81-FATVO
Asalga najas tushsa, uni poklash uchun asalga suv qo‘shib qaynatiladi. Suv bug‘lanib tamom bo‘lishi bilan yana suv quyib, ushbu jarayon uch marta takrorlanadi. Suvning miqdori o‘nga ikki, ya’ni asalning beshdan biricha suv qo‘shiladi.
«Naf’ul-muftiy», «Kunya»
82-FATVO
Badan, kiyim, idish va boshqa narsalarni poklash uchun ishlatiladigan vositalarning turlari ko‘pdir. Masalan:
1. Suv. Toza suv poklovchi vosita hisoblanadi. Binobarin, bir marta ishlatilgan suv «musta’mal» bo‘lib qolishi sababli uning poklash vositasi bo‘lish va bo‘lmasligida ixtilof qilingan. Abu Hanifa va Abu Yusuf (rh.)lar nazdida «musta’mal» suv najas hisoblanib, boshqa narsani poklay olmaydi. Muhammad (rh.) nazdida esa, u toza hisoblangani sababli boshqa narsani ham poklashga yaraydi.
2. Suvdan boshqa sutoqlik turlari. Sirka, ishqor kabi suyuqliklarning suv o‘rniga o‘tish sharti - suyuq holatda bo‘lishi bilan birga najosatni ketkazuvchi, toza suyuqliklar sirasiga kiruvchi bo‘lishidir. Shunga ko‘ra, yog‘, sut, qon, siydik kabi narsalar hech narsani poklay olmaydi. O’zi najosat, bo‘lgach, narsadagi najosatni ketkazgan taqdirda ham, baribir yuvilgan narsani nopok qilib qo‘yaveradi. Masalan, siydik bilan kiyimdagi qonni ketkazish mumkin. Lekin qon ketib, siydik asorati qolishi natijasida kiyim nopokligicha qolaveradi.
3. Yerga surtish. Oyoq kiyimlari ostiga najosat tegsa, Abu Hanifa bilan Abu Yusuf (rh.)lar nazdida yerga ishqash bilan poklash mumkin. Imom Muhammad, Zufar, Shofiiy, Molik (rh.)lar nazdida faqat suv bilan yuvish bilan poklanadi. Qurigandan keyin belgisi qolmaydigan suyuq najosatlar faqat suv bilan yuvib poklanadi. Lekin qaysi vosita bilan bo‘lsa-da, najosatning hidi, rangi qolmaguncha tozalansa har qanday narsa toza bo‘laveradi, deb ittifoq etilgan.
4. Ishqalash. Kiyimda qurib qotib qolgan maniy ishqalab tashlash bilan ham pok bo‘ladi.
5. Tuproq. Shisha, pichoq va boshqa qattiq metatldan yasalgan silliq asboblar yerga, tuproqqa yoki boshqa matohlarta artish va ishqash bilan poklanadi.
6. Matoh bilan artish. Qon olingan a’zodagi qon yuqini latta, paxta, bint kabi narsalar bilan artib poklash mumkin.
7. Olov. So‘yilgan hayvon katlasi qonga belangan bo‘lsa-da, olovda kuydirilsa u poklangan holda pishadi. Uning sho‘rvasi ham halol. Qizigan tandirga nopok suv sepib quritilgach, pishirilgan non toza hisoblanadi. Temirdan yasalgan asboblarga tekkan najosat ham olov bilan poklanadi.
8. Bir jinsdan boshka jinsga aylanish. Aroq sirkaga aylantirilsa halol bo‘ladi. Tuz koniga singib ketgan eshak, cho‘chqa kabi hayvonlar bilan tuz nopok bo‘lib qolmaydi. Bu Abu Hanifa bilan Muhammad (rh.)lar nazdida shunday. Ammo Abu Yusuf (rh.) nazdida tuz nopok bo‘ladi. Fatvo oldingi hukmga berilgan.
9. Kesish. Taxta, yog‘och kabi narsalarning najosat tekkan joyi kesib tashlansa qolgan qismi pok hisoblanadi.
10. Yerni haydash. Najosat tushgan yerni chopish, haydash, ag‘darish kabi ishlov bilan poklash mumkin.
11. O’yib olib tashlash. Masalan, qotib qolgan yog‘, moy, qaymoq kabi narsalarga sichqon yoki boshqa palid narsa tushsa, o‘sha narsani atrofi bilan o‘yib olib tashlansa, qolgani pok hisoblanadi.
12. Oqin xovuz. Kichik hajmdagi hovuzga suv bir tomondan kirib, ikkinchi tomondan chiqib ketayotgan bo‘lsa, unga najas tushsa nopok qilmaydi.
13. Oshlash. O’limtik va to‘shti harom hayvonlarning terisi oshlash bilan toza bo‘ladi. O’limtikning yungi, suyagi, payi ham toza hisoblanadi. Terisi oshlashni qabul qilmaydigan hayvonlar terisi poklanmaydi. Masalan, ilon, sichqon kabilarning terisi oshlashni qabul qilmaydi. Itning o‘zi toza yoki najas ekanida ixtilof qilingan. Ko‘pchilik ulamolar toza deganlar. Shuningdek, uning terisi najas, yungi esa toza deyilgan.
14. «Bismilloh» bilan so‘yish. Go‘shti yeyilmaydigan (cho‘chqadan boshqa) hayvonlarni musulmon odam «Bismilloh» bilan so‘ysa terisi, go‘shti toza bo‘lib qoladi. Ammo yeyish uchun halol bo‘lmaydi.
15. Yerning qurishi. Yerga najosat tushgan bo‘lsa, qurib asorati ketishi bilan yer toza bo‘ladi. Imom Zufar, Ahmad va Shofiiy (rh.)lar nazdida yuvilmaguncha toza bo‘lmaydi. Yerga yopishgan, masalan devor, daraxt, giyoh, qamishga o‘xshagan narsalar ham xuddi shunday. Shagal hukmi ham tuproq kabidir.
Agar daraxt yoki qamishdan kesib yoki sindirib olinsa va unga najas tegsa faqat yuvish yoki kesib tashlash bilan toza bo‘ladi. Yerga yotqizib terilgan g‘ishtlar ham yer hukmidadir.
16. Suvini chiqarish. Quduq suviga najas tushsa belgilangan miqdorda suv olib tashlash bilan quduqdagi qolgan suv pok hisoblanadi.
17. Taqsimlash. Donni yanchiyotgan hayvonlar siydigi aralashib ketgan don taqsimlab olinsa yoki bir qismini olib yuvilsa yoxud birovga berib yuborilsa, qolgan qismi halol hisoblanadi.
18. Bir qismini yuvish. Agar kiyimning bir joyiga najas tegsa, keyin uning qaysi joy ekani ma’lum bo‘lmasa, bir joyni qasd qilib yuvilsa, qolgan qismi ham toza hisoblanadi.
«Naf’ul-muftiy»