- Agar Bugengagen haq bo’lsa, - dedi Charlz, - u holda hammamizning hayotimiz xavf ostida. Sen, Anna, Mark - hammamiz. Joan Xartga nima bo’lganini esla - u bilgan ekan.
- Men qari ahmoqning xatini o’qimayman!
- Richard, - yalindi Uorren, - men Bugengagenni bilardim. U qari ahmoq emasdi. Nahotki, hech narsani sezmayotgan bo’lsang? Birorta ham g’alati...
- Yo’q! - o’shqirdi Torn.
Uorrenga xuddi Richard hozir uni uradiganday tuyuldi, lekin u so’zini davom ettirdi: - Senga g’alati ko’ringan biror narsani sezmadingmi? Bolaning so’zlarida, harakatlarida?
- Hoziroq ketishingni istayman, Charlz...
- Ajal bizni quvlab keladi...
- Jo’na! - Torn g’azabdan titrardi.
Lekin Uorren o’zini to’xtatolmasdi.
- Injilni o’qi, unda hammasi yozilgan! Biz oxiriga yetishimiz kerak!
- Nimaning oxiriga?

- Igael devori, - og’ir nafas chiqardi Uorren. - Bugengagen xatida bu devor uni ishonishga majbur qilgan so’nggi dalil ekanligini yozadi. Hozirda Igael devori Nyu-Yorkka keltirilmoqda. Yaqin kunlarda yetib keladi.
- Sen qadimiy zamonlarga chuqur kirib ketibsan, - dedi Torn zaharxandalik bilan, - va do’sting Joan Xartga o’xshab diniy mutaassibga aylanib qolibsan. Yo’q, buni menga aytmay qo’yaqol. O’zing borib istagan narsangni ko’raver.
- Men boraman, - dedi Charlz xonadan chiqarkan.
Ezilgan va ma’yus Richard stulga o’tirib qoldi. U Uorrenning so’zlarida oz bo’lsa-da, haqiqat borligini his qilar, ammo Charlining bu ma’lumotlardan voqif ekanligidan achchiqlanardi. Qolgan barcha narsalar esa... Richard bosh chayqadi. U yaqin do’stini yo’qotganini his qildi, lekin nima uchunligini tushunmadi.
Proektsion bo’lmada o’tirgan Mark xazondek titrardi. U tirqish qopqog’ini sekin yopib qo’ydi.
Bu paytda Demen oshxonada Annaga sendvich tayyorlashga yordam berayotgandi. Eshik yopilib, mashina yurib ketganini eshitib, ular bir-birlariga qarashdi.
- Nimayam derdik, - gap qotdi Demen. - Sendvichlarni o’zim yeyishimga to’g’ri keladi.

11

Demen qotib uxlardi.
Anna ham uxlab yotardi.
Lekin Richard Torn umuman ko’z yummadi, xuddi Mark kabi.
Tong otayotgandi.
Uyqusizlikdan charchagan Torn o’z xonasidagi yozuv stoli oldida o’tirardi. U boshini changallaganicha nima qilish kerakligini o’ylashga urinardi. Stolda Bugengagenning unga yozgan maktubi turardi. Richard uni bir necha marta o’qib chiqdi. Dalillar juda g’aroyib edi, shuning uchun Tornga ularni singdirish uchun vaqt kerak bo’ldi.
Richard varaqlarni yig’ishtirdi. So’ng o’rnidan turib kerishdi. Deraza oldiga bordi. Quyosh endigina ko’tarilib kelayotgandi.
«Bu haqiqat bo’lishi mumkin emas, - pichirladi Torn. - Shayton faqat odamlarning xayolida bo’ladi».
U o’girildi va hech bo’lmaganda bir-ikki soat uxlab olish umidida yotoqxonaga ko’tarildi.
Richard bugun Mark ham uxlamay chiqqanini bilmasdi. Bola o’zini uxlayotganga solgan, uy jimjit bo’lishi bilan o’rnidan turib pastga, kutubxonaga tushgandi. U kitob javonidan Injilni olib o’qishga kirishdi.

