Abdullohni dafn qilish uchun Baqi’ qabristoniga yig‘ilganlar bir haqiqatni qo‘zlari bilan qo‘rmoqda edilar. Hech kim «Abdulloh shahzodalarga xos tantana bilan tuproqqa qo‘yilyapti», degan fikrni xayoliga ham keltirmasdi. Har qaysi musulmonga qanday marosim qilinsa, Abdullohga ham shunday qilinayotgan edi. Hech kim «nega Abdulloh uchun maxsus dafn marosimi o‘tkazilmayapti?» degan o‘yni o‘ilamasdi ham. Demak, xalifalik u kunning boshqaruvchisi va boshqarilayotganlar tarafidan bir saltanat sifatida emas, xizmat maqomi sifatida qadrlanardi. Demak, xalifalik hazrat Abu Bakr (r.a.)ga hech qanday alohida manfaat keltirmagandi. U har jihatdan kechagi tanilgan va hamma bilgan Abu Bakr (r.a.) edi.

U xalifa bo‘lmasdan avval Alloh roziligi uchun qo‘shnilarining echkilarini, tuyalarini sog‘ardi. Xalifa bo‘lgandan so‘ng ham olti oy shu mahallada yashagan va ayni ishni davom ettirgandi. Ba’zan sutni sog‘ib bo‘lgach, qo‘shnisidan «qaymoq qilayinmi yoki sutligicha qolsinmi?» deb so‘rardi. Qo‘shni ayol istagini aytar, keyin esa qo‘llarini duoga ochib «Allohim, Abu Bakr qulingdan rozi bo‘l!» deb duo qilardi.

- Boshing omon bo‘lsin, ey, Abu Bakr. Alloh o‘g‘lingni o‘z rahmatiga olsin, — deb duo qilishdi odamlar.
Keyin esa Abdulloh qabristonda savol-javob qiluvchi farishtalar bilan yolg‘iz qoldirildi. Shunday qilib, hazrat Abu Bakr (r.a.) to‘ng‘ich o‘g‘li bilan vidolashdi.

Qabilalar, urug‘lar, ummatlar orasidagi har bir xabar Abu Bakr (r.a.)ga yetkazib turilardi. Navbatdagi yangilik ham tezlik bilan ma’lum kilindi:
- Senga xabar bor, ey, Rasululloh (s.a.v.)ning xalifasi.
- Qanday xabar?
- A’lo bin al Xadrami tomonidan Bahrayndan jo‘natilgan mol Madinaga yetib kelibdi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.)ning yuzida mamnuniyat alomatlari ko‘rindi. Chunki Rasululloh (s.a.v.)ning vafotlaridan so‘ng avvalo islom uchun qolish qarorini bergan, keyinroq esa hal qilinishi kerak bo‘lgan va katta g‘ayrat bilan qayta ta’minlangan birlik endi meva bera boshlagandi. Bahrayndan kelgan soliq oz bo‘lmasdi. Buning natijasi esa faqirlarning yuzlari kulishi, qorinlarni to‘ydiruvchi yeguliklarning kelishi edi. Ko‘p o‘tmay, Madina ko‘chalarida kezib yuruvchi bir odam bu ahvolni e’lon qildi. Ayniqsa, Rasululloh (s.a.v.) tomonlaridan va’da qilingan va hanuz berilmagan boylikning kelganligi aytildi.

Shu kunlarning birida xalifaning huzuriga Jobir keldi va unga murojaat qildi:
- Assalomu alaykum, ey, Rasulullohning xalifasi!
- Vaalaykum assalom, ey, Jobir.
- Payg‘ambarimiz (s.a.v.) menga Bahrayndan keladigan moldan berishni va’da qilgandilar. Shuning uchun keldim.
-Uning va’dalarini bajarish bizning burchimiz.
Ular birgalikda oziq-ovqat joylashgan yerga bordilar.
-Payg‘ambarimiz (s.a.v.) senga qancha berishni va’da qilgandilar?
Jobir bin Abdulloh besh barmog‘ini ochdi va barmoqlarini yuqori ko‘tarib «bu qadar yuz hovuch» dedi. Hovuch derkan, ikki qo‘lini birlashtirib qo‘rsatdi.
- Tushunarli, ey, Jobir.
Keyin esa hazrat Abu Bakr (r.a.) oziq-ovqatning tepasiga keldi. Ikki qo‘li bilan hovuchlab sanay boshladi. Sanadi, sanadi, hisob besh yuzga ketganda Jobirga qarab:
- Buni yana ikki barobarini ol, ey, Jobir.
Jobir hazrat Abu Bakr (r.a.)ga tashakkur aytib, haqini olib uzoqlasharkan, xayolida bir necha xotiralar jonlanmoqda edi. Rasululloh (s.a.v.)dan juda ko‘p ikrom ko‘rgandi. Shu ostidagi tuyasini bozorda Rasululloh (s.a.v.)ga sotganligini, pulini olib ketayotganda orqasidan kelgan Bilolning «Ey, Jobir, bu tuya Rasululloh (s.a.v.)ning senga ikromi va Hadyasidir», deganini kechagidek yaxshi eslardi.

