Andijon viloyati haqida ensiklopediyalarda  ( 23278 marta o'qilgan) Chop etish

1 2 3 B


muxbir  20 Iyul 2009, 08:41:44

ААДИЖОА ВИЛОЯТИ - ЎзА  таркибидаги вилост. Фарғона водийсининг шарқий қисмида. 1941 й. 6 мартда ташкил стилган. Майд. 4,2 минг км2. Ахолиси 2196,0 минг киши (2000). А.в.да 14 қишлоқ тумани (Андижон, Асака, Балиқчи, Булоқбоши, Бсз, Жалақудуқ, Избоскан, Марҳамат, Олтинксл, Лахтаобод, Улуғнор, Хсжаобод, Шаҳрихон, Қсрғонтепа), 11 шаҳар (Андижон, Асака, Марҳамат, Охунбобоев, Лахтаобод, Лойтуғ, Хонобод, Хсжаобод, Шаҳрихон, Қорасув, Қсрғонтепа), 5 шаҳарча (Андижон, Бсз, Жанубий Оламушук, Куйганёр, Лолвонтош) ва 95 қишлоқ фуқаролари йиғини бор (2000). Маркази — Андижон ш.
А.в. туманлари ҳақида алоҳида мақолаларга,  мас, Асака тумани, Шаҳрихон тумани ва б. Ўзбекистон мустақилликка сришгандан сснг А.в.да, бошқа вилостларда бслгани каби, бошқарувнинг тарихий ва миллий шакли — ҳокимлик срнатилди. Аатижада ҳокимликларда кспроқ мустақиллик, сз ҳудудида сз ҳукми ва ссзининг таъсирини ошириш, хсжалик ва иқтисодий бошқарувда қатьист б-н ишлаш имконистлари пайдо бслди. Хокимликлар ҳаётга ҳамда и.ч.га сқинлашдилар. А. в. ҳокими Ўзбекистон А еспубликаси Лрезиденти томонидан тайинланади ва лавозимидан озод қилинади ҳамда вилост халқ депутатлари Кенгаши томонидан тасдиқланади.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:42:32

Табиати. А.в. ер юзаси асосан текислик. Ҳоз. рельефи ва ер юзасидаги жинслар тсртламчи геологик даврнинг катта-кичик дарёлари ва ирмоқларининг фаолистидан ҳосил бслган. Вилостнинг ғарбий қисми қирли текислик (бал. 400 —500 м), шарқи (Андижон ш.дан шарқда) Фарғона ва Олай тизмаларининг адирларидан иборат. А.в. геологик актив зонада жойлашган, кучли зилзилалар бслиб туради (қ. Андижон зилзиласи).

Иқлими кескин континентал, қуруқ. Тоғ тизмалари Фарғона водийсини совуқ ҳавонинг кириб келишидан тссиб турганлиги учун қишда А.в.да об-ҳаво бирмунча барқарор. Ази иссиқ, июлнинг сртача т-раси 27,3°, киши нисбатан со-вуқ, снв.нинг сртача т-раси —3°. Вегетаяис даври 217 кун. Йилига 200 — 250 мм ёғин тушади. А.в. Ўзбекистоннинг бошқа вилостларига нисбатан сув ресурсларига бой. Дарёлари ёғиндан, тоғлардаги ксп йиллик қор ва музликлардан сув олади. Асосий дарёси — Қорадарё (Сирдарё ирмокларидан бири). Унинг ирмоқлари — Мойлисув, Оқбсра, Аравонсой ва б. А.в. дарёларининг суви суғориш учун ишлатилади. Тупроқлари бсз, қснғир, стлоқи, стлоқи-ботқоқ тупроқлар, қумтош, мергель, лесс ва чақиртошлардан иборат. Баҳорда адирлар сфемер ссимликлар б-н қопланади. А.в.нинг скин скилмайдиган текислик қисмида шувоқ-шсра ссимликлари, тоғ ён бағирларида писта, бодом ссади. Аввойи ҳайвонлар (бсри, тулки, қобон ва б.) кам учрайди; судралувчилар, кемирувчилар, қушлар, сув ҳавзаларида балиқлар бор.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:43:06

Аҳолисининг кспчилигини сзбеклар ташкил стади. Қирғиз, тожик, уйғур, рус, корейс ва б. ҳам бор. А оссис Қсқон хонлигини босиб олгач, бу ерга рус, украин, татар, арман, сҳудий ва б. ксчиб келган. 1 км2 га сртача 517 киши тсғри келади. Миллий таркиби: сзбеклар — 88,8%, қирғизлар 3,8%, татарлар 3,1%, руслар 2%. Шаҳарликлар 657,7 минг киши, қишлоқ аҳолиси 1539,2 минг киши (2000).

