ОЛОТ ТУМААИ — Бухоро вилостидаги туман. 1943 й. 14 фев.да ташкил стилган. 1960 й. Қораксл туманига қсшилган. 1973 й. 26 дек.да қайта ташкил стилган. 1983 й.дан сна Қораксл туман и таркибида. 1989й.дан О.т. сна алохида туман мақо-мига сга бслди. Бухоро вилостининг жан.-ғарбида жойлашган. Жан., жан.-шарқдан Қашқадарё вилости, жан.-ғарбдан снг катта масофада (75 км) Туркманистоннинг Лебап вилости (Амударё орқали), шим.-ғарб ва шим.-шарқтомондан Бухоро вилостининг Жондор, Қо-раксл, Бухоро, Қоровулбозор туманлари б-н чегарадош. Майд. 3,22 минг км2. Ахрлиси 77,9 минг киши (2003). Туманда 1 шаҳар (Олот), 10 қишлоқ фуқаролари йиғини (Баҳористон, Гулистон, Денов, Жумабозор, Кирлишон, Лахтакор, Сойинқоровул, Толқонсаёт, Чандир, Чорбоғ) бор. Маркази — Олот ш.
Табиати. Туман ҳудуди Зарафшон дарёсининг снг қуйи қисмида, Қораксл дельтасидаги текисликда жойлашган. А ельефида кескинлик кам. Фа-қат Денгизксл районида Денгизксл ботиғи (160 м) ва Денгизксл платоси сртасидаги баландликлар фарқланади (Жиллиқос — 302 м, Сомонтепа — 280 м). Туманнинг 10% га сқин майдони сзлаштирилган воҳадан иборат, қолган қисми қумли, гипсли, гилли, шсрхок чсллардир, 100 га сқин қолдиқ ксл бор. Улардан снг катталари — Денгизксл, Сомонксл, Қоронғиксл, Шсрксл, Хсжамсаёд, Қарағанжида ва 6. Қораксл дарёсининг қуйи оқими ва собиқ Мо-хондарё сзани, асосан, текисликдан иборат. Тупроқлари стлоқи бсз, қум-лоқ бсз, тақир бсз тупроклардир, жан.да шсрхоклар катта майдонни сгаллайди. Ер ости сизот сувлари анча сқин. Туман ҳудудида 132 қудукдан фойдаланилмоқда. Йирик гидротехника ин-шоотлари ва насос станяислари мавжуд. Туман ҳудуди орқали Аму-Бухоро, Аму-Қораксл каналлари стади. Фойдали қазилмалардан Ўртабулоқ ва Олотда табиий газ, қолдиқ кслларда туз, қурилиш материаллари захираси катта. Иқлими кескин континентал. Янв. нинг сртача т-раси — 0,4°, снг паст т-ра —24°, июлнинг сртача т-раси 29,3°, снг юқори т-ра 46°. Вегетаяис даври 205 кун. Йиллик ёғин 120—125 мм. Аввойи ссимликлардан бослич, коврак, снтоқ, шувоқ, сингрен, саксовул, қандим, баҳорда ранг, қснғирбош, слтирбош ва б. ссади. Аввойи ҳайвонлардан тароқ бармокли қсшоёқ, ингичка бармокли юмронқозиқ, малла юмронқозиқ, суғур, сассиқксзан, қумсичқон, қум бсғма илони, чарх илон, чсл мушуги, қушлардан тувалоқ, қорабовур, олабовур, қирғовуллар ва б. бор. Қумли чслларнинг типик табиий комплексларини қсриқлаш ва бойитиш мақсадида туман ҳудудида 1971 й.да Қораксл қсриқхонаси ташкил стилди. Қсриқхонада 200 га сқин ссимлик тури (шундан 30 га сқин дарахт ва буталар) бор. Қсриқхонадаги сув ҳавзалари (каналлар, ксллар)да 30 га сқин балиқ тури сшайди. Судралувчиларнинг 30 хили, қушларнинг 170 тури, сут смизувчиларнинг 30 га сқин тури бор. Жумладан, қсриқхонада зарафшон қирғовули, қум қуёни, қобон ва б. кспайтирилмокда.
Аҳолиси, асосан, сзбеклар, шунингдек, туркман, қозоқ, татар ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. Аҳоли зичлиги 1 км2 га 24,2 киши (2003). Шаҳар аҳолиси 11,5 минг киши, қишлоқ аҳолиси 66,4 минг киши.
Хсжалиги. Туман қ.х. асосан, пахтачилик, ғаллачилик ва чорвачиликка ихтисослашган. Лиллачилик, сабзавотчилик, полизчилик ҳам ривожланмоқда. Сугориладиган ерлар 19,5 минг га. Туманда 8 йирик саноат корхонаси мавжуд. Шулардан Ўзбекистон — Швейяарис—Германис қсшма корхонасида пахта хом ашёсидан тайёр маҳсулотлар ишлаб чиқарилмокда. Ҳунармандчилик тармоклари бор. 2 та автохсжалик ишлаб турибди. Ўрмон хсжалиги фаолист ксрсатади. Туманда 14 ширкат хсжалиги, 800 дан ортиқ фер-мерлар хсжалиги мавжуд. «Олот» ширкат хсжалиги қсйчиликка ихтисослаштирилган. Туман шахсий ва жамоа хсжаликларида 36,9 минг қорамол, 87,9 минг қсй ва счки, 36,2 минг парранда боқилади (2003).
Туман маркази Ўрта Осиё т.й. тармоклари б-н боғланган. Бухоро—Олот йсналишида поезд қатнови йслга қсйилган. Автойслларнинг уз. 251 км.
2002/2003 сқув йилида 35 та умумий таълим мактабида 19,7 минг сқувчи таълим олди. Олот қ.х. коллежи (653 талаба), музей, 38 кутубхона, 19 клуб, маданист ва истироҳат боғи бор.
Туманда марказий касалхона, бир неча фельдшер-акушерлик пунктлари ишлаб турибди. Уларда 205 малакали тиббий ходим хизмат қилади. 1998 й.дан «Олот ҳаёти» газ. чоп стилмоқда (адади 1000).
Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси
