Mashina tezlik bilan yurib ketdi. Joan ko’cha o’rtasida turganicha yig’lar, umidsizlik yoshlari uning yuzlarini yuvardi. Sovuq shamol esa uning yelkasidagi qizil paltosini yulqib olishga urinardi.
Rejinald Torn o’zidan yodgorlik qoldirishning eng yaxshi yo’li muzey qurish, degan fikrga kelgandi. U bu fikri bilan o’rtoqlashish uchun do’sti - Chikago bosh me’mori o’rinbosarining oldiga borgandi.
Torn neoklassikani yoqtirardi. U qurdirgan binosi bir necha o’n yildan keyin xarobaga aylanib qolishini istamasdi. Shuning uchun qariya me’mor do’sti tavsiya qilgan yosh va o’ziga ishongan odamni topguncha juda ko’p me’morlarni ko’rikdan o’tkazdi.
Do’sti unga pand bermagandi. U Tornni Frenk Rayt bilan tanishtirgan va muzey tashkil qilish rejasi amalga osha boshlagandi.
Hozir ham, oradan deyarli qirq yil vaqt o’tgan bo’lsa-da, Tornning muzeyi xuddi bir hafta ilgari qurilgandek zamonaviy va muhtasham ko’rinardi. Muzey Michigan ko’li bo’yida joylashgan va old tomoni Michigan-avenyuning zamonaviy kvartallari tomonga qaragandi. Yaqin atrofdagi birorta ham bino muhtashamlikda muzey binosiga teng kelolmasdi.

Joan Xart o’tirgan taksi muzey oldiga kelib to’xtaganda, uning ko’zi Edvard Myunxning suratlar ko’rgazmasi haqidagi e’longa tushdi. Afishada rassomning «Qichqiriq» deb nomlangan ancha mashhur va dahshatli surati aks ettirilgandi. Joan surat oldida haykalday qotib qoldi. U buni ilohiy bir belgi, deb hisobladi va qalbida yana umid paydo bo’lib, muzeyga kirdi.
Osmono’par shiftli katta zalga kirgan Joan bir lahzaga o’zini ushoqdek va himoyasiz his qildi. Lekin u bu yerga nima uchun kelganligini yaxshi bilardi va o’zini tutib oldi. Yo’l boshlovchi uni ikkinchi qavatga, Charlz Uorren Belvuardan baxtiqaro Bugengagen topgan topilmalarni ko’rgazmaga tayyorlayotgan galereyaga olib chiqdi.
Sanoqsiz tarh va suratlar ichida turgan Uorren Anna Tornga bo’lajak ko’rgazmani qanday joylashtirish kerakligini tushuntirardi. Anna anchadan buyon bu ko’rgazmaga qiziqib kelardi. Ammo Uorren shu paytgacha Annada Belvuardagi topilmalarga bo’lgan qiziqishchalik qiziqishni ko’rmagandi.
- Menga xabar qilishlaricha, Igael devori deb nomlangan yodgorlikni topishibdi. Restavratsiyadan so’ng uni bu yerga jo’natishadi. - U tarhdagi bo’lakni ko’rsatdi. - Bu galereyani har ehtimolga qarshi ushlab turibman.

Igael devori haqida gap ochilgach, Annaning qiziqishi yanada ortdi.
- Igael kim bo’lgan o’zi? - qiziqsindi u.
- Juda jumboqli shaxs, - dedi Uorren, - rohib va Shaytonni quvuvchi. U XIII asrda yashagan, deb taxmin qilinadi. Afsonalarga ko’ra, bir kuni uning ko’ziga Shayton ko’ringan va bechora rohib aqldan ozgan.
Uorren Annaning ham boshqalarga o’xshab kulib yuborishini kutib turdi, ammo u hatto jilmayib ham qo’ymadi. Uorren so’zida davom etdi:
- Shundan so’ng tarki dunyo qilgan. Chamasi, Shaytonning qig’fasi uni to’xtovsiz ta’qib qilgan. Rohib azoblardan qutulishning yagona yo’li sifatida Iblisning suratini - uning tug’ilishidan tortib inqirozigacha bo’lgan davrini chizishga qaror qilgan. - Uorren seskanib ketdi. - Igaelni hech kim ko’rmagan. Uning devorini ko’rishgan, xolos.
- Uni ko’rishga sabrim chidamayapti, - hayajon bilan dedi Anna. Olim ayolni o’z hikoyasi bilan sehrlab qo’ygandek edi.

