Badr jangining zafar bilan tugashi va qurayshlardan yetmish kishi asir olinishi Makkaliklarning rejalarini ostin — ustun qilib yuborgandi. Istasa har daqiqa mag‘lub qila olishlariga ishonganlar Madina jamoasidan mag‘lub bo‘lishgan, avvaldan arablar ichida eng hurmatli qabila bo‘lgan quraysh obro‘si oyoqosti bo‘lgandi.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) asirlarga qanday munosabatda bo‘lish haqida ashoblari ila maslahatlashardi. Hazrat Abu Bakr (r.a.) o‘z fikrini shunday bayon etdi:
—   Ey Allohning Payg‘ambari, bular sening amakivachchalaringdir. Bizning ham yaqin qarindosh, birodarlarimizdir. Men ulardan qutulishda avval boyligi olinishini ma’qul deb bilaman. Olinadigan bu mablag‘ kofirlarga qarshi quvvat bo‘ladi. Umid qilamanki, Alloh taolo ulardan bir qismiga hidoyat qiladi, musulmon bo‘lishadi, — dedi.
—    Ey, Xattob o‘g‘li sen nima deysan?
—   Ey, Allohning Payg‘ambari, Vallohi, men Abu Bakrdek o‘ylamayapman. Menga izn ber, falon kishini o‘ldirayin. Ali, birodarim Aqilning bo‘ynini uzsin. Hamza birodari Abbosni o‘ldirsin. Toki Rabbimizga qalbimizda mushriklarga nisbatan mayl va mehr yo‘qligini isbotlaylik.

Hazrat Umar (r.a.) mushriklar qilgan zulmlarni gapirdi va jazo berilishi tarafdori ekanligini bildirdi.
Payg‘ambar (s.a.v.) bu fikrlarni tinglagach, hazrat Abu Bakrga yuzlandi:
—   Ey, Abu Bakr sening ahvoling, hazrat Ibrohim (a.s.)ning ahvoliga o‘xshaydi. U, Rabbiga «Ey, Rabbim, menga tobe bo‘lganlar mendandir. Menga qarshi chiquvchilar esa sening rahmatingga havola. Sen mag‘firati cheksiz, marhamati keng Zotsan», — deya duo qilgan edi. Abu Bakr yana hazrat Iso (a.s.)ga ham o‘xshaydirki, U Alloh taologa shunday yolvoradi: «Agar ularni azoblasang, ular Sening bandalaring. Agar ularni mag‘firat qilsang, albatta Sen O’zing qudrat, rahmat egasidirsan».

Rasululloh (s.a.v.) keyin hazrat Umarga yuzlandilar:
—   Ey, Umar sening ahvoling esa Nuh (a.s.)ning ahvoli kabidirki, u Allohga «Ey, Rabbim, yer yuzida kofirlardan bir kishini ham qoldirma, mahv et», — deya duo qilganlar. Va yana hazrat Muso (a.s.)ning ahvoli kabidirki, u ham Alloh taologa shunday duo qilganlar: «Parvardigoro, ularning mol-dunyolarini yo‘k qilgin, ko‘ngillarini qattiq qilgin, toki ular olamni azobini ko‘rmagunlaricha, iymon keltirmasinlar».

Nihoyat, ashoblar fikriga ko‘ra, qutulish uchun ularning pulini olish yo‘li tutildi. Ammo, bir kun hazrat Umar (r.a.) Rasuli Amin (s.a.v.) va hazrat Abu Bakr (r.a.)ni mahzun holda ko‘rdi. Har ikkisining ham ko‘zlari yoshli edi. Ularga yuzlanib, so‘radi:
— Ey, Allohning Payg‘ambari, sizga hamdard bo‘layin, birga yig‘layin. Ammo, sizni yig‘latgan nima?

Rasululloh (s.a.v.) shu javobni berdilar:
— Birodarlarim taklif qilishgan va olishgan mablag‘ sabab yig‘layapman.
Sizga keladigan azob menga darhol shu daraxt qadar yaqinda ko‘rsatildi.

Rasululloh (sa.v.) birozdan so‘ng shu oyatlarni o‘qidi: «Hech bir payg‘ambar, yer yuzida zafar qozongunga qadar, asir olish imkoni bo‘lmagach Siz dunyo hayotining o‘tkinchi molini orzu qilayapsiz. Holbuki, Alloh sizning, oxirat savobini qo‘lga kiritishingizni istaydi. Alloh har narsaga hukmdordir, hikmat sohibidir. Agar Allohning sizga azob bermasligiga va kechirmasligiga doir o‘tmish yozuvi bo‘lmasaydi, olganimiz mablag‘ masalasida sizga har holda buyuk azob berilardi. Ortiq qo‘lingizdagi g‘animatdan halol va to‘g‘ri foydalaning. Allohga nisbatan hurmatli bo‘ling. Shubha yo‘qki, Alloh kechirimlidir, marhamatlidir».

Keyin Nabiy Akram (s.a.v.)nint «Shoyad bu azob tushsaydi Umar va Sa’d bin Muozdan boshqa qutulolmasdi», — deganlari rivoyat qilinadi.

Bir yodnomalarida Abu Muso al—Ash’ariy shunday hikoya qiladilar: "Bir kun Rasululloh (s.a.v.)dan ayrilmayman" — deb qaror qildim va Ularning ortidan yurdim.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ansorlardan birining bog‘iga kirib, ehtiyojini bitirgach, menga yuzlandilar:
— Eshikda tur va mening ruxsatimsiz hech kimni ichkariga kiritma.

Bir payt eshik taqilladi, qarasam tashqarida Abu Bakr turgan ekanlar. Ularga bir daqiqa kutib turishlarini aytdim—da, Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga kirib, u kishining kelganligi hakida xabar berdim.

Abu Bakrni ichkariga kirit va uni jannat bilan mujdala (unga jannat xabarini ber), — dedilar o‘shanda Rasullulloh (sa.v.).

Bir kun Rasululloh (s.a.v.) «Insonlardan kimki gerdayib, ko‘ylagini sudrab yuruvchi bo‘lsa, u kishiga qiyomat kunida Alloh taolo hech qanday qadr bermas va yuziga ham boqmas», — dedilar. Shunda Abu Bakr (r.a.) Unga (s.a.v.) savol berdi:
—   Ey, Alloh taoloning Payg‘ambari, gerdayib yurmayman, ammo ko‘ylagimning bir uchini alohida tutmasam u osilib turadi. Bu holimga nima deysiz?

Agar buni boshqalarga nisbatan kibrlanish va g‘ururlanish maqsadida qilmasang, bu mustasnodir, - dedilar.

Amr bin Os Zotussalosil jihodiga boshliq qilib tayinlangan edi. Ilk musulmonlardan iborat besh yuz kishilik qo‘shin bilan ketgan va zafar bilan qaytgandi. Uning izmida hazrat Abu Bakr (r.a.), hazrat Umar (r.a.) va hazrat Abu Ubayda kabi sahobalar ham bor edi. Endigina Islomni qabul qilganligiga qaramay bu insonlarga boshliq qilib tayinlanishi Amr bin Osni Rasululloh (sa.v.) yonlariga chorladi va u kelib savol bera boshladi:
—   Eng ko‘p kimni sevasiz, ey, Rasululloh?...
—   Oyshani, — deya javob berdilar Rasul (s.a.v.).
—   Erkaklardan kimni sevasiz?
—   Oyshaning otasini.
—   Undan keyin —chi?
—   Umarni sevaman.

Amr bin Os bulardan keyin yana kimlarni sevishni so‘rashda davom etdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) hech kuttirmasdan javob qaytardilar. Shunday bo‘ldiki, ortiq savol bersa Amr o‘zining eng oxiriga qolishini his qildi va so‘rashdan voz kechdi. Ammo, Amr bin Os bu voqeani yodga olar ekan, Rasululloh (s.a.v.)ning hazrat Umar (r.a.)dan keyin kimlarni sevishlarini aytmadi. Agar aytganlarida keyingilarga mukammal bir hadya taqdim qilgan bo‘lardilar.

Ular jannat hayotidan haqida bahs yuritishmoqda edi. Abu Said al—Xudriy Rasululloh (s.a.v.)ni quyidagi so‘zlarini yodga oldi:
"Siz ko‘kdagi yulduzni qanday ko‘rayotgan bo‘lsangiz, jannatning quyi tabaqasida bo‘lganlar ham buyuk martaba sohiblarini shunday nur ichidagi holda yuksaklarda ko‘radilar. Abu Bakr va Umar shular qatoridandir. Chunki ular insonlarning eng hurmatlisidir".