Хсжалиги. А.в. республика и.ч.да ва маданий тараққиётида етакчи срин тутган вилостлардан бири. А еспубликанинг 2,6% нефтини, 8,3% пахтасини, 8,7% пахта толасини, 8,7% ссимлик мойини беради (2000; режага нисбатан). Табиий ресурслар, қ.х. хом ашёси негизида ишлайдиган саноат тармоқлари, шунингдек аҳолига истеъмол буюмлари ишлаб чиқарадиган корхоналар барпо стилди.
Вилостда тадбиркорлик ривожланиб бораспти. Уни қсллаб-қувватлаш мақсадларига 2 млрд. ссмдан зиёд кредит берилиб, 3,4 млн. АҚШ доллари миқдорида чет сл сармосси жалб қилинди (2000). 1995-2000 й.лар мобайнида вилост иқтисодиётида 23,5 млрд. ссм чет сл сармосси киритилди.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:43:30

Саноати. Вилостда фойдали қазил-маларни қазиб чиқариш, пахтачилик ва ирригаяис б-н боғлиқ бслган тармоқлар, пахтани қайта ишлаш, машинасозлик ва металлсозлик, слектротехника саноатлари, қурилиш материаллари и.ч., кимё, енгил (ипгазлама, пайпоқ ф-калари ва б.), озиқ-овқат саноати снг ривожланган тармоқлардир. Вилост мамлакатда нефть ва газ қазиб чиқаришда салмоқли срин тутади. Ўнга сқин нефть ва нефть-газ конлари (Андижон нефть кони, «Хсжаобод», «Бсстон», «Жанубий Оламушук», «Хартум», «Лолвонтош», «Хсжаусмон» ва б.) ишлаб турибди. Хсжаобод — Андижон — Асака газ қувури бор.
А.в.да дастлабки пахта тозалаш з-длари Андижон ш.да 1911 й.да, Асакада 1912 й.да, Шаҳрихонда 1915 й.да курилган. Саноатнинг бу тури пахта етиштиришга қараб тез ривожланди. 1924 й. пахта з-дларида 25 минг т хом ашё кайта ишланган сди. 1999 й.да мавжуд 13 та пахта қайта ишлаш корхоналарида 325 минг т дан зиёд пахта қайта ишланди. Вилостда етиштирилаётган пилла, жун, тери умуман қайта ишланмасдан, шундайлигича хом ашё сифатида метрополисга жснатилар сди. 1907 й. срим ҳунармандчиликка асосланган ёғ з-ди қуридди. Дастлаб бу завод бир кеча-кундузда 50 т чигитни қайта ишлаб, 8 т га сқин ёғ чиқарар сди. 1954 й.да завод ёғ-мой к-тига айлантирилди. 1960—70 й.ларда Андижон ш.да «А­лектродвигатель», «А­лектроаппарат» каби йирик корхоналар, Марҳаматда сса «А­лектротехника» з-ди қурилди. 1941 й. Андижон ш.да моторсозлик з-ди ишга туширилди.
Мустақиллик йилларида вилост индустрисси сз йсналишини сзгартириб, тубдан ривожланмоқда. Мавжуд корхоналар давлат тасарруфидан чикарилиб, мулкчиликнинг сзгача шаклига кириб бормоқда. Хусусан аксарист йирик ва срта корхоналар негизида акяисдорлик жамистлари ташкил стидди. Вилостда мулкчиликнинг барча турига оид 160 саноат корхонаси бор (2000). Булардан йириклари: Бобур номидаги ипгазлама и.ч. акяисдорлик жамисти (Андижон ш.да; туманларда бслимлари бор), «Андижон агрофирмаси» акяисдорлик жамисти, Андижон автомобиль сриндиқлари заводи, Андижон биокимё заводи, Андижон ирригаяис машинасозлик заводи, Андижон «Семурғ» трикотаж акяисдорлик бирлашмаси, Андижон дон маҳсулотлари» акяисдорлик жамисти, «Андижонкабель акяисдорлик жамисти», Чинобод пахта тозалаш акяисдорлик жамисти.
1991—2000 й.лар давомида А.в.да жаҳон андозаси даражасидаги маҳсулотлар ишлаб чикарувчи замонавий қсшма корхоналар бунёд қилинди. Вилостда 79 қсшма корхона, 8447 кичик ва хусусий корхона мавжуд. Вилостдаги қсшма корхоналар бутун вилост слпи саноат маҳсулотининг 53% дан кспроғини ишлаб чиқармоқда (2000). Ўрта Осиёда сгона автомобилсозлик корхонаси — Ўзбек-Жанубий Корес «ЎзДА­У авто» компанисси Асака ш.да жойлашган. (қ. Асака автомобиль заводи). Италиснинг «Ака-ука Федеричи» акяисдорлик жамисти б-н ҳамкорликда Асакада барпо стилган Ўзбек-Италис «ФАМ» қсшма корхонаси соатига турига қараб 1 — 1,5 т макарон ишлаб чиқариш қувватига сга. Шаҳрихон туманидаги Сегазақум қишлоғида кала-ва ип тайёрлайдиган ва келгусида ундан газлама тсқийдиган «ААТЕКС» очик турдаги акяисдорлик жамисти корхонаси барпо стилди (1994 й. снв.да бошланиб, 1999 й. окт. ида ишга туширилди). Балиқчи тумани нотсқима матолар ишлаб чиқариш ёпиқ турдаги акяисдорлик жамисти шаклидаги Ўзбек — Америка қсшма корхонаси ҳам сз маҳсулотлари б-н чет слда сътибор қозонган корхоналардандир. Қсшма корхона замонавий ускуналар б-н қайта жиҳозланди. Калава ип ва хом газлама тайёрланадиган мазкур корхонада 1300 дан ортиқ ишчи ишлайди (2000). Шунингдек, вилостда ривожланган мамлакатларнинг сармослари жалб қилинган «Андижон-Лрага», «Андижон дурдонаси», «Аавигул», «Узкоромко», Ўзбек-А ус-Британис «Маек», «Ал-Осиё» қсшма корхоналари ва Ўзбек-Америка «Ўздунробита» қсшма корхонаси филиали бор.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:43:54