Mark kitobni o’qib bo’lganida kutubxona derazasidan quyoshning ilk nurlari kirib keldi. U o’zini o’lgudek charchagandek his qildi. Lekin eng dahshatlisi, Mark kitobda hozirgina o’qib bilgan narsa edi.
Zero, Mark Demen Iblisning zurrig’di ekanligiga o’ylab o’tirmasdan ishondi.
U o’rnidan turib kitobni joyiga qo’ydi. Keyin esa oyoq uchida yurib zalga chiqdi, kiyim ilgichda turgan paltosini kiydi va hech kimga sezdirmasdan ko’chaga chiqib ketdi. U bu yerdan ketishi va nima qilish kerakligini o’ylab ko’rishi zarur edi...
- Kim, kim? Kim - Demen? - dedi Anna qovurayotgan tuxumini ham unutib. - Sen shunga ishonyapsanmi, Richard?
- Bunga ishondim, deganim yo’q, Anna, - e’tiroz bildirdi eri qo’lida Bugengagenning xatini ushlab turarkan. - Men faqat Charlzning gaplarini va mana bu xatda nima deb yozilganini aytdim, xolos.
- Lekin sen Nyu Yorkka uchmoqchi emassan-ku! - Anna likop olish uchun shkaf yoniga bordi. Suhbat unga bema’nilikday tuyuldi. - Bu esa...

- Yo’q! - baqirdi Richard. - Bu hammasi bo’lmag’ur gap va men bunga ishonmayman. Lekin Robert Demenga pichoq sanchmoqchi bo’lganida cherkovda o’ldirilgan...
- Ha-ha, Uorren baribir seni ishontiribdi. - Anna stol ustiga likopchalarni qo’ya boshladi. - Endi sen ham bu bema’nilik bilan chalg’iyapsan.
U erining qo’lidan Bugengagenning xatini olib stol ustiga tashladi. So’ngra Richardning qo’lini ushladi.
- Men bunga yo’l qo’ymayman. Sen charchagansan. Hech qaerga bormaysan. Hammasini unut...
- Anna...
- Yo’q, yo’q, bo’ldi. Sen bu ahmoqona ertakni eshitding - endi unut. - Anna yig’lab yubordi. - O, Richard, bizga nima bo’lyapti? Yoki hammamiz aqldan ozdikmi?
Richard uni bag’riga bosdi.
- Yig’lama, - u xotinini tinchlantirishga urindi. - Gaping rost. Men charchadim. Meni kechir, iltimos, kechir...
- Albatta, - dedi Anna uning yelkasiga bosh qo’yib.

- Bo’ldi, tinchlan. Men hech qayoqqa bormayman.
- Demen-chi?.. Unga ilgarigiday munosabatda bo’lasanmi?..
- Ha, albatta.
- Va’da ber.
- Va’da beraman.
Richard xotinini quchoqlaganicha derazaga tikildi. Birdan u Demenning tashqarida yurganini ko’rib qoldi. Bola o’rmon tomonga ketardi.
Richard negadir xavotirga tushdi.
- Mark qani? - dedi u yuragidagi g’ulg’ulani bosishga urinib.
- U saharlab chiqib ketibdi, - javob berdi Anna. - Ertalabdayoq uning paltosi joyida yo’qligini ko’ruvdim.
- Kel, bir tashqarini aylanamiz, - taklif qildi Richard.
- Tuxum... - Anna kuya boshlagan tuxumlar tomon yugurdi.
- Toza havoni aylansak bo’lardi.

Anna eriga tikildi. Ularning oilasida qandaydir g’alati narsalar yuz berayotgan, u buning nimaligini anglay olmayotgandi. Bir paytlar Richardga turmushga chiqayotgan paytda u hayoti qanday murakkab bo’lishini bilgandi. Lekin Anna Richard va bolalarni shunchalik yaxshi ko’rardiki, u har qanday oilaviy muammolarni hal qila oladigandek tuyulardi.
Lekin hozir Annaning bu ishonchiga darz yetgandi.
U yelkasini qisdi va tovani chetga olib qo’ydi.
- Bo’pti, - rozi bo’ldi u, - ketdik.
Mark daraxt ostida o’tirardi. Uning ko’zlarida bolalarga xos bo’lmagan dahshat ifodasi qotib qolgandi. U tizzasini quchoqlab o’tirar, sovuqdan emas, balki dahshatli qo’rquvdan dag’-dag’ titrardi, chunki Mark umrida hech qachon bunchalik qo’rquvga tushmagandi.
Bola kimdan yordam so’rashini bilmasdi. Axir ilgari u barcha muammolarini Demen bilan hamjihatlikda hal qilardi-da. Endi-chi?
Endi u bu dahshat bilan tanho o’zi yuzma-yuz qolgandi.
Shu payt u qadam tovushlarini eshitdi.
- Mark? Ey, Mark!
Bu Demen edi. Har yerda hozir Demen.
Mark o’rnidan sakrab turdi va o’rmon ichkarisiga qarab yugurdi.

