NIKOHGA TO’SIQ BO’LGUVCHI HOLLAR

Nikohga mone’ hollar o‘n to‘qqizta:
1. Ayolning boshqa bilan oilali bo‘lishi;
2. Ayolning idda muddati bitmagan bo‘lishi, eri o‘lishi yoki u bilan ajrashganligi bu muddatni o‘zgartirolmaydi.
3. Kufrni tilga olib, dindan chiqib, murtad bo‘lishi.
4. Ma’jusiy bo‘lmog‘i (olovga sig‘inmog‘i)
5. Budparast yoki dinsiz bo‘lmog‘i.
6. Rasululloh (s.a.v.) payg‘ambar o‘laroq yuborilgandan so‘ng buzib o‘zgartirilgan kitoblarga ishonmoq.
7. Erkakning hur bo‘lib, ayolning cho‘ri bo‘lishi.
8. Ayolning qisman cho‘ri bo‘lishi va nikoh qilganning mulkiyati ostida bo‘lishi.
9. