ААДИЖОА ТЕАТА И, Йслдош Охунбобоев номидаги Андижон вилост мусиқали драма ва комедис театри — тснғич сзбек профессионал театрларидан. 1919 й. носб.— дек.ида Ҳамза Ҳакимзода Аиёзий бошчилигида «Ягона труппа» номи б-н расман иш бошлаган. Труппанинг ташкилий, ижодий такомилида Т. Жалилов, А. Азимов (Оташ), Б. Файзиев, Орифжон Тошматов (Ориф Гармон), М. Аажмиддинов, Исҳоққори Каримов каби созанда, бастакор ва ҳофизлар, шунингдек С. Зиёев, М. Каримов, Б. Машрабий, А. Исроилов, Ф. Бойбеков сингари ижодкорлар муносиб ҳисса қсшганлар. 1924 й. театр «Умид» труппаси номи б-н Андижон маориф бслими ихтиёрига олинади. Труппага А. Исматов, Қ. Охунов, Ҳожи Зуннун каби актёрлар қсшилади. Дастлаб репертуар асосини маърифий руҳдаги ҳажман катта бслмаган асарлар ташкил сттан. Труппа сафида созанда ва овозли актёрларнинг борлиги жамоага соф драма қатори мусиқали драма спек-таклларини сратиш имконини берди. «Ҳинд ихтилочилари» (А. Фитрат), «Ладаркуш» (М. Беҳбудий), «Арқиной» (Чслпон), «Фидоий муҳаббат» (Ш. А асулзода), «Арк болалари», «Етим ва етима» (Ғ. Зафарий), «Лолахон» (К. Яшин) каби спектакллар мусиқавий ифодага, халқ қсшиқларига бойлиги б-н томо-шабин сътиборини қозонди. Ҳамзанинг «Заҳарли ҳаёт», Уйғурнинг «Туркистон табиби» каби асарлари ҳам срин олди. Театрга тажрибали реж.лардан М. Тожизода, Али Ардобус, X. Қориев — Ўғизлар таклиф стидяи. 1920 й.лар ре-пертуаридан рус босқинчилигига қарши оҳанг б-н суғорилган баъзи пьесаларнинг учраши алоҳида сътиборга лойиқ. К. А амзийнинг «Ватан қаҳрамо-ни», занжирбанд стилган она тимсолида «олами Турон» образини ифода стувчи «Она Ватан», Беҳбудийнинг «Ладар-куш» каби асарлари шулар жумласидан-дир. 1927 й.да театр Андижон ш. давлат труппаси номи б-н қайта тузилади. Унга стнографик — коняерт ансамблидан М. Қориёқубов, Тамарахоним, Г. А аҳимова, Қсқон театри артистларидан М. Қслдошев, Л. Саримсоқова, С. Хсжаев, У. Абдуллаев, 1929 й. Ҳ. Аосирова, М. Азизова, Ш. А аҳимова каби санъаткорлар келиб қсшилади. К. Яшин адабий смакдош, Т. Жалилов мусиқа раҳбари стиб тайинланади. «Ҳалима» (F. Зафарий), «Лайли ва Мажнун» (Хуршид), «Аршин мол олон» (У. Ҳожибеков), «Икки бойга бир малай» (К. Гольдони), «Ҳужум» (В. Ян), «Маликаи Турандот» (К. Гояяи) каби спектакллар труппанинг профессионал саҳна маҳорати ошишида, сз ижодий қиёфасига сга бслишида муҳим роль сйнади. 1931 й.да театрга Й. Охунбобоев номидаги Иккинчи сзбек давлат драма театри номи берилди. Театрнинг 30-й.лардаги ижодий ривожида бадиий раҳбар И. Каримов, директор М. Қориёқубов, мусиқа раҳбари Т. Жалилов, адабий смакдош С. Абдулла, реж. А . Султоновлар фаолисти алоҳида сътиборга молик бслди. Бош ролларни сйнаган А. Бакиров, Ҳ. Аминова («Аомус ва мухаббат», «Макр ва муҳаббат»да Ғулом, Онахон, Фердинанд, Луиза), А. Исматов («А устам»да А устам), Ш. А аҳимова, М. Юнусов, А. Иброҳимов («Ойхон», «Гулсара»да) ва б. йирик драма актерлари сифатида ижод стдилар. 1937 й. Исҳоқ қори Каримов, А . Султонов, С. Сайфий, А . А аҳимий халқ душмани сифатида қораланиб, ҳибсга олиндилар ва 1939 й.га қадар биронта ҳам спектакль қсйилмади. 1940 й. В. Азимов саҳнага қсйган «Тоҳир ва Зуҳра» спектакли театр ҳаётида снги босқичга айланди. У. Шекспирнинг «А омео ва Жульетта» фожиасининг илк бор А.т.да қсйилиши театрнинг улкан имконистларга сга сканлигини ксрсатди. «Шоҳи ссзана» (А. Қаххор), «Юрак сирлари» (Б. А аҳмонов), «Аурхон», «А авшан ва Зулхумор» (К. Яшин), «Қароқчилар» (Ф. Шиллер), «Чин мухаббат» (О. Ақубов), «Алишер Аавоий» (Уйғун, И. Султон), «Холисхон» (Ҳамза) каби спектакллар снлаб истеъдодли актёрлар етишиб чиқишида сзига хос мактаб бслди. А. Аминова, М. Убайдумаева, 60— 70-й.ларда Ҳ. Охунова, У. Ауралиев, Ҳ. Олимжонов, С. Улуғов, М. Қодиров, М. Бойматова ва б. актёрларнинг театрга келиб қсшилиши репертуарнинг бойишига, жаҳон драматургиссининг йирик намуналарига срин беришга имкон сратди. «Қирол Лир», «А ичард III» (У. Шекспир), «Меҳробдан чаён» (А. Қодирий), «Сув келтирган азиз» (А. Сафаров), «Юракдаги тош» (3. Муҳиддинов), «Она қизим» (Шуҳрат), «Бобур» (3. Муҳиддинов), «Бой ила хизматчи» (Ҳамза), «Фарғона тонг отгунча» (М. Исмоилий), «Тошболта ошиқ» (Ҳ. Ғулом), «Темир хотин» (Ш. Бошбеков), «Аодира» (Ҳ. А аззоқов), «Чорраҳа» (А. Жаббор), «Алла» (Т. Минуллин), «Зебуннисо» (Уйғун) ва б. театрда қсйилган снг схши спектакллардир. Театрда А. Аминова, Ҳ. Олимжонов, О. Саидбурҳонов, F. Ҳожиқулов, М. Бойматова, А. Ҳакимова, М. Йслдошева, С. Умаров, О. Махмудова, X. Солиев, X. Юнусов, Ш. То-жибоева каби санъаткорлар фаолист ксрсатмоқдалар. Театрнинг бош режиссёри ва бадиий раҳбари — Толибжон Ҳамидов (1997).
Сотимбой Турсунбоев.
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси