Инсонни тсғри тушунмоқ

Бу ҳадис ва тажрибалардан англаймизки, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) инсон фитратига холис тарзда ёндошиб табиий орзу ва сҳтиёжларни инкор қилмай, уларни шаръий йсл билан қондиришга ксрсатма берганлар. Зеро, хурсандчилик, дам олиш сҳтиёжлари шаръий йсл билан қондирилмаса, кишилар ҳаётнинг қийинчиликлари остида сзиладилар, руҳий азобга дучор бсладилар. Тсй, байрам ва бошқа шодиёналар кундалик ҳаётни осонлаштирадиган, роҳат бағишлайдиган бслгани учун Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) ора-сирада бу нарсаларга мойиллик ксрсатиб, қарши чиққанларга сса танбеҳ берар сдилар. Бир Қурбон хайитида Ҳазрати Ойша (р.а.) ансордан иккита канизак билан бирга даф чалиб, қсшиқ айтиб, вақти чоғлик қилишаётганда уйга Ҳазрати Лайғамбар кириб келадилар ва хурсандчиликни бузмаслик учун юзларини бошқа тарафга қилиб ётадилар. Шу пайтда уйга Ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ (р.а.) кирадилар ва жаҳллари чиқиб:
- А асулуллоҳнинг уйида шайтон асбобларини нима иши бор? - дейдилар. Аарироқда ётган Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) юзларидаги пардани оладилар ва:
- "Қссверинг, бу - байрам", - деб Абу Бакрга қарайдилар.
Яна шундай хайит кунида Ҳазрати Ойша онамиз (р.а.) ҳабашистонликларнинг қалқон-камон сйинини тсйгунча томоша қилганларини биламиз. Яна Ҳазрати Ойша онамиз (р.а.) ёшларнинг хурсандчилик қилишлари борасида қуйидагиларни айтганлар:
"Мен у пайтда ёш сдим. сйин ва хурсандчиликни жуда схши ксрадиган қизларга имконист беринг. Улар хурсандчилик ва томошаларни жуда схши ксрадилар. Узоқ вақт томоша қилгач, зерикишади. Шунинг учун улар тсйгунча томоша қилишсин".

Ҳеч ким А асулуллоҳ (с.а.в.)дан ортиқ даражада диндор бсла олмайди. Инсон фитратидан бехабар, диндорликни зулм, заҳмат ва мотам тутиш деб сйлайдиган баъзи илмсиз кишилар динда ҳеч қандай хурсандчилик йсқ сканлигини айтиб, ҳатто шаръий хурсандчиликка ҳам қарши чиқишмоқда. А асулуллоҳга тескари ҳаракат қилиш диндорлик ҳисобланмайди. Бундан ташқари бир хато бошқа хатога сабаб бслади. сарбдаги динсизликнинг асосий сабаби черков зулмидир. Ислом мувозанат динидир. Шаръий чегарадан ошмаслик шарти билан, руҳий ва баданий сҳтиёжларни қондирилишга ижозат беради.

Ҳалоллик сшигини ёпиш билан ҳаромнинг йсли тссилмайди, аксинча ёйилади. Ҳеч кимнинг ҳалолни ҳаром, ҳаромни ҳалол қилишга ҳаққи йсқ. Хурсандчилик динда жоиз смас деб сйлайдиганлар Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) замонида ҳам бор сди. Ҳукмни билмаганлари учун бошда Ҳазрати Абу Бакр ва Ҳазрати Умар ҳам қсшиқ айтганларга ва камон-қалқон сйнаган ҳабашистонлиларга қарши чиққанларини, кейин Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг рухсат берганларини сшитиб, индамаганларини биламиз.

Хурсандчилик чегараси. Ислом инсоннинг қувониш, хурсандчилик қилиш каби сҳтиёжларини одатдагидай қабул қиларкан, уларнинг қондирилишида ҳам маълум меъёрлар белгиланган. Инсон — бекорчи смас. Ҳар истаганини истаган шаклида қила олмайди. Асри саодат тсйларидаги харажатларда хаддан ошишга, исрофга йсл қсйилмаган. Тсйнинг шаръий бслиши учун диққат қилинадиган хусуслар:

1. Тсйда спиртли ичимлик ичиш, айш ишрат, аёл ва сркакларнинг аралашиб сйнашлари, қуюқлашиб рақс тушишлари жоиз смас.

2. Қсшиқ, лапар ссзлари инсон ҳиссиётини жунбушга келтирмаслиги, ҳаромга бошламаслиги, уларда динга зид ифодалар бслмаслиги керак. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) канизакларни "Орамизда сртага нима бслиши биладиган пайғамбар бор" деган ссзидан қайтарганлар. Келажакни фақат Аллоҳ билишини айтганлар.

3. Хурсандчилик сҳтиёжи жинсга ва ёшга ксра турличадир. Ашларнинг сйин-кулгуга мойиллиги кспроқ сканини Ҳазрати Ойша онамиздан сргандик. Шодиёналар сависли, ёшга мос бслмоғи, ибодат ва ишга тссиқ бслмаслиги лозим. Акс ҳолда вақт ва куч исрофгарчилигига йсл очади. Бундан ташқари тсй маросимлари инсон ор-номуси ва шахсистига тегадиган бслмаслиги керак.

Ҳозирги тсйлар қандай бслиши керак?

Асри саодатдан кейин ҳам Ислом жамистларида тсйлар суннатга мос тарзда стказилган, кураш, югуриш, мушак каби сйинлар билан бойитилиб, юксак маданист ҳолига келган.

Аммо Ислом слкалари орқада қолиб, ривожланган ғарб қаршисида сзлигини йсқота бошлаши тсйларга ҳам таъсир қилди, тсйларнинг диний ва миллийликдан узоқлаштирди. Авваламбор, катта шаҳарларда ғарбга тақлидан қилинган тсй тантаналари замон билан бирга снг кичик қишлоқ жойларга қадар ёйилган, соғлом оила қурилишини қутлаш срнига миллий анъаналаримиз ёт маросимларнинг слкаларимизга киришига ва срнашишига восита бслган. Тсйларнинг миллийлигини йсқотувчи бундай дабдабалар ҳалигача давом стмоқда. Бу салбий холатни қоралаш орқалигина тсхтатиб бслмайди, буларга муқобил тарзда тадбирлар стказиш лозим. Спиртли ичимликлар ичилган, қучоқлашиб рақсга тушилган, ёмон ссзлар ишлатилган, мастларнинг қичқириғи ва қусишлари билан давом стадиган бу тсйларга қарши ёшларимизни сзига тортадиган, уларнинг покиза завқ ва орзуларини қондирадиган тсйлар қилишимиз фойда келтиради. Ашларнинг орзу ва истакларини шаръий йсл билан қондирмасак, улар истар-истамас ғайри исломий тсйларни истаб қолишади. Ва бу билан ксплаб исломий ва инсоний қадристлардан мосиво бсладилар.

Бугунги тсйларни жозибалироқ стказиш учун қуйидаги тажриба қилиниши мумкин.

1. Маишат. Тсйда дастурхон ёзиш суннатдир. Тсй сгалари сз имконистларига ксра дастурхон ёзиши, айниқса, ёшларга қаратилган совға тақдим стиши керак. Масалан, келин-куёвнинг уйига кираётган пайтда ширинликлар сочиш кспчиликда қизиқиш уйғотмоқда. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) даврида келин уйга кираркан, хурмо сочиларди.

2. Хурсандчилик. Тсйда сйин-кулгу, хурсандчилик, шодиёна бслиши табиийдир. Бу жараёнларни снада бойитиш, жозибали ҳолга келтирилиш лозим. Фақат ваъз сқиш, мавлуд сқиш билан тсй бслмайди. Мавлуд слганнинг орқасидан ҳам сқилади. Ваъз ҳамма вақт тингланади. Тсй маросимини дафн маросимидан айириш учун шодиёналарга лоқайд бслмаслик лозим. Миллий ва замонавий мусиқалар, қсшиқлар билан тсйларни жонлантириш айни муддаодир. Хина кечаси, съни келиннинг сарполарини ксриш, уни кийинтириш ва пардоз-андоз қилдириш анъанаси ҳам суннатга мос. Уни ёйишда ва бойитишда фойда бор.

3. Турли хил мусобақалар. Юртимизнинг ксп жойларида стадиган тсйлардаги улоқ, пойга, югуриш, кураш каби мусобақалар воз кечилмайдиган маросимлардан сди. Шаҳар ҳаётида бундай тадбирларни йслга қсйиш осон бслмаса ҳам, шунга мос келадиган салон ва майдонларда, айниқса, ёшлар орасида кураш, гимнастика каби спорт сйинлари стказилиши мумкин. Қилич-қалқон сйинлари, аёл-сркак аралаш бслмаган фолклор чиқишлар тсйларга қизиқишни орттиради.

4. Турли хил ҳажвлар. Кишиларнинг ор-номус ва шахсистига тегмайдиган тақлид, ҳажв, ҳазиллар қилиниши ҳам мумкин. Шеър ва латифа мусобақалари, соврини тсй сгаси томонидан бериладиган тез айтишлар, топишмоқлар ҳам тсйларни жозибали қилади. Бу тадбирлар ёшларнинг миллий тсйларга қизиқишини орттиради. Аатижада сса Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) давридан оладиган намуна билан бугунги замонга мос исломий тсй моделини наслимизга тақдим стиш, шу тариқа тсй маросимларини гуноҳлардан фориғ қилиш арафасида турибмиз.

Келин-куёвни чимилдиққа тайёрлаш

Чимилдиққа илк қадам қссётган ёшларни жисмоний ва руҳий томондан тайёрлаш керак. Иккиси ҳам озода, гсзал қиёфада, айниқса, келиннинг қиёфаси урф-одатга мос бслиши лозим. Келин-куёвга тажрибали одамлар тарафидан жинсий мавзуларда билим берилиши, соғлиқ ва дин жиҳатидан зарарли ҳаракатлардан сҳтиёт қилиниши керак. Чимилдиққа кириш келиннинг ҳайз ксрмаган кунларига тсғри келиши аҳамистлидир.

Тсйнинг маълум бир кун ва ойга тсғрилаш мажбуристи йсқ. Икки ҳайит орасида бслиши ҳам зарарли смас. Аксинча, Шаввол ойида бслишининг мустаҳаблигига доир ривостлар бор. Чимилдиққа кириш кечасининг пайшанба кечасига тсғри келиши бир урф-одат сди. Келинлик либосини киймасдан олдин қиз таҳорат олади, икки ракат намоз сқийди, дуо қилади.

Тсй кечаси куёв снг сқин масжидга намозига олиб борилади. Аамоздан кейин имом дуо қилади. Баъзи жойларда такбир билан уйга келтирилади ва гсшангага олиб кирилади.

Чимилдиқда

Илк кеча оиланинг кириш сшиги, ҳаётнинг снг аҳамистли бурилишларидан биридир. Бу кеча ср-хотиннинг орзулари ушалиб, дуолари қабул бслади. Гуноҳлари кечирилади. Улар ҳам бу кечанинг қадрини билсинлар, оила ҳаётига имону сътиқодли, шуурли ва зийрак холда кирсинлар. Аллоҳнинг амрига итоат стсинлар. Куёв чимилдиққа кирганида келиннинг ёнига боришдан олдин икки ракат намоз сқиб, шундай дуо қилади:

"Аллоҳим! Сенга ҳам айтиб менинг, аёлимнинг, ота-онамнинг ва бутун мсъминларнинг гуноҳларини кечиришингни ссрайман. Аллоҳим! Орамизда меҳр-муҳаббатни кучайтир. А изқимизни ҳалол ва ксп бер, барака бер. Бизга фойдали илм, манфаатли ишлар ва хайрли фарзанд бер, қувончли кунларни насиб айла. Бизларнинг дунё заҳматларидан ва охират азобидан сақла".
Бу борада А асулуллоҳ (с.а.в.)нинг тавсислари шундай: "сизлардан бир киши уйланса, хизматкор ёки хайвон олса қслини унинг пешонасига қсйиб, дуо қилсин: сй, А оббим, сендан бунинг схшилигини, хулқ-атворининг гсзаллигини тилайман, ёмонлигидан ва феъл-атворидан паноҳ тилайман".

Кейин куёв туриб табассум билан келинга сқинлашади. Аазокат билан ёпинчиқни очиб, унинг гул сноқларидан бир бсса олади. Шу тариқа аёлининг қалбига илк севги уруғини скади. Чимилдиқда келин ва куёв мумкин қадар ҳасжонларини енгиб, туйғуларга асир бслмай, ссли-ҳушли ҳаракат қилишлари лозим. Чунки бу кеча умр бсйи схшаши бслмайдиган кечадир. Бу тотли лаҳзаларда умрларининг охиригача оила қийинчилигини ёрдамлашиб енгишга, бир-бирларига нисбатан меҳрибон, вафоли, фидокор, шафқатли ва марҳаматли бслишга, ксзларини ва кснгилларини бошқалардан сақлашга ссз беришлари керак. Умрларини охиригача бу ваъдани унутмасликлари, бу борада Аллоҳдан ёрдам ссрашлари даркор.

Одат

Баъзи жойларда чимилдиқ кечасида сшик тагида туриб, бокиралик хабарини олиш ва уни сълон қилиш одати борки, бу жуда ёмон ва зарарли ҳолдир. Бокиралик қонини текшириш ва сълон қилишни ксп ноқулайликлари бор.

1. А­р-хотинга тегишли сирларни қидириш.
2. Фақат ср-хотин билиши керак бслган сирларни сълон қилиш.
3. А­р-хотинда турли шубҳа, гумон уйғотиш.

Бунинг келин ва куёвга руҳий, маънавий жиҳатдан салбий таъсири ҳам бслади. Чимилдиққа кирган ёшлар бу кеча ҳасжонда бсладилар. А­шик ортида турган қулоғи динг пойлоқчиларни сйлашса, ҳасжонлари снасм ортиши, бу сса сз навбатида жинсий фаолистни сусайтириб, жинсий иқтидорсизликни келтириб чиқариши мумкин. Биринчи кечада келин-куёв қсшила олмаса, асабни бузувчи гумонлар, фисқу-фасодлар майдонга келади. Ҳолбуки, натижа илк кеча олинмаслиги мумкин. Мутахассисларнинг айтишларича, бокиралиги зарар ксрмаган ва бокиралик ишорати очиқчасига билинмайдиган қизлар ҳам бор. Бокиралик учун ишорат кутганлар бундай пайтда кср-ксрона ҳукм чиқариб, беайб бир қизга турмушнинг бошидаёқ "номуссиз" тамғасини урадилар. Бу сса келин ва куёв учун маънавий томондан мислсиз зарба бслади. Жаннатдай бсладиган оила бир зумда жаҳаннамга айланади. Бундай хато натижасида кспгина оилалар ҳали қурилмасдан бузилгани маълум. Агар куёвда қизнинг бокиралиги борасида жиддий гумон бслса, буни дарров фош стмасдан, махсус врачга ёки тажрибали бир кишига мурожаат қилиши лозим. Чимилдиқ кечасида баъзи бир сҳтиёжлар учун сқин кишилардан тажрибали бир аёл бслиши айни муддаодир.

Тсй табриги

Келин-куёвни оила қурганликлари билан табриклаш ҳам диний, ҳам инсоний бурч ҳисобланади. Турмуш қуриш табриклашга лойиқ бслган ишлардан биридир.

Исломда ҳамма нарса каби тсй табригининг ҳам меъёри, шаклу шамойили бор. Жоҳилист даврида араблар снги уйланган кишига, "бахтли сша, бола-чақанг ксп бслсин" дейишарди. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) сса снги уйланган кимсани шундай табриклардилар:

- Бу никоҳни Аллоҳ сиз учун муборак стсин, устингизга раҳмат ёғдирсин, оилангизни хайрли оилалардан қилсин.

Аамунали оила

Ҳазрати Али (р.а.) Биби Фотиманинг турмуш қуришлари

Ҳазрати Фотима (р.а.) Лайғамбар (с.а.в.)нинг снг кичик қизлари сдилар. Лайғамбар (с.а.в.) уларни жуда севардилар. Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.)нинг муборак насабларини давом сттириш бахтига айнан Фотима онамиз (р.а.) мушарраф бслганлар. А асулуллоҳдан олти ой кейин вафот қилдилар. Йигирма тсққиз, сттиз ёки сттиз бир ёшларида вафот стганига доир ривостлар бор.
А асулуллоҳ бирор ғазо ёки сафардан қайтганларида аввало масжидга кириб икки ракат намоз сқиб, сснгра Ҳазрати Фотиманинг ёнига борар, ундан кейин аёлларининг ҳузурларига стишар сдилар.
Ибн Аббос шундай ривост қиладилар:
- А асулуллоҳ (с.а.в.) ерга тсрт чизиқ чизиб, буларни нимага чиздим, биласизларми? -деб ссрадилар. Саҳобалар:
- Йсқ билмаймиз, Аллоҳ ва Унинг А асули схши билади, -дедилар.
А асулуллоҳ (с.а.в.):
- Жаннатий аёлларнинг снг устунлари тсрттадир. Булар Ҳувайлид қизи Хадича, Муҳаммад (с.а.в.) қизи Фотима, Имрон қизи Марсм ва Музоҳим қизи Осис (Фиръавннинг аёли) - дедилар.
Ҳазрати Фотиманинг юришлари, гапиришлари ва сғиллари Ҳазрати Ҳасан ҳам Лайғамбаримизга жуда схшар сдилар. Бу схшашлик туфайли кспгина аёллар Ҳазрати Ҳасанга талабгор бслганлар.
Ҳазрати Ойша (р.а.) "Мен Фотимадай ссзи А асулуллоҳга схшайдиган бошқа кишини ксрмадим" деганлар. Фотима (р.а.) уйга кирган пайтларида А асулуллоҳ (с.а.в.) сринларидан турар, хуш келдинг деб уни қаршилаб, салом берар ва спардилар.

Турмуш қурган вақтлари: Ҳазрати Фотима (р.а.) ҳижратдан беш ой кейин Ҳазрати Алига (р.а.) никоҳландилар. Ҳижратнинг иккинчи йилида Бадр жангидан кейин тсй бслди. Уҳуддан кейин бслганлиги ҳақида ҳам ривостлар бор. Бу пайтда сн беш ёшда сдилар.