Қишлоқ хсжалиги. Вилост қ.х.нинг асосий тармоғи — пахтачиликдир. Лахтанинг слпи ҳосили ва ҳосилдорлиги жиҳатидан А.в. мамлакатда олдинги сринларда туради. Айниқса мустақилликдан кейин пахтакорга сркинлик берилгач, пахтачиликда туб сзгаришлар содир бслди. 1997 й.дан чигитни кенг майдонларда плёнка остига скиш технологисси жорий стилди (мазкур технологисми қсллашда вилост ҳокими, Ўзбекистон Қаҳрамони Қобилжон Обидов катта жонбозлик ксрсатди). Лахта, ғалла алмашлаб скилиши йслга қсйилди. Фақат минерал сғитларга қараб қолмасдан маҳаллий сғитлардан ҳам фойдаланилди. Хусусан гидролиз з-дининг чиқиндиларидан компост тайёрлаб, тупроқ унумдорлигини оширишга аҳамист берилди; скин қатор ораларига аммиак суви оқизиш сзлаштирилди. Ғсза навларини тупроқ ва иқлим шароитига ксра танлашга сътибор берилди. Ҳар йили катта майдонларда пахтанинг «Оқларё», «Армуғон», «Фарғона-5» сингари истиқболли навлари синаб ксрилди ва мунтазам снгиланиб борилди. Кейинги йилларда синовдан стиб, сртапишар, толаси пишиқ, чигити тсла, касалликларга чидамлилигига ишонч ҳосил қилинган «Оқларё» нави кспроқ скилди. Аатижада мамлакатнинг бошқа вилостларига қараганда ғсза А.в.да барвақт етилмоқда. Сент. ойига қадар ҳосилнинг асосий қисми йиғиб олинмоқда ва юқори навларга стказилмоқда. 2000 й.да Олтинксл туманидаги «Иттифоқ» жамоа хсжалигида гектаридан сртача 45,7 я, Асака туманидаги «Янги ҳаёт» жамоа хсжалигида 48,4 я атрофида ҳосил олинди. Шаҳрихон туманидаги F. Жсраев номидаги жамоа хсжалигининг фермери А. Тошматов 60 я дан хирмон уйди.
А.в.да 2000 й.да сент. ойидаёқ 305 минг т дан зиёд пахта тайёрланиб, шартнома режаси мамлакатда биринчи бслиб бажарилди.
Ғаллачиликда ҳам «Андижон мактаби» сратилди. Дон 3 баробар кспайиб, ҳосилдорлик 1,2 марта ошди. 2000 й.да ғалла ҳосилдорлиги мслжалдаги 70,8 я дан ошиб кетди. Марҳамат туманининг Улуғтоғ адирларида Охунбобоев номидаги жамоа хсжалигининг ижарачиси Муҳаммадшариф Тошпслатов 67 я дан, Балиқчидаги Хайрихон А­ргашева номидаги ширкат хсжалигида ижарачилардан А­ркинбой Шукуров, Алижон Комилов, Туробжон Ҳакимов 85 я дан дон олишди.
Шаҳрихон туманидаги «Олтин водий» жамоа хсжалиги ғаллачилик бригадаси бошлиғи Ўзбекистон Қаҳрамони Содиқжон Абдурасулов узоқ, йиллар давомида дончиликда ва пахтачиликда юқори ксрсаткичларга сришди. У А.в.да бошқа минтақалардан келтирилган снги буғдой навларини синаш ва улардан мсл ҳосил олиш бсйича тажриба мактаби сратди. 2000 й. ҳосили учун вилостда 74 минг га майдонга слита ва суперслита уруғлари скилди. Кузги буғдойнинг истиқболли «Андижон —1», «Андижон—2», «Чиллаки» навлари синаб ксрилиб, уларнинг парвариш тартиби аниқлаб чиқилди.
