va tarozini adolat bilan to‘la ado etingiz! Hech bir jonni toqatidan tashqarisiga taklif (amr) qilmaymiz. Gapirganingizda (guvoh sifatida) garchi qarindoshingiz bo‘lsa ham, adolatli bo‘ling! Allohning olgan ahdiga esa vafo qiling. Eslatma olishlaringiz uchun Alloh qilgan hukmlari mana shulardir». Albatta, mana shu (Mening) to‘g‘ri yo‘limdir. Unga ergashinglar! Boshqa turli yo‘llarga ergashmangiz! Aks holda, ular sizlarni Uning yo‘lidan ayirib qo‘yadi. Taqvoli bo‘lishlaringiz uchun Alloh qilgan hukmlar mana shulardir». (An’om, 151-153.)

Isroil avlodlariga Alloh taolo yuborgan bu vazifalarni ular qo‘llaridan kelganicha bajarishga harakat qildilar.

Alloh taolo Muso (a.s.)ga va ummatlariga, O’zining buyruqlariga amal qilishlari uchun Tavrot nozil qilishni iroda qildi. Buning uchun sevikli payg‘ambari bo‘lgan Muso (a.s.)ni yana muloqotga taklif etdi:


«Muso bilan biz o‘ttiz kecha va’dalashdik. So‘ngra uni yana o‘n kecha bilan to‘ldirdik. Shunlay qilib, Rabbining qirq kecha deya belgilagan vaqti kamoliga yetdi. Muso ketaturib o‘z birodari Horunga: «Qavmimda sen qolib mening o‘rinbosarim bo‘lgin, xatolarini isloh et va buzg‘unchilar yo‘liga ergashmagin!» - dedi. Muso biz belgilagan vaqtda (Tur tog‘iga) kelgach, u bilan Rabbi bevosita gaplashdi. Muso: «Rabbim (O’zingni) menga ko‘rsatgin, Senga bir nazar qilay!» - dedi. (Alloh): «Meni ko‘ra olmaysan. Lekin (ana u) toqqa bir boq! Agar Men unga bir jilva qilganimda (toqat qilib) o‘z o‘rnida tura olsa, sen ham meni ko‘rasan» - dedi. Rabbi toqqa tajalliy (kichik bir ko‘rinish) qilgan edi, uni maydalab tashladi. Muso ham ta’sirlanib behush holda yiqildi. Hushiga kelgach, dedi: «Senga tasbeh ayturman, Senga tavba qildim va men mo‘minlarning birinchisi (peshvosi)dirman». «Ey Muso! Men seni odamlar uzra risolalarim (Tavrot bitiklari) va gaplashganim bilan mumtoz etdim. Bas, senga berganimni qabul etib ol va shukr qiluvchilardan bo‘lgin!» - dedi (Alloh). Uning uchun lavhlarda (Tavrot sahifalarida) nasihat va har narsaning tafsiloti sifatida har narsadan bitib qo‘ydik. Bas, (Ey Muso!) quvvat bilan olgin va qavmingga ularning yaxshi bitilgan ahkomlarini tutishlariga buyurgin! Sizlarga fosiqlar diyori qanday halokatga yuz tutganini ko‘rsatajakman». (A’rof, 142-145.) 

«Qavmingdan nega ilgarilab ketding, ey Muso!» U aytdi: «Ular ana, izimdan kelurlar. Men esa, ey Rabbim, rozi bo‘lishing uchun Sen tomon shoshdim.» Alloh dedi: «Haqiqatan, Biz sening ortingdan qavmingni imtihon qildik. Somiriy ularni yo‘ldan ozdirdi». Bas, Muso qavmiga g‘azablangan va afsuslangan holda qaytib kelib, dedi: «Ey qavmim! Parvardigoringiz sizlarga (Tavrot nozil qilish haqida) chiroyli va’da qilmaganmidi?!  Sizlarga kechgan vaqt uzun ko‘rinib ketdimi yoki ustingizga Rabbingiz tomonidan g‘azab tushishini xohlab, menga bergan va’dangizni buzdingizlarmi? Ular aytdilar: «Bizlar senga bergan va’dani o‘z ixtiyorimiz bilan buzganimiz yo‘q. Lekin bizlar (Misrdan chiqib kelayotganimizda), qavm zeb-ziynatlaridan iborat narsalarni ko‘tarib chiqqan edik. Bas, (Somiriyning amri bilan) ularni (olovga) tashladik. So‘ngra Somiriy ham (narsalarini olovga) tashladi. So‘ng (Somiriy ularni olovda eritib), ovozli buzoq haykalini (yasab) chiqarib berdi. So‘ngra (Somiriy va uning sheriklari): «Sizlarning ham, Musoning ham ham ilohi shu edi, bas, Muso unutdi va izlab boshqa yerga ketdi» - dedilar.  (Toha, 83-88.)

Muso (a.s.) Sino tog‘iga Alloh bilan muloqotga ketayotib, qavmlariga men o‘ttiz kunda qaytaman, deb va’da qilgan edilar. Ammo toqqa yetib borishning o‘ziga o‘ttiz kun ketib qoldi va Alloh muloqotning muddatini qirq kunga uzaytirdi. Muso (a.s.) Allohning miyqotida uzoq turdilar, Allohga munojot qildilar, so‘raydigan narsalarni so‘radilar, Alloh javob berdi. Keyin Alloh taolo Muso (a.s.)ga va’da qilgan Tavrot bitiklarini ato etdi:


«Ey Muso! Men seni odamlar uzra risolalarim (Tavrot bitiklari) va gaplashganim bilan mumtoz etdim. Bas, senga berganimni qabul etib ol va shukr qiluvchilardan bo‘lgin!» - dedi (Alloh). Uning uchun lavhlarda (Tavrot sahifalarida) nasihat va har narsaning tafsiloti sifatida har narsadan bitib qo‘ydik. Bas, (Ey Muso!) quvvat bilan olgin va qavmingga ularning yaxshi bitilgan ahkomlarini tutishlariga buyurgin! Sizlarga fosiqlar diyori qanday halokatga yuz tutganini ko‘rsatajakman». (A’rof, 142-145.)

Alloh taolo Qur’oni karimning «Toho» surasida Muso (a.s.) bilan Somiriy o‘rtasida bo‘lib o‘tgan hodisani bayon etadi. Muso (a.s.)ning o‘z vaqtida qaytib kelmaganidan foydalangan Horun as-Somiriy nomli kohin Isroil avlodlaridan barcha tilla taqinchoqlarni so‘rab oldi, ularni olovda eritib, buzoq shaklida but yasadi va uning ustiga Jabroilning oti tuyog‘i ostidan olgan bir siqim tuproqni sochib yuborgan edi, buzoq tirikdek mo‘ray boshladi. Somiriy boshchiligidagi yo‘ldan ozgan kimsalar buzoqning atrofida tavof qilishib, raqs tushishib, xursandchilik qila boshladilar.   

Qavmning zalolatidan qattiq tashvishga tushgan Horun (a.s.) ularni Somiriyga itoat etishdan va Allohni tashlab, buzoqqa sig‘inishdan qaytarishga urindilar:


«Holbuki, (buzoqqa sig‘inishlaridan) oldin Horun ularga: «Ey qavmim, sizlar bu bilan imtihon qilindingiz. Shubha yo‘qki, sizlarning  Rabbingiz Rahmondir. Bas, menga ergashinglar va amrimga itoat qilinglar!» - degan edi. Ular: «To bizga Muso qaytmagunicha, unga (ma’budaga) sig‘inishdan sira tinmaymiz» - degan edilar. Muso qaytib kelib, dedi: «Ey Horun, ularning adashganlarini ko‘rganingda (to‘xtatib qolishdan) senga nima mone’lik qildi?! Mening ortimdan nega bormading? Amrimga itoatsizlik qildingmi?» Horun dedi: «Ey onamning o‘g‘li, sen mening sochimdan ham, soqolimdan ham tutmagin! Men ortingdan borsam, «Mening so‘zimni kutmay, Isroil avlodini bo‘lib yuboribsan» deyishingdan qo‘rqdim». (So‘ngra  Muso Somiriyga qarab): «Bu qilig‘ing nimasi, ey Somiriy?» - dedi. Somiriy aytdi: «Men ular ko‘rmagan narsani ko‘rdim. (Uning ko‘rgan narsasi — Jabroil farishta Muso alayhissalomning oldiga kelganda, uning minib kelgan otining tuyog‘i tekkan narsalarga jon kirgan edi.) Bas, elchi Jabroilning izidan bir siqim olib, uni buzoqning haykaliga sochgan edim (undan tirik buzoq kabi ovoz chiqdi). Nafsim ana shunday qilishni menga chiroyli ko‘rsatdi». Muso dedi: «Bas, ket! Endi sen uchun hayotda «(Menga) tegish yo‘q!» deyishgina qolur. Oxiratda esa sen uchun sira xilof qilinmaydigan bir va’da (azob) bordir. Sen ustidan jilmay sig‘inayotgan «ilohing» holini ko‘rib qo‘y! Biz, albatta, uni yondirib, so‘ngra kulini dengizga sochib yuborurmiz». (Toha,  90-97.)