- Endi esa, - dedi Uorren yana qo’lini tarhga cho’zarkan, - sizning sevimli eksponatingiz - Bobillik adashgan ayolga o’tsak. Uni mana bu yerga, to’rtinchi galereya o’rtasiga qo’yamiz. Ana shunda tashrif buyuruvchilarning birortasi ham uni ko’rmasdan qolmaydi.
Kutilmaganda galereyaga Joan Xart kirib keldi.
- Joan, - hayronlik va quvonch bilan dedi Uorren. - Qoyil! Qachon keldingiz?
- Kecha kechqurun, - jilmaydi Joan bu yerga nima uchun kelganligini aytib yuborishdan o’zini zo’rg’a ushlab.
- Anna, - dedi olim Tornning xotiniga yuzlanib, - bu Joan Xart...
- Siz ko’rsatgan suratdagi ayol, - dedi Anna. Gap go’zal ayollar haqida borganda uning ko’rish xotirasi darhol ishga tushardi.
Uorren bosh silkidi.
- Ha, bobillik adashgan ayolning yonida turgan.
Anna birorta piching qilmoqchi bo’ldi-yu, tilini tishladi.
- Men Anna Tornman. Siz esa erimdan intervyu olmoqchi edingiz.

- Allaqachon suhbatlashib ulgurdim.
Uorren g’azabga mindi.
- Men sizga aytgan edim-ku... - so’z boshladi u.
Ammo Joan uning so’zini bo’ldi:
- Buning qanchalik muhim ekanligini tasavvur qilolmaysiz. Shuning uchun sizning gaplaringiz meni to’xtatib qololmadi.
- Siz qat’iyatli ekansiz, - dedi Anna ancha nosamimiylik bilan. - Umuman, uni qanday topdingiz?
Joan Annaning jig’iga tegmoqchi bo’ldi:
- Uning bo’yniga osilib oldim! - dedi u. - Ulkan mashinasining ichida.
- Ha-a, - cho’zdi Anna. - U rosa xursand bo’lgan bo’lsa kerak.
- Boshida unchalikmas, - dedi Joan Annaga nisbatan tushuntirib bo’lmas nafrat bilan.- Eringiz muxbirlarni past ko’radi, shunday emasmi?
- U muxbirlar boshqalarning baxtsizligi hisobiga kun ko’rishadi, deb hisoblaydi, - dedi Anna bu o’zining ham fikri ekanligini ko’rsatishga harakat qilar ekan.

Joan kulimsiradi.
- Shoqollarga o’xshab-a? - dedi u.
- Juda zo’r o’xshatish, - javob berdi Anna. Uning qig’fasi o’zgarmadi.
Uorren bu holatdan qanday chiqib ketishni bilmasdi va orada paydo bo’lgan nizoni silliqlashga urindi.
- Joan asosan arxeologiya mavzusida yozadi, - dedi u.
- Yo’g’-e? - zaharli iljaydi Anna.
Shu payt Uorrenning cho’ntagidagi chaqiruv uskunasi jiringlab qoldi. U noxush vaziyatdan qutulish uchun qulay imkoniyat paydo bo’lganidan suyunib ketdi.
- Hozir kelaman, - dedi u.
- Bilasizmi, - dedi Joan. - Eringiz matbuotga nisbatan adolatsiz ekan. Muxbirlar uning ukasiga xolis yondashgandilar.
- Nimani nazarda tutyapsiz? - dedi Anna Joanning nimaga shama qilayotganini tushunmay.
- Jeremi Tornning o’limi tafsilotlari to’la oshkor etilmagan. Aslida, uning o’limida g’ayribatiiy holatlar ko’p bo’lgan.
- Nahotki? - dedi xotirjamlik bilan Anna. - Afsuski, men Richardning ukasi bilan biror marta ham uchrashmaganman.

Joan o’zini hayron qolgandek tutdi.
- Albatta, albatta! Doim yodimdan ko’tariladi-ya! Axir siz Richardning ikkinchi xotinisiz-ku!
- Xart xonim, - toqati tugadi Annaning.
- Sizga ochig’ini gapirishga ijozat berasiz endi, - davom ettirdi Joan Annaga e’tibor bermay. - Mark - Richardning birinchi xotinidan tug’ilgan, Demen esa - uning ukasining o’g’li. Demak, siz ikkala bolaning ham onasi emassiz!
- Siz birorta ayollar jurnalida ishlasangiz kerak! - portladi Anna.
- Demen-chi? - dedi Joan. - U haqda nima deya olasiz? U qanaqa bola? Unga harbiy Akademiya yoqadimi?
Anna javob berishga ulgurmasdan galereyaga Charlz Uorren otilib kirdi.
- Anna, - qichqirdi u, - bu ayolga umuman gapirmang! - olim Joanning yelkasidan qo’pollik bilan ushladi va eshik tomon itardi. - Siz meni mushkul ahvolga solib qo’ydingiz, - dedi u. - Richard g’azablanyapti!
Joanning yo’qotadigan narsasi yo’q edi.
- Sizlar xavf ostidasizlar! - qichqirdi u bo’g’ilib. - Hammangiz!