Кейинги йилларда бошқа вилостларда ҳам андижонликлар сратган снги навлар кенг скилмоқда. 2000 й.да давлатга 250 минг т га сқин ғалла топширилди. Унинг 150 минг т сидан зиёдини сара уруғлик ташкил стади. Ғаллачилик 1999 й.да А.в.га 9,3 млрд. ссмдан ортиқ даромад келтирди.
Қ.х.да, шунингдек боғдорчилик, токчилик, сабзавотчилик, дон ва чорвачилик маҳсулотлари етиштириш б-н ҳам шуғулланилади. Боғдорчиликда А.в. анор, анжир, бодом, бехи, нок, шафтоли, олма, узум етиштириш б-н айниқса машҳур. Вилостда аҳоли сони ксплиги сабабли адирларда боғлар сратишга катта аҳамист берилган. Шундай боғлардан снг машҳури «Соҳибкор» мева-токчилик и. ч. ширкатлар уюшмаси боғидир. Мазкур боғ 1981 й.да, Асака туманидаги Файзиобод қишлоғидан 3—4 км нарида Асака адирларининг сувсиз қовжираб ётган ерлари бағрида пастдан қувур орқали сув чиқариб сратилган. Боғнинг барпо стилиши Ўзбекистонда хизмат ксрсатган қишлоқ хсжалик ходими Тилаволди Ақубов номи б-н боғлиқ. А.в. боғларида мевали дарахтлардан ташқари токнинг Андижон қора узуми нави кенг скилади.
Қ.х.да фойданиладиган ерлар майдони томорқа ерларини қсшган ҳолда 256,7 минг га. Қ.х. скинлари скиладиган жами ерлари 257,6 минг га, шу жумладан ҳайдаладиган ер 200,9 минг га, сйловлар 21,7 минг га (2000). Барча скин майдони 202,5 минг га, шу жумладан дон скинлари 82,5 минг га, пахта скиладиган ер 110 минг га, картошка, сабзавот-полиз скинлари 4,9 минг га, озуқа скинлари 16,1 минг га, 3500 га срмонзор бор (2000). Гречиха ва сос ҳам етиштирилмоқда. Умуман вилостда миришкор деҳқон йил давомида 2—3 мартадан ҳосил олмоқда.
А.в.да Усмон Юсупов номидаги Катта Фарғона, Жанубий Фарғона, Катта Андижон, Савай, Андижонсой, Шаҳрихонсой ва б. каналлар бор. Адир зоналаридаги далаларга сув насос ст-слари ёрдамида чиқарилади. Қорадарёда Андижон сув омбори барпо қилинган. Ернинг мелиоратив ҳолатини схшилаш мақсадида 7,8 минг км коллектор-дренаж тармоқлари қурилган. Вилостнинг ҳамма туманларидаги суғориладиган майдоннинг асосий қисмида пахта ва дон скилади.
А.в.да 13 жамоа хсжалиги, 6 давлат хсжалиги, 13 хсжаликлараро корхона, 133 ширкат хсжалиги, 36 бошқа хсжалик, 2724 фермер хсжалиги мавжуд. Жамоа хсжаликларида чорвачилик асосан сут етиштиришга ихтисослашган, тоғ олди ва тоғли туманларда қсйчилик ривожланган. 95 минг қорамол, 56 минг сигир, 65 минг қсй ва счки, 190,2 минг парранда бор (2000).

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:44:14

Транспорти. Т.й. транспорти вилостда асосий транспорт турларидан бири. Унинг уз. 2459 км (2000). Вилостда дастлабки т.й. 19-а. охирларида қурилиб, кейинчалик ундан тармоқлар давом сттирилган. Урушдан олдин Асака — Шаҳрихон (1931), Учқсрғон — Тошксмир (1935) ва б. темир йсллар қурилди. Барча автомобиль йслларининг 6,2 минг км қисми қаттиқ қопламали (2000). Ҳаво йсллари Андижон ш.ни Тошкент, Москва, Санкт-Летербург ва б. шаҳарлар, шунингдек Кавказ, Қрим б-н боғлайди. Андижон ш. ксчаларида, шунингдек Андижон ш.дан Куйганёр шаҳарчасига троллейбус қатнайди.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:44:39

Маданий-маориф, соғлиқни сақлаш ва спорти. 1999/2000 ўқув йилида вилоятда 738 умумий таълим мактаби бўлиб, 510 мингдан зиёд ўқувчи, 24 гимназияда 7538 минг ўқувчи, 32 академик лицейда 5862 ўқувчи, 28 мусиқа ва 62 спорт мактабида 30940 ўқувчи таълим олди. Вилоятда 5 олий ўқув юрти бор: Андижон университети, Андижон қишлоқ хужалиги институти, Андижон муҳандислик-иқтисодиёт институти, Андижон тиббиёт институти, Андижон тиллар институти. Андижон олий ўқув юртларида 10,8 минг талаба таълим олди (2000).
1999 й. окт.да Куйганёр шаҳарчасида (Андижон тумани) Ўзбекистон Республика Қ. х. ва сув хўжалиги вазирлиги Қ.х. илмий и.ч. марказининг Суғориладиган ерларда ғалла ва дуккакли ўсимликлар етиштириш илмий тадқиқот ин-ти ташкил этилди. Ин-тнинг асосий вазифаси мамлакатда суғориладиган ерларда деҳқончилик шароитига мослашган янги дон навларини яратиш, туманлашган ва истиқболли ғалла ва дуккакли ўсимликларни етиштириш технологиясини и.ч.дан иборат.
Вилоят шаҳар ва туманларида 1998— 2000 й.ларда 19 коллеж ва академик лицейлар бинолари қурилиб ишга туширилди. Улар замонавий дастгоҳ ва техника б-н жиҳозланди. Вилоятда 20 касб-ҳунар коллежида 22389 ўқувчи, 28 академик лицейда 15928 ўқувчи ўқийди. Андижон ш.даги ва Оқолтин туманидаги маиший хизмат касб-ҳунар коллежлари, Андижон туманининг Оқёр қишлоғидаги саноат касб-ҳунар коллежи энг намунали ўқув даргоҳларидир.
Вилоятда 4 музей (Андижон вилоят адабиёт ва саньат музейи, Андижон вилоят ўлкашунослик музейи, Бобур уй музейи, Чўлпон уй музейи), 508 оммавий кутубхона (8150,4 минг нусха асар), 183 клуб, 37 маданият уйи, 966 бадиий ҳаваскорлик жамоалари бор. Андижон ш.даги Бобур номидаги вилоят кутубхонасида (1967 й. ишга тушган) 2000 ўринли қироатхона мавжуд (2000).
А.в.да 3 та театр бор. Йўлдош Охунбобоев номидаги Андижон вилоят мусиқали драма ва комедия театри Ўзбекистондаги тўнғич театрлардан бири бўлиб, унга 1919 й. нояб.да Ҳамза асос солган (қ. Андижон театри). Аббос Бакиров номидаги Андижон давлат болалар ва ёшлар театри 1990 й. 1 дек.да «Истиқбол» театр студияси асосида ташкил этилган (қ. Андижон болалар ва ёшлар театри). Андижон вилоят «Лола» қўғирчоқ театри 1968 й. апр.да Республика давлат қўғирчоқ театри қошидаги студия битирувчилари асосида ташкил бўлган (қ. Андижон қўғирчоқ театри).
А.в. дан Ҳалима Носирова, Лутфихоним Саримсоқова, Тамарахоним, Сойиб Хўжаев, Аббос Бакиров, Ғанижон Тошматов. Музаффар Муҳамедов каби йирик санъаткорлар; Фаттоҳхон Мамадалиев, ака-ука Исмоилжон ва Исроилжон Ваҳобовлар каби халқ ҳофизлари; Ҳабиба Охунова, Шерали Жўраев, Турғун Хонтўраев, Ҳошимжон Олимжонов каби Ўзбекистон халқ артистлари, Тошканбой Эгамбердиев (Асакадан) бошлиқ дорбозлар сулоласи етишиб машҳуру маълум бўлишган.
А.в.да 5 маданият ва истироҳат боғи, кўплаб кўкаламзор хиёбонлар бор. Айниқса Андижон ш.даги Алишер Навоий номидаги маданият ва истироҳат боғи (1934 й. ташкил этилган) машҳурдир. 1997—2000 й.ларда боғ бутунлай қайта қурилиб, ниҳоятда кўркамлаштирилди. Рамзий бургут остидаги қаҳвахонага уйғунлаштирилиб қурилган «Амфитеатр» (2000) байрам тантаналари ва б. томошалар ўтказиладиган масканга айланган. Андижон ш.нинг жан.-шарқида — Боғишамолда 300 га майдонни эгаллаган Бобур номидаги миллий боғ (Боғи Бобур), Андижон ш.нинг марказий қисмида Чўлпон боғи ташкил этилди. А.в.да зиёратгоҳ жойлар кўп. Султонобод, Хонобод, Андижон денгизи каби жойлар чет эллик сайёҳларда катта таассурот қолдиради. Хўжаобод туманида Бобур қадамжоларидан бири — Лотконтепада ажойиб зиёратгоҳ барпо этидди. Бу зиёратгоҳ Ширмонбулоқ, Чилустун тоғлари б-н туташиб кетган. Асака, Шаҳрихон, Пойтуғ, Қўрғонтепа ш.лари халқ ҳунармандчилиги бадиий буюмлари тайёрлаш б-н машҳур.
Вилоятда 14,1 минг ўринли (10 минг кишига 64 ўрин) 70 касалхона муассасаси, 6233 врач, шу жумладан 317 стоматолог (10 минг кишига 28,7 врач), 22 минг ўрта маълумотли тиббий ходим, 5 санаторий бор (2000). Андижон ш.да Республика шошилинч тиббий ёрдам марказининг бўлими ишга туширилди (2000).
Спорт. А. в. спортчилари спортнинг 37 тури бўйича турли даражадаги мусобақаларда иштирок этади (2000). Чавандозлик, чим устида хоккей, енгил атлетика, футбол, теннис, спорт гимнастикаси, бокс ва б. Чим устида хоккей бўйича «Андижанка» аёллар жамоаси Европа чемпионлари кубоги соҳиби. 1996 й.дан «Андижанка» аёллар футбол жамоасига айлантирилди. Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган мураббий М.Д. Ким раҳбарлигида «Андижанка» 1998, 1999 й.ларда Ўрта Осиё мамлакатлари аёллар футбол жамоалари мусобақаларида муваффақиятли қатнашиб, кубок ҳамда чемпионликни қўлга киритди.
Андижонда хизмат кўрсатган спорт устаси, Европа чемпиони, жаҳон кубоги ғолиби, жаҳон рекордчиси енгил атлетикачи Светлана Ўлмасова ва унинг жамоадош дугонаси Замира Зайцева, бокс бўйича Европа чемпиони Феликс Пак, самбо бўйича Европа чемпони Мельс Ан каби машҳур спортчилар тарбияланганлар. Байдаркачи Татьяна Левина республика терма жамоаси таркибида кейинги ўн йиллар давомида етакчиликни қўлдан бермай келмоқда (2000). Олимпиада ўйинларида собиқ Иттифоқ терма жамоалари таркибида андижонлик спортчилар мунтазам иштирок этганлар. Улар орасида Сеул Олимпиадасининг оғир атлетика бўйича кумуш медали совриндори Ноил Мухаммадиёров, чим устида хоккей бўйича — Игорь Давидов, Москва Олимпиадасининг чим устида хоккей бўйича бронза медали совриндорлари — Лайло Аҳмедова, Неля Горбаткова, Алина Хам, Валентина Заздравних кабилар бор.
Ўзбекистон мустақилликка эришгач, А.в. спортчиларига ҳам халқаро мусобақаларда қатнашишга кенг йўл очилди. 2000 й. да Сидней (Австралия)да ўтказилган 27-олимпиада ўйинларида мамлакат бўйича ягона олтин медални андижонлик боксчи Муҳаммадқодир Абдуллаев олди; боксчи Сергей Михайлов бронза медали соҳиби бўлди. Боксчилардан Ўткирбек Ҳайдаров, Руслан Чагаевпар жаҳон чемпионларидир. Андижон ш. Республика олимпиада ўринбосарлари билим юртининг бокс бўйича мураббийлари М.Г. Қўчқоров, А.А. Размахов «Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган спорт устаси» унвонига сазовор бўлишган. Андижондан моҳир спортчиларни тайёрлашда спорт мураббийси В.А. Золотарёвнинг катта хизмати бор.
Андижон ш.да замонавий спорт иншоотлари қурилган: турли даражадаги халқаро мусобақалар ўтказиладиган 35 та теннис корти мажмуи (1998 й.да ишга тушган; ўн минг томошабинга мўлжалланган), «Наврўз» футбол стадиони, «Ямбол» спорт мажмуи, чим устида хоккей бўйича «Халқаро дўстлик» стадиони, шахмат-шашка клуби, гимнастика мажмуи, сузиш ҳавзалари ва б. Андижон теннис иншоотида ҳар йили профессионал теннисчиларнинг халқаро турнирлари мунтазам ўтказиб келинади. 1996 й. ўтказилган «Челленжер» турнирида жаҳондаги 26 давлатдан вакиллар иштирок этди. 1997— 1998, 1999 й.лари ўтказилган халқаро «Сателлит» ва «Истиқбол» турнирларида ҳам 20 га яқин давлатлардан вакиллар қатнашди. Бу халқаро турнирлардаги катта ракетка усталарининг ўйинлари андижонлик ёш ўқувчи-теннисчилар учун катта маҳорат мактаби бўлиб хизмат қилмоқда. Теннис клубида 150 га яқин ёшлар мунтазам шуғулланиб келади, уларга 5 мураббий сабоқ беряпти (2000). Ўқувчилар орасида республика мусобақалари совриндорлари бор.
А.в. «Наврўз» футбол командаси мамлакат миллий футбол чемпионатида иштирок этиб келади.
Вилоятда 70 болалар ва ўсмирлар спорт мактаби ишлайди; уларда 32 минг ўқувчи турли спорт турлари б-н шуғулланади. Андижон ш.да олимпиада ўринбосарлари билим юрти ва ихтисослаштирилган болалар-ўсмирлар спорт мактаблари юқори малакали спортчилар тайёрлайди.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:45:30

Адабиёти. Андижон оламшумул шуҳрат сгаси Заҳириддин Муҳаммад Бобур, Аодирабегимлар юрти. 20-а. снги сзбек адабиётининг улкан намосндаси Абдулҳамид Чслпон Андижонда таваллуд топган. Бу ерда Зокиржон Ҳабибий, Оразий, Восит Саъдулла, Хошимжон А аззоқов, Сайфий, Анисий, Азимий, Боқир каби снлаб ғазалнавислар сшаб ижод стдилар. Шу заминда шаклланиб обрс сътибор қозонган Собир Абдулла, Султон Жсра, Комил Яшин, Тсхтасин Жалолов, Саида Зуннуновалар сзбек адабиёти ривожида алоҳида срин ва мавқега сгадирлар. 20-а.нинг сснгги сн йилликларида шеъристда Ўзбекистон халқ шоири Тслан Аизом, А еспубликада хизмат ксрсатган санъат арбоби Олимжон Холдор, Ўзбекистонда хизмат ксрсатган маданист ходимлари Турсуной Содиқова ва Холдоржон Қуронбоев, истеъдодли шоирлар — Фозил А­мин, Ҳалима Қорабоева, Исмоил Тслак, Ханифа Солиҳова, Абдуҳалил Қорабоев, Шукур Қурбон, Усмонхон Шукуров, Фарид Усмон, Замира А сзиева, Қобил Мирзо, Мунаввара Тиллабоева, Хуршида, Ааби Жалолиддин; насрда Хабибулло, Қамчибек Кенжа, Сотволди А ажабов, Убайдулла Содиқов, Одилжон Олимов, Омина Тожибоева; драматургисда А аҳбар Файзибоева, Заҳриддин Муҳитдинов, Аазиржон А аҳимов, Зиё Аажмий; болалар адабиётида Муқимжон Аиёзов, Одил Абдураҳмонларнинг номлари кенг танилган. Аусрат Абдусаломов, Ҳабиб Сиддиқ, Аажмиддин Икромов, А афиқ Мухтор, Дилмурод Шокиров, Хамидулло Юсупов, Муборак Қосимова каби бир неча снлаб шоир ва адиблар сз асарларида мустақиллик даври ҳаётини акс сттирмоқдалар.
А.в. да Ўзбекистон ижодий уюшмалари (ёзувчилар, рассомлар, меъморлар, журналистлар ва б.)нинг вилост ташкилотлари фаолист ксрсатади.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:45:51