Demen uning izidan yurdi.
Mark qocha boshladi.
- Ey, Mark!
Mark uzoqqa bora olmasligini yurak-yuragidan tushunib turardi. Bola tuni bilan uxlamagan, qo’rquv uning darmonini olib qo’ygandi. U daraxtga suyanganicha nafasini rostlashga tutindi.
U yana Demenning ovozini eshitdi.
-Shu yerdaligingni bilaman, - dedi Demen.
Markning butun tanasiga qaltiroq yugurdi.
- Meni holi qo’y, - dedi u zo’rg’a.
Demen Markning yoniga yaqinlashdi.
- Nega mendan qochyapsan? - alam bilan so’radi Demen.
Oraga sukunat cho’kdi. Nihoyat Mark javob qaytardi:
- Men... sening kimligingni bilaman.
Demen iljaydi.
- Bilasanmi?
Mark bosh silkidi .
- Doktor Uorren dadamga nima deganini eshitdim.

Demen qovog’ini uydi.
- U nima dedi? - bu savoldan ko’ra buyruqdek yangradi.
- U aytdiki... - Mark so’zlarni zo’rg’a topardi, - u aytdiki, Iblis yerda o’z qig’fasini yaratishi mumkin ekan.
- Davom et.
Mark yuzini o’girdi. Ko’z yoshlari uning yuzini yuvardi.
- Qani ayt, Mark, - deyarli shivirlab gapirdi Demen. Mark yutindi.
- U aytdiki... sen Iblisning bolasi ekansan.
Demen akasiga tikildi.
- Davom et, - buyurdi u.
Shu zahoti Mark bidirlay ketdi.
- Sen Teddini nima qilganingni ko’rganman, - qichqirdi u. - Axerton va Pasarianga nima bo’lganini ham ko’rganman. Dadang seni o’ldirmoqchi bo’lgan! Uni aqldan ozgan, deyishadi, agar shunday bo’lsa, u bilgani uchun shunday bo’lgan. - Mark boshdan-oyoq qaltiragancha cho’kkalab qoldi.
Demen hayajonlana boshladi. U akasiga yomonlik qilmoqchi emasdi.
- Mark, - so’z boshladi u.
- U-u-u-u, - ho’ngrab yubordi Mark.

- Sen mening akamsan, men seni yaxshi ko’raman...
- Meni aka dema! - baqirdi Mark. - Dajjolning akasi bo’lmaydi!
Demen Markning yelkasidan tutib silkidi.
- Gapimga quloq sol! - qichqirdi u.
Mark boshini chayqadi.
- Tan ol, - dedi u, - o’z onangni o’ldirganingni tan ol!
Bu so’nggi tomchi bo’ldi. Bolalarni bog’lab turgan ip uzildi.
- U mening onam emasdi, - g’azab bilan e’tiroz bildirdi Demen. - Mening onam...
- ... shoqol bo’lgan.
- Ha! - faxr bilan qichqirdi Demen va uning ovozi o’rmonda aks-sado berdi. Endi u o’zidagi butun qudratni to’la anglab yetgandi. Demenning ko’zlarida o’t yondi, yuzidan esa g’alati nur tarala boshladi. - Men buyuk kuch qig’fasida tug’ilganman, - dedi u. - La’natlangan farishta! O’z qudratidan mahrum bo’lgan va do’zaxga tashlangan! Lekin u menda vujudga keldi! U mening ko’zlarim bilan ko’radi va mening tanam ham unikidir.
Mark umidsizlangancha atrofga alangladi. Qo’rquv o’tib ketgandi. Bo’lib o’tayotgan voqea adog’i yo’q dahshatli tushga o’xshar va undan qochib qutulishning hech qanaqa imkoni yo’q edi.