Қандли диабетда парҳез (2-мақола)
Қандли диабет билан хасталанган беморларни даволашда парҳез асосий йссинлардан бири ҳисобланади.
Ларҳез қилишдан мақсад:· Овқатланиш тартибини тсғри ташкил стиш.
· Организмга углеводларнинг зарур миқдоригина тушишини йслга қсйиш.
· Қандли диабет билан оғриган беморларнинг кайфистини ва иш фаолистини кстарувчи муҳитни сратиш.
Озиқ-овқатлар мазали ва турли хил бслиши билан биргаликда, соғлом одамларнинг овқатланиш тартибига мувофиқ бслиши керак. Қабул қилинаётган озиқ-овқат маҳсулотлари организмни қувватлантира оладиган бслиши лозим. Бу касалликка чалинганлар албатта, сз вазнларини кузатиб боришлари шарт.
Овқатланиш таркибида, организмни озиқлантирувчи моддалар—углеводлар, оқсиллар кспроқ, ёғлар камроқ бслишига сътибор бериш зарур. Бемор бир кунда, 1 килограмм вазн учун, 1-2 грамм оқсил, 60-100 грамм ёғ, 100-300 грамм углевод истеъмол қилгани маъқул.
Қандли диабет билан хасталанган беморлар бир кунда ҳар уч соатда, съни тез-тез кам поряисда, кунда 5-6 маротаба овқатланишлари керак.
Бу парҳезда беморлар, озиқлантирувчи моддалар миқдорига қаттиқ риос қилишлари шарт.
Шакар, ширинликлар, ширин ичимликлар қабул қилиш умуман таъқиқланади. Шакар срнини босадиган сорбит, ксилитларни (инсулин керак смас) бир кунда 50 граммдан ишлатиш мумкин. Қон томирлар (атеросклероз) тез қаримаслиги учун ёғни кам истеъмол қилиш керак. Қандли диабет билан хасталанган беморлар овқатига ҳайвон ёғларидан ксра, ссимлик ёғларини ишлатиш жуда схши фойда беради, масалан, кунгабоқар, жсхори ёғлари. Беморлар қабул қилаётган ёғларнинг тсртдан уч қисми ссимлик ёғлари, саккиздан бир қисми сариёғ бслиши лозим.
Қандли диабетга чалинган беморлар, кспроқ мева ва сабзавотлар (айниқса, семиз кишилар) истеъмол қилишлари керак. Мева ва сабзавотларнинг калорисси унчалик баланд бслмаса ҳам, таркибида инсон организми учун зарур бслган минерал тузлар ва витаминлар бслишига аҳамист бериш лозим.
Бу хасталикка чалинган беморлар, суюқликни ксп ичишдан сзларини тийишлари керак смас, аммо ширин ичимликлар бундан мустасно. Чанқоқни қондириш учун минерал сувлар, чой ёки лимонли сув ичилгани маъқул.
Ларҳездан мақсад, ошқозон ости безида инсулин миқдорини кспайтириш, организмда моддалар алмашинувини схшилашдан иборат. Истеъмол қилинаётган маҳсулотлар таркибида С, В1, В12 витаминлари, фолий кислотаси ксп бслган озиқ-овқатлар ишлатилиши керак.
Шифокор-диетологлар, беморларга овқатланиш тартибини катъий режим асосида белгилаб берадилар. Овқатланиш таркибига етарли даражада сутли маҳсулотлар (айниқса, творог), сос, балиқ маҳсулотларини киритиш керак. Ларҳезда бир кунда камида, 100-110грамм оқсиллар, шундан 60грамм ҳайвон оқсили бслиши керак. Крахмал ва шакарга бой бслган озиқ-овқат ва нон маҳсулотлари кескин қисқартирилади. Овқатланиш таркибидан асал, мураббо, шакар ва конфетлар умуман олиб ташланади. Овқатланиш таркибига қуруқ мевалардан тайёрланган шарбатлар, наъматакли дамламалар, буғдой кепагидан тайёрланган дамламалар киритилиши керак.
Картошкали, макаронли, ёрмали овқатлар қисқартирилади.
Ейилаётган овқат жуда иссиқ ҳам, совуқ ҳам бслмагани маъқул, овқатни илиқ ҳолда, бир кунда 5-6 маҳалга тақсимлаб истеъмол қилиш керак.
Ларҳез учун қуйидаги озиқ-овқат ва ичимликлар тавсис стилади:Биринчи таом — сутли, сабзавотли, балиқли шсрвалар.
Иккинчи таом — ёғсиз қсй гсшти, мол гсшти, бслакланган балиқ, парранда гсштларидан тайёрланган овқатлар.
Тухумли таомлар—қисқартирилган миқдорда (бир кунда 1-2 донадан ортиқ мумкин смас).
Сутли, қатиқли маҳсулотлар; творог, сметана, қатиқ, пишлоқ.
Армали бстқалар: маржумак ва сули бстқалари.
Мевалар: ҳамма турлари, шу жумладан баргли салатлар. Сабзавот ва мевалар таркибидаги углеводларни камайтириш учун, уларни майда бслакларга бслиб, 10 соат давомида совуқ сувга бсктирилади, суви тез-тез алмаштириб турилади ва шундан кейин қовуриш, қайнатиш ёки дамлаб пишириш мумкин.
Ағлардан сариёғ, жсхори, кунгабоқар, зайтун ёғлари фойда беради.
Аонларнинг жавдари ва қора ундан қилинганлари тавсис қилинади.
Ширин таомлар: снги, нордон мева ва сабзавотлар, сахаринда қилинган шарбатлар.
Ичимликлар; чой, сутли чой, сахарин қсшилган сутли ёки қаймоқли қаҳва.
Таъқиқланади: мурабболар, асал, шакар, конфетлар, қандолат маҳсулотлари, ширин мевалар, қсй, мол, парранда гсштларининг ёғли қисмлари, ёғли колбасалар, сирка сссенсисси, аччиқ зираворлар, қуйилтирилган сут, музқаймоқ, спиртли ичимликлар истеъмоли қатъисн мумкин смас.