Bir kuni Abu Bakr (r.a.)ning huzuriga bir ayol keldi.
- Meni tanidingmi, ey, Abu Bakr, - so‘radi ayol.
Abu Bakr (ra.) ovoz kelgan tomonga qaradi. Keyin esa o‘rnidan turib, hurmat bilan unga joy ko‘rsatdi.

- Seni tanimaslik mumkinmi, singlim, o‘tir bu yoqqa...
Ayol o‘tirdi. Hol-ahvoli so‘raldi, izzat ko‘rsatildi. Ehtiyoji qondirildi. Birozdan so‘ng ketayotib:
- Alloh sendan rozi bo‘lsin, ey, Abu Bakr, mening ko‘nglimni ko‘tarding, Alloh seni murodingga yetkazsin, — dedi.

Bu ayol Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ning oldilariga o‘limlaridan biroz avval kelgan va ehtiyojini aytgandi. O’sha vaqt uning ehtiyojini qondirishga qodir bo‘lmagan Payg‘ambarimiz (s.a.v.) keyinchalik qo‘llaridan kelsa, albatta, yordam berishni va’da qildilar va boshqa payt kelishini so‘radilar.
- Yaxshi, lekin kelsam-u, seni topolmasam nima qilay, ey, Allohning rasuli? - so‘ragan edi o‘shanda ayol.

Yuraqlarni zirqiratgan hazrat Abu Bakr (r.a.)ga o‘sha kunni eslatib, ko‘z yosh to‘ktirgan savol shu edi. Bu bechora xotin «Men kelgan paytimda sen safarga ketgan bo‘lsang-chi?» demoqchi bo‘lganmi?.. Yoki «Ajal kelib seni olib ketsa, arzimni kimga aytaman?» deb savol berdimi? Bilolmadi. Go‘yo, Rasululloh (s.a.v.)ni qayta qo‘rolmasligini sezgandek, xalifalik maqomi kimga qolishni bilishni istagandek bir tarzdagi savol edi. Balki, ayol bu savolni berayotganda asl maqsadini o‘zi ham sezmagandir. Balki, bu so‘zlarni Alloh uning diliga solgandir. Ammo, u bu savoli bilan ertaning muammosini ham hal qilgandi. Chunki Payg‘ambarimiz (s.a.v.) har ikki savolga ham munosib javob qaytargan edilar:
- Meni topolmasang, Abu Bakrga murojaat qilasan.

Ayol bu javobdan so‘ng ketgandi. Ehtimol bu javobdagi noziklikni Payg‘abarimiz (s.a.v.)dan boshka hech kim bilmas.
Oradan bir necha kun o‘tdi. Hamma qatori bu ayol ham mash’um xabarni eshitib qattiq qayg‘urdi. Endi u Rasululloh (s.a.v.)ning xalifasini topib, unga dardini aytishi kerak. Agar xalifa uni tanimasa Payg‘ambar (s.a.v.)ning va’dasini eslatmokchi edi.
«Meni tanidingmi, ey, Abu Bakr?». Bu so‘roq shu xotirani jonlantirgan edi.
Bu xotira achchiq, bu xotira boldan totli, bu xotira o‘zgacha edi.
Faqat uning ortidan qarab qolgan ko‘zlardan yosh sizilgan edi. Bu yoshlar mahzun bir qalbdan yoki mamnun bir ko‘ngil bulog‘idan okayotgani noma’lum bo‘lgan tuyg‘ular bilan to‘la. Buni biz ham yonidagilar ham bilolmaydilar, so‘rolmaydilar. Balki har ikki tuyg‘uning qorishmasidan yuzaga kelgan baxtiyorlikdir.
«Yana kel, bizni boshqatdan majnun et, singil!» degan tilaklar uni ta’qib etardi.