- Sizga nima bo’lyapti? - Uorren Joanni galereyadan sudrab chiqa boshladi.
- Men Igael devorini ko’rganman! - baqirdi u, xuddi bu biror narsani oydinlashtiradigandek.
Bu Uorrenga hech qanday ta’sir ko’rsatmadi.
- Nimani ko’rgan bo’lsangiz ham menga baribir!
- Sizlar hushyor bo’lishingiz shart! - Joan uning qo’llaridan qutulib chiqdi va Annaga yuzlandi. - Demen...
- Nima Demen? - keskin so’radi Anna.
- U...u... - duduqlandi Joan va birdan jim bo’lib galereyadan yugurib chiqib ketdi. - Bilmayman! - qichqirdi u yo’l-yo’lakay.
Anna olimga yuzlandi.
- Jin ursin, bu nimani anglatadi?
Uorren g’amgin tarzda bosh chayqadi.
- Tushunolmadim. Masih hammamizni sevadi. Lekin kamdan-kam - g’ayritabiiy kishilargina uni chin dildan sevadilar!

U jiddiy edi, lekin Annaga uning gaplari kulgili tuyuldi. U kulimsiraganicha olimni mahkam quchoqladi va ular Joan Xartni butunlay unutishib, bo’lajak ko’rgazmaning muhokamasiga berilishdi.
Uorren va Anna Joanni telba deb o’ylashgan bo’lsa-da, u hali hech qachon bunchalik aniq va maqsadli harakat qilmagandi.
O’zini yovuz ruhlar ta’qib qilayotganday his qilgan Joan nima qilish kerakligini yaxshi bilardi.
Muzeydan otilib chiqib, u darvozasi tepasiga «Biz bor kuchimiz bilan urinamiz» degan yozuv osilgan avtomobillarni ijaraga berish byurosiga bordi. Ijaraga mashina olgach, Joan shu zahoti Chikagoning shimoliga qarab yo’l oldi. Bir ozdan so’ng u Demen va Mark o’qiydigan harbiy Akademiya yonida to’xtadi. Bu yerda futbol mashg’uloti o’tkazilayotgandi.
Bu yerda Joanning kelganini sezadigan odam yo’q edi: bor-yo’g’i bir necha ota-ona farzandlarining o’yinini olqishlab o’tirishardi. Ularning diqqat-e’tibori o’yinga qaratilgandi.
Uni Neff albatta sezishi mumkin edi, lekin u xuddi superkubok musobaqasi

o’tkazilayotgandek o’yindan ko’zini uzmasdi.
Joanning yonida bir kursant turardi. U nozik, sepkildor bo’lib, burni ustida qalin oynali ko’zoynak qo’qqayib turardi. Uning ham butun e’tibori o’yinda edi. Joan undan bolalarning ichida Demen bor-yo’qligini so’ramoqchi bo’lib turgandi, Neff tanaffus e’lon qildi. Joan serjantning so’zlarini eshitmasdi. U o’smirning yelkasiga shapatiladi va baland ovozda so’radi:
- Demen Torn o’ynayaptimi?
O’yinchilardan biri keskin o’girildi va Joan Xartning ortidan tikildi. Ayol bu o’tkir nigohni butun tanasi bilan his qildi va orqasiga qaradi. U mushuknikidek sap-sariq bu ko’zlarni ilgari ham ko’rgandek edi.
O’yinchi to’satdan boshidagi dubulg’asini yechdi va Joan dahshatdan qalqib ketdi. Unga Eykrada ko’rgan suratdagi qig’fa tanish edi.
- Ana Demen Torn, - dedi kursant, ammo Joan uni allaqachon tanigandi. U Shaytonning mavjudligiga shubhasiz ishonardi, lekin uni kutilmaganda inson qig’fasida ko’rgach, vahimaga tushdi va ortiga chekindi.