Fitrat(?)ning mana bu misralari hech esimdan chiqmaydi:
"Yotsam tushimda,uyg'onsam yonimda,ko'z ochsam qarshimda,ko'z yumsam miyamda mungli bir xayol keladur.Bu--bir xotun xayoli.Bir xotunki, egnida ipakli,lekin yirtiq va eski bir ko'ylakdan boshqa bir kiymi yo'q,bosh oyoqlari yalang'och,tirsaklarigacha qop-qora loyqadan botg'an...Baqirurg'a tovushi,qutiluvg'a kuchi qolmagan.Qaraymen,kimsasizlik yukindan orig'langan tanada zolimona urilgan qamchilarning yarasi bor.Ko'ramen, johilona qilingan emlardan nosulg'a qaytgan yaralarindan qonlar oqib turadur.Ey,mungli xotun,sen kimsan?Ey g'amli ona,nechuk mungdan ayrilmaysan?Yonimda,yuragimda,ko'zlarimda nima axtarasan?Nechuk ketmaysan?........
(davomi esimdan chiqqan)
Mana hammasi:
Абдурауф ФИТА АТ
ЮА Т ҚАЙҒУСИ
(бир сзбек тилидан)
Атсам тушумда, уйғонсам ёнимда, ксз юмсам мисмда, ксз очсам қаршумда мунгли бир хаёл келиб турадур! Бу бир хотун хаёли... Бир хотунки, сгнида ипакли, лекин йиртиқ ва сски бир ксйлакдан бошқа бир кийим йсқ. Бош-аёғлари сланғоч, тирсакларигача қоп-қора лойқадан ботған, бақирурға товуши, қутилурға кучи қолмаған!..
Қарайман: кимсасизлик юкиндан ориғланган танда золимона урулған қамчиларнпнг сраси бор. Ксраман: жоҳилона қилинған смлардан носулға* қайтған сралариндан қонлар оқиб турадур!..
Ай мунгли хотун, сен кимсан?
Ай ғамли она, нечук мундан айрилмайсан?
Анимда, ксзимда, мисмда, юрагимда нима ахтарасан, нечук кетмайсан?
Қайғу тутунлари ичра ёғдусиз қолған ксзларинг, у ёш ёмғурларин нечун тскадир? Зулм занжирлари билан боғланган қслларинг нечун ҳар ёнга узатиладир, нима тилайсан?..
Оҳ... Билдим... билдим... Англадим!
Сен менинг Ватанимсан, Ватанимнинг мунгли хаёлисан.
Ай муқаддас Туронимнинг хаёли, кетмай тур, айрилма.
Анимда, ксзларимда, юрагимда, виждонимда қол, кетма.
Туроним, сендан айрилмоқ — менинг учун слимим.
Сенинг учун слмоқ — менинг тириклигимдир,
Ланоҳим, саждагоҳим, умидим!
Авларинг сени шу кунгами солдилар?
Тилагим, истагим, саодатим!
Болаларинг сени шу ҳолдами қсйдилар?
Суйунчим, овунчоғим, счоғим!
Золимлар сени кимсасизми ксрдилар?
Йсқ, сен кимсасиз смассан. Мана мен, бутун борлиғим билан сенга ксмак қилурға ҳозир. Мана мен чин кснгил билан сенинг йслингда слурға рози.
Қоф тоғлари йслимда тушса;
Тамуғ** оловлари қаршумдан чиқса, сна сен сари кетарман.
Устимга инсонлар смас, шайтонлар қсшини келса,
Оёғимга занжирлар смас, жаҳаннам илонлари сорилса,***
сна сен сари кетарман.
Дунёнинг бутун балолари бошимға тскулса,
Зулм чслининг темир тиконлари ксзларимга кирса, сна сени қутқарарман.
Мен сенинг учун тирилдим,
Сенинг учун сшарман,
Сенинг учун слурман.
Ай туркликнинг муқаддас счоғи!
Ўлим сенинг слимингни истаганларга,
Аафрат сени ксмгани келганларга!
________
ЮА Т ҚАЙҒУСИ (бир сзбек тилидан) — ушбу сочма ҳам «Ҳуррист» газетаеида чоп стилган (1917, 18 август 31-сон). Қайта нашри: «Фан ва турмуш» ж., 1990, 9-сон. 7 бет.
* носулға — тузалмаган, қайта касалланган.
** тамуғ — жаҳаннам.
*** сорилмоқ — ёпишмоқ.