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) bir safarlarida hazrat Oysha (r.a.)ni ham olib ketdilar. Zotuljaysh degan joyga kelganlarida uning opasi Asmodan omonat olib taqqan munchog‘i yo‘q zdi. Hazrati Oysha (r.a.)ning peshonasini sovuq ter qopladi. Atrofini axtardi. Vaziyatni Rasululloh (s.a.v.)ga bildirdi. Hazrat Payg‘ambar (s.a.v.)ning amri bilan izlovlar boshlandi. Qo‘shin majburiy yurishini to‘xtatdi.

Atrofda suv yo‘q, meshlar bo‘shagan edi. Mo‘minlardan bir qismi kelib hazrat Abu Bakr (r.a.)ni topdilar. Hazrat Oysha (r.a.) sabab shunday suvsiz joyda to‘xtaganliklarini bildirishdi.
Bu xabardan keyin Abu Bakr (r.a.) iztirob va qayg‘u bilan o‘rnidan turdi. Hazrat Payg‘ambarimiz (s.a.v.) chodirlariga keldi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) hazrat Oysha (r.a.)ning tizzalariga bosh qo‘yib uxlayotgan edi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) qo‘li bilan qizining yoniga urar va sekingina:
— Sen insonlarni va Rasulullohni (s.a.v.) suvsiz joyda qoldirding, — deya norizoligini bildirdi.

Hazrat Oysha Rasululloh (s.a.v.)ni uyg‘otib yubormaslik ilinjida qimirlamadi, otasining so‘zlari yuragini kuydirib o‘tgan bo‘lsa —da, uning bu so‘zlarga e’tibor bermaslikka harakat qildi. Oqibat Rasuli Akram (s.a.v.) uyg‘onmadilar va qo‘shin tunni o‘sha yerda o‘tkazdi.

Bomdod namoziga tahorat olish kerak, ammo uning ham imkoni yo‘q edi. Rasululloh (s.a.v.)ning chodirlaridan chiqishni kutishdan o‘zga choralari yo‘q edi. Nihoyat, Sayyidul Anbiyo Payg‘ambarimiz (s.a.v.) tashqariga chiqdilar va shu kecha vahiy qilingan oyatlarni o‘qidilar: «Ey, imon keltirganlar! Namoz (o‘qish)ga turar ekansiz, albatta, yuzlaringizni, qo‘llaringizni tirsaklarigacha yuvingizlar, boshlaringizga mash tortingizlar va oyoqlaringizni to‘piqlarigacha (yuvingizlar)! Agar junub bo‘lsangiz, obdon poklaningizlar (cho‘milingizlar)! Agar bemor yoki safarda bo‘lsangiz, yoki sizlardan biror kishi hojatxonadan (chiqib) kelsa, yoxud xotinlaringiz bilan surkalishgan (qovushgan) bo‘lsangizu, (lekin) suv topmasangiz, pok tuproqqa tayammum qilib, undan yuzlaringiz va qo‘llaringizga surting! Alloh sizlarga biror qiyinchilik (paydo) qilishni ravo ko‘rmaydi. Aksincha, sizlarni poklash va ne’mat(lar)ini sizlarga mukammal berishni xohlaydi, zora shukr qilsangizlar». (Moida surasi 6-oyat.)

Tayammum oyati suv topolmaganlar yoki suvdan foydalanish imkoni bo‘lmaganlar uchun katta qulaylik keltirgandi. Xazraj qabilasining boshlig‘i Usayd bin Hudayr shodligini qasida sifatida keltirdi. «Ey, Abu Bakr xonadoni, bu sizning Muhammad (s.a.v.) ummatlariga keltirgan ilk barakot emas...» dedi.

Tayammum qilishda Rasululloh (s.a.v.) o‘rgatganlaridek qo‘llar, barmoqlar ochiq holda yerga qo‘yildi va yuzga surtildi. Ikkinchi marotaba esa avval o‘ng qo‘l tirsaklarigacha, keyin yana chap qo‘l tirsaklargacha mash tortildi. Bosh va oyoqlarga mash tortilmadi. Birozdan so‘ng Payg‘ambarimiz (s.a.v.) oldinga o‘tdilar va namozni boshladilar.

Endi yo‘lga tushish lozim edi. Hazrat Oysha (r.a.) o‘z tuyasiga mindi. Tuya oyoqqa turgan zahoti uni turg‘azgan kishining ko‘zlari chaqnab ketdi. Egilib tuya tagida qolgan munchoqni oldi va egasiga topshirdi.

Bir kecha Rasululloh (s.a.v.) yonida ikki sevimli birodari Abu Bakr (r.a.) va Umar (r.a.) bilan Qur’on o‘qiyotgan bir kishini miriqib tingladilar. Bir vaqtlar cho‘ponlik qilgan bu qul islomni qabul qilgan va bu muborak dinga unutilmas xizmatlar qilgan Abdulloh bin Mas’ud edi. U kishi past bo‘yli, ko‘sa, ozg‘in ko‘rinishda bo‘lib, Qur’onni juda chiroyli qiroat qilardi. Ikki birodar baxtiyor edilar. Chunki birinchidan olamlarga rahmat bo‘lgan buyuk Payg‘ambar (s.a.v.)ning yonlarida, ikkinchidan shunaqangi go‘zal o‘qilayotgan Qur’onni U (s.a.v.) bilan birga tinglashayapti. Qiroat tugagach, Rasululloh (s.a.v.) «Qur’oni karimni tushirilganidek go‘zal o‘qishni istaganlar Ibni Ummu Abdning (Abdulloh bin Mas’ud) o‘qigani kabi o‘kisin», —dedilar.
Birozdan so‘ng Rasululloh (s.a.v.)dan ayrilgan hazrat Abu Bakr va Umar Abdulloh bin Mas’udni topdilar va unga aytdilar:
— Birodar, senga xushxabarimiz bor...

Ular shunday deb payg‘ambarimiz (s.a.v.)yaing so‘zlarini yetkazdilar. Va. u kichikkina odam ushbu mujdani, islom ummatining ikki buyuk vakilidan tingladi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) Qur’oni karimni haqiqatdan go‘zal qiroat qilardi. Yoqimli ovozi bor edi. Qur’onga bo‘lgan iymoni va sevgisi ham uyg‘unlashib, ovozida o‘zgacha bir mayinlik paydo bo‘lardi.
Shunday qilib Makkada ekanliklarida mushriklar, uning uyida o‘qiladigan qur’onni tinglagan ayollarning bu qiroatga berilib, dinlaridan voz kechishlaridan qo‘rqardilar.

Islomning ilk yillarida ahvoli shunday bo‘lgan hazrat Abu Bakr (r.a.)ning keyinchalik, faqat o‘zi eshitadigan bir ovozda o‘qishni davom ettirganligi naql qilinadi. Nega baland ovozda o‘qimaganini esa «Men kimga munojat qilsam U yashirin bo‘lsa ham, oshkora bo‘lsa ham biladi», — deya javob berganlar.
Zotan Qur’oni karimda: «Alloh yashirgan narsalaringizni ham, oshkor kilgan narsalaringizni ham bilur» (Nahl 19-oyat) — deya marhamat qilinadi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) tabiati ijobiy tarzda yashirin zikr yo‘lini tutgandi. U ko‘ngil teranliklarida, lablari ham qimirlamasdan zikr keltirarkan, faqat Mavlosi ila birga edi. Bunaqangi zikrga riyo aralashishi mumkin emas edi. Qilingan bu zikrni, har narsani bilguvchi Ulug‘ Alloh bilardi. Shuningdek, boshqa birovning bilishi shart ham emasdi.

Hazrat Abu Bakr (r.a.) Payg‘ambar (s.a.v.)ning har tun, yarim kechada shirin uyqusidan kechib, Oliy devonga turishini bilardi. Faqat Sayyidul Anbiyo (s.a.v.)ga farz bo‘lgan bu namozni, Muhammad (sa.v.) ummatining bajarish majburiyati yo‘q edi. Ammo, Payg‘ambarimiz (sa.v.)ning uyg‘oq soatlarida turib tahorat olib, Alloh taolo huzurida turish ta’qiqlanmagandi.