Матбуоти, радио ва телевидениеси. А.в.да 2 вилост газ. («Андижоннома», «Андижанскас правда»), 14 туман газ., 3 шаҳар газ. («Асака оқшоми», 1995; «Хонобод овози», 1992; «Қорасув тонги», 1992) чиқади. Вилостда, шунингдек 14 тармоқ газ., 2 журнал («Лимфа» илмий и.ч. мажмуасининг «Лимфалогис» жур., 1991 й.дан 3 ойда бир марта рус тилида чиқади; А.в. халқ таълими бошқармасининг «Таълим равнақи» ойлик жур., 1999) нашр стилади.
А. в.да дастлабки радио сшиттиришлари 1927 й.дан бошланган. Шундан буён вилост радиоси сзининг мазмунли сшиттиришлари б-н вилост ижтимоий-сиёсий ҳаётида сз срни ва овозига сга бслиб келмоқда.
1963 й.да Андижон вилостлараро телестудис ташкил стилиб телексрсатувлар бера бошлади (мазкур студис бир йилча фаолист ксрсатиб кейинроқ техник имконистлар бслмаганлиги туфайли сз фаолистини тсхтатган). А еспубликамиз мустақилликка сришгач, Андижонда 1991 й. 25 окт.да вилост телевидениеси ташкил стилиб, унинг биринчи ксрсатувлари сфирга узатилди. Бир ойлик ксрсатувлар вақти 45 соатдан ортади. А.в. радиоси ойига 36 соатлик ҳажмда сшиттиришлар беради (2000).
Бундан ташқари А.в.да 1997 й. 23 июндан «Андижон» ёшлар телерадиокомпанисси ёпиқ турдаги акяисдорлик жамисти водий аҳолисига телексрсатувлар, радиосшиттиришлар олиб боради. Телерадиокомпанис «Тасвир» номи б-н газ. нашр стади; 1998 й.нинг окт.дан унинг «Водий садоси» радиоси фаолист ксрсатади. Вилостда, шунингдек «Тараққиёт» (1995 й.дан) нодавлат телеканали ксрсатувлар олиб боради.

Qayd etilgan


muxbir  20 Iyul 2009, 08:46:18

Меъморий ёдгорликлари. Қадимда ва срта асрларда бунёд стилган меъморий ёдгорликлар бизгача етиб келмаган. Андижон ш.да 19-а. охирида қурилган жоме масжиди мажмуаси сақланган. Таркибида масжид, минора ва Мадраса бор. Жоме масжиди Фарғона водийсида снг маҳобатли бинодир (қ. Андижон жоме масжиди мажмуаси).
Шаҳрихонда стган асрда бино килинган бир қанча маҳалла масжидлари ва мадрасалари сақланган. Шундан бири 19-а. бошида қурилган Лонсод масжидидир. Масжиднинг безак қисмларини фарғоналик усталар ишлаган. Шаҳрихонда 1872 й. қурилган Гумбаз мадрасаси сақпанган. Андижон ш.да 20-а. бошида қурилган 2 қаватли Аҳмадбекҳожи уйи ҳам миллий меъморлик намуналаридан бири (қ. Аҳмадбекҳожи меҳмонхонаси). Ҳоз. Алишер Аавоий номидаги маданист ва истироҳат боғи Аҳмадбекҳожи боғи срнида бунёд стилган. Бойнинг боғидаги шийпон биноси ҳам сақланиб қолган. Лахтаобод ш.да 20-а. бошида қурилган Отақсзи мадрасаси ёдгорлиги ҳам диққатга сазовор. Унинг 5 минораси бор.
Абдуғулом Султонов, Собиржон Шокаримов, Шуҳратжон Каримов.

Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси

Qayd etilgan