Bahrayndan kelgan mol-mulkni tarqatar ekan, hazrat Abu Bakr (r.a.) Hakim bin Hizomni yo‘qlattirdi.
- Meni chaqirtiribsiz, ey, Rasulullohning xalifasi.
- Shunday, Hakim, Bahrayndan jo‘natilgan soliq kelgan. Haqingni olish uchun kelmading. Seni shuning uchun chaqirtirdim.
- Men hech kimdan hech narsa so‘ramayman, deb Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga so‘z berganman.
- Bu seninghaqqing. Sen hech kimdan narsa so‘ragan bo‘lmaysan.
- Shunday bo‘lsa ham ololmayman. Haqimni muhtoj mo‘minlarga bag‘ishlayman. Ularga tarqating.
Shundan keyin esa Hakim Rasululloh (s.a.v.)ning shaxsan o‘ziga aytgan so‘zlarini eslatdi. «Bergan qo‘l, olgan qo‘ldan balanddir».
- Ha, Rasululloh (s.a.v.) menga shunday deganlar. Men shu payt Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga hech kimdan hech narsa olmayman, deb so‘z berdim. Shuning uchun meni aslo, «olgan qo‘l» egasi sifatida ko‘rmaysiz, — dedi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) bu voqeani juda yaxshi xotirlamoqda edi. Hunayn jangidagi g‘alabadan so‘ng Payg‘abarimiz (s.a.v.) qo‘lga kiritilgan o‘ljani tarqatayotib, xalq orasida e’tibori bo‘lgan, ammo hanuz qalblarida iymon urug‘i yetarlicha yashnamagan bir qism insonlarning ko‘ngillarida Allohning diniga nisbatan mehr uyg‘otish va ulardan insonlarga keladigan zararning oldini olish maqsadida yuzta tuya bag‘ishlagandilar. Bu odamlar «Muallafai qulub» nomi bilan tanilgan edilar. Bulardan biri esa Hakim bin Xizom edi. Hazrat Xadichaning jiyani bo‘lgan Hakim bosiq, gap-so‘zi joyida, yaxshilik qilishni sevuvchi bir inson bo‘lishiga qaramay, Makka fath etilgunga qadar imonga kirmagan mushrik sifatida hayotini davom ettirmoqda edi.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) taraflaridan o‘ziga berilgan yuz tuyani olgandan so‘ng, tabiatiga zid bo‘lsa ham Rasululloh (s.a.v.)dan yana ehson qilishini so‘radi. Istagi bajarildi. Uchinchi marta murojaat qilganda, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) bu odamning tabiatini juda yaxshi bilganlari uchun unga shunday degandilar:
- "Ey, Hakim, bilasanki, mol-dunyo totli. Uni ko‘z tiklamasdan olsang, barakali bo‘ladi. Kimki ko‘z tikib olsa - barakasiz bo‘ladi. U shaxs endigina yegan, ammo to‘yganini bilmagan odam kabidir. Shuni ham unutmaginki, bergan qo‘l olgan qo‘ldan balanddir".

Rasululloh (s.a.v.) ayniqsa so‘nggi so‘zni aytarkanlar, «Bergan qo‘lning egasi bo‘l, faqat olgan qo‘lning egasi bo‘lishingni tavsiya etmayman» demoqchi edilar. Bu gapdan keyin Hakim: «Ey, Rasululloh (s.a.v.) seni Payg‘ambar sifatida jo‘natgan Allohga qasamki, hayotim davomida hech kimdan hech narsa olmayman», degandi.

Aksariyat kishilar hayoti davomida bir necha qoidalarga amal qilib yashashga qaror qiladi. Faqat bu qaror uzoq davom etmaydi. Hayotning turli-tuman yo‘llarida unutilib ketadi. Juda kam insonlar o‘z qarorlarida qat’iy turib, muvaffaqiyatga erishadilar. Hakim ham shu yo‘lda muvaffaqiyat qozongan kishilardan edi. Tuya ustida ketayotganda qo‘lidan qamchisi tushib ketsa ham, o‘zi tushib olardi. «Istasang olib berardik, ey, Hakim» deganlarga Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga bergan so‘zini eslatardi.

Haqini olmagan va faqirlarga taqdim etgan yagona shaxs, Hakim bin Hizom edi.

- Sen Mati’ emasmisan?
- Ha, xalifa, men sen aytgan kishiman.
- Xo‘sh, Madinada sening nima ishing bor? Payg‘ambarimiz (s.a.v.) seni Xamoga surgun qilmaganmidilar?
- Shunday, lekin Rasululloh (s.a.v.) vafot etdilar. Endi surgun ham tugaydi.

- Yo‘q, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) haydagan kishini men qabul qilolmayman. Ular bergan jazoni bekor qilish huquqiga ega emasman. Darhol Madinani tark et.

Hazrat Abu Bakr (r.a.)ning qat’iy va sabotli harakati qarshisida Mati’ning boshi egildi. E’tiroz biddirolmas, bildirsa ham hech qanday natijaga erisholmasdi.

Ammo u, "men tavba qildim, ey, xalifa, endi avvalgi Mati’ emasman", deya olmadi.

«Surgun hayoti meni hamma qatori yashashga, hayosiz gaplardan uzoq bo‘lishga odatlantirdi» deyishi va Madinaga qaytishiga izn olishi mumkin edi. Bir necha ayb qilgan, ammo oxirida pushaymon bo‘lganlarga tanish bo‘lgan sabr-toqat Mati’ga ham tegishli edi. Ammo u yana eski hayotiga qaytsa, notayin harakatlari va behayo so‘zlari bilan xalqni bezovta qilsa, mayli yana surgun qilinsin. Shu xayollarni o‘ylar ekan, Mati’ bu safar rahm uyg‘otuvchi bir ovozda:
- Rasululloh (s.a.v.) hayotliklarida haftada bir kun kelib ketishga haqqimiz bor edi. Yegulik yig‘ardik, — dedi.
- Bunga hozir ham haqlisan, — degan javob oldi u.
Mati’ ketdi, ayoli bilan birgalikda shaharni tark etdi. Hazrat Abu Bakr (r.a.) yashagan paytda u surgunda bo‘ldi. Hazrat Umar (r.a.) tarafidan ham shu tajriba takrorlandi. Nihoyat uchinchi xalifa davrida Madinaga kelib joylashadi.

Mati’ kabi ayollarning majlisiga kirib chiqqan, ularning ko‘nglini olish va kuldirish bahonasi bilan juda ko‘p bema’ni so‘zlar so‘zlagan, tarbiyasiz kishilar bilan insonlar orasini ajratish, vujudni yomonliklardan himoya qilishdek gap edi.

Xalqni bu kabi kishilarning yomonligidan asrash odamlarga foydali bo‘lishi bilan bir qatorda, bu xildagi o‘zligini yo‘qotgan kishilar uchun ham marhamat hisoblanadi. Chunki shoirning she’r yozishiga to‘sqinlik qilish, zolimning zulm qilishiga qarshilik ko‘rsatish, ular uchun qilingan bir yaxshiliqdir.

O’sha paytlarda Mati’ Rasululloh (s.a.v.) oldilariga qo‘llari va oyoqlari xinali holda keltirilgandi. Yana shunga o‘xshash harakatlar qilgan edi. Holbuki, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) erkak kishining ayollarga xos qiliqlar qilishini, ayollarning ham erkaklar qiyofasida yurishini yeqtirmas, hatto bu xildagi erkak va ayollarni la’natlagan edilar.

Inson qadr-qimmati ayolning ayollarga, erkakning erkaklarga xos harakatlar qilishini talab qiladi. Hayot har bir mavjudotning yaratilish maqsadiga qarab yashashiga bog‘liq tarzda davom etadi.

Bu odam oxirgi marta Toif qurshovida bo‘lgandi. Hazrat Payg‘ambar (s.a.v.)ning qayn og‘asi bo‘lgan Abdulloh bin Abu Umayya opasi hazrat Ummu Salamaning yoniga kelgandi. Mati’ o‘zini tutolmay Rasululloh (s.a.v.)ning va hurmatli onamizning yonlarida:
- Ey, Abdulloh, agar ertaga Toif fath etilsa, senga Jaylaning qizi Badiyani ko‘rsataman. Faqat uni qo‘ldan chiqarma. Bir qo‘rsang edi xipcha bellarini...

Rasululloh (s.a.v.) bu uyatsiz odamga qarab:
- Ey, Allohning dushmani, u xotin bechoraga shunchalik tikilib qaradingmi?—dedilar va Ummu Salamaga boshqa buni yonlariga yaqinlashtirmasliklarini uqtirdilar.

Shundan so‘ng Mati’ning Madinada qolishi fisqu fasodga zamin yaratishini o‘ylab, shaharni tark etishi va Xamo degan joyda yashashini lozim topdilar.

Bir kuni Abu Bakr (r.a.) qon tupurgan bir odamning dardini eshitishga majbur bo‘ddilar.
- Qanday shikoyating bor?
U odam asabiylashgan edi. Yonidagi odamni ko‘rsatdi.
- Bu odam bilan urishdik. Barmog‘ini tishlagandim, birdan tortib oldi va tishimning sinishiga sabab bo‘ldi... Uni jazolashingni istayman.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) narigi odamga qaradilar va undan so‘radilar:
- Voqeani endi sen ayt-chi.
- Xuddi shunday bo‘ldi, ey, xalifa, javob berdi ikkinchi kishi.
Hazrat Abu Bakr (r.a.) kulimsiradi va:
- Ikkingizning ham bir-biringizdan qarzingiz yo‘q, ishingizga boring, — dedi.
- Ammo mening tishim nima bo‘ladi. Tishim sindi-ku axir.
Bu odam yo juda sodda edi, yoki haq-huquqini bilmas edi.
- Sening xohishingga ko‘ra, bu odam barmog‘ini senga berishi kerak, sen esa uni istaganingcha chaynashing kerak edi. Ammo, bu odamning joni og‘rimasligi va sening og‘zingdan qo‘lini tortmasligi kerak edi, shundaymi? O’ylaymanki, sen shuni istarding. Istasang bir marta u ham sening barmog‘ingni tishlasin. Nimalar bo‘lishini ko‘r.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) so‘ziga shularni ilova qildi:
- Aynan sen kabi bir kishi Rasululloh (s.a.v.)ga shikoyat qilgan va Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan ayni shu javobni olgan edi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) bir juma quni minbarda turib ijtimoiy mas’ullik haqida so‘zladi. Ayniqsa, so‘nggi kunlarda ko‘pchilik shaxsiy manfaatini o‘ylab, o‘zimni qutqarsam bo‘ldi, degan qarashlar bilan yashamoqda. Bir qism o‘rtoqlarining shu va shunga o‘xshash so‘zlarni so‘zlashi bu mavzuda ogoxlantirish berishga sabab bo‘ddi.

Inson oilasi, qarindoshlari va yashayotgan yeridagi odamlar bilan birga hayot kechiradi. Vujuddagi a’zolar tana bilan qanchalik bog‘liq bo‘lsa, odam ham atrofidagi kishilar bilan shunchalik bog‘liqlikda yashaydi. Bu kabi masalalarni tushungan hazrat Abu Bakr (r.a.) so‘nggi kunlarda tez-tez eshitayotgan bu oyatni o‘qidi: «Ey, imon keltirganlar, o‘zlaringizni va oila a’zolaringizni yoqilg‘isi odamlar va toshlar bo‘lmish do‘zaxdan saqlangizki, unda dag‘al va qattiqqo‘l, Alloh buyurgan narsaga itoatsizlik qilmaydigan, faqat buyurilgan ishni qiladigan farishtalar (tururlar).» (Tahrim surasi, 66-oyat).

Hazrat Abu Bakr (r.a.) birozdan so‘ng shularni so‘zladi:
- Ey, insonlar, siz bu oyatni o‘qib, yanglish baholayapsiz. Holbuki, men Rasululloh (s.a.v.)ning shunday so‘zlarini eshitdim. Insonlar birovning zulm qilayotganini ko‘rsalar va uning qo‘lini tutib zulmiga qarshilik qilmasalar, Alloh ularning boshlariga balo keltiruvchi jazo beradi, degandilar.
Xutbani tinglayotganlar orasida boshlarini yengil tebratib bu gapni ma’qullaganlar ham bo‘ldi. Men ham bu so‘zlarni u muborak og‘izdan eshitgandim, deyishni istardilar. Xutba tinglayotgan Abu Salaba al-Xushoni, ayniqsa bu oyatni Rasululloh (s.a.v.)dan so‘raganligini xotirladi.

- Ey, Allohning Payg‘ambari, nima qilaylik bir tarafda yaxshilik qilish, yomonlikdan uzoqlashish kerakligi buyuriladi. Boshqa tarafda bu oyatda esa «nafsingizni muhofaza eting» deyilmoqda. Buni qanday izohlash mumkin? degan paytda Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday deb javob bergan edilar:
- To‘g‘risi shuki, siz yaxshilikni targ‘ib qilasiz, odamlarni yomonlikdan qaytarishga urinasiz. Natija sifatida esa insonlarni xasis bo‘lib ketayotganini, nafsning orzulariga berilganini, oxiratini unutib, faqat bu dunyosini o‘ylayotgani va o‘zini haq deb bilayotganini ko‘rasiz. Shunday paytda o‘zingizni biling va ularni o‘z holiga qo‘ying. Chunki keyinchalik shunday kunlar keladiki, u kunlarda sabrli bo‘lish hovuchda otash tutgan kabi mashaqqatlidir. O’shanday kunlarda sabr qilib, dinida mustahkam turganlarga siz qilgan amalni qilgan ellik kishiga beriladigan savobga teng, savob va mukofot bordir.

Abu Salabaning zehnidan chaqmoqdek o‘tgan bu aziz xotiradan so‘ng ikkinchi fikr yodiga keldi. Shu bilan birga Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ning bu so‘zlari ba’zi insonlar uchun ruxsat bo‘lishi kerak edi. Bo‘lmasa yaxshilikka da’vat va yomonlikdan qaytarishga urinish kabi muhim bir vazifa, agar insonlar fasodga berilgan paytda bajarilmasa, qachon bajariladi? Payg‘ambarlar ham insonlar zalolatga botgan paytlarda jo‘natilgan emasmi?.. Rasululloh (s.a.v.) yillar bo‘yi haqiqatga chorlagan insonlar ig‘vo va zalolatga berilgan kimsalar emasmidi? Ularning toshlarga, daraxtlarga sig‘inganlarini, haqiqatni eshitmaslik uchun turli choralar izlaganliklarini ko‘rgan paytda Payg‘ambarimiz (s.a.v.) «Endi bu ish shu yerda tugaydi» deb bir chekkaga chekinmaganmidilar?

Ajabo, Abu Salaba yanglish xotirlayaptimi? Payg‘ambarimiz (s.a.v.) so‘zlamagan so‘zlarini eshitgandek bo‘lyaptimi? Yo‘q, aslo yo‘q. Yanglishayotgani yo‘q. Shaxsan Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan eshitganiga ishonardi. Chunki Rasululloh (s.a.v.) bu so‘zni uning o‘ziga aytgandilar. Ammo nega Abu Bakr (r.a.)ga yoki Umar (r.a.)ga aytmadilar? Ularga ham «yaxshilikka da’vat qilish, yomonliqdan qaytarish vaqti kelganligini» anglatgan edilar. Bunga shubha yo‘q. Chunki Payg‘ambarimiz (s.a.v.) xastaga kasalligiga qarab davolaydigan, haqiqiy tabib edilar.

Ha, namoz o‘qiydigan odamga «doim namoz o‘qishing kerak» deyish, zino kilmaydigan odamga shu iffatini hamisha saqlab qolishini tavsiya qilish qanchalik foydali bo‘lsa ham, bu kabi tavsiyalar namoz o‘qimaydiganga, zino qiluvchiga va ichkilikka mubtalo bo‘lgan odamlarga aytilsa yanada foydaliroq bo‘lardi.

Abu Salaba bularni o‘ylarkan, hazrat Abu Bakr (r.a.)ning ko‘zlaridan oqayotgan yoshlarning sababini aniq bilolmadi. Shu onda Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ni yuz marotabalab ko‘rganini esladimi yoki Islomning aslo voz kechib bo‘lmaydigan «yaxshilikni targ‘ib qilish» tamoyili haqida o‘ylovchilarning borligiga xursand bo‘lib yig‘lamoqdami? Hazrat Abu Bakr (r.a.) xutbani har safargidek shu so‘zlar bilan yakunladi:
- Allohim, hayotimning eng xayrli qismi umrimning oxiri bo‘lsin. Amalimning eng savoblisi, so‘nggi amallarim bo‘lsin. Kunlarimning eng xayrlisi senga yetishgan qunim bo‘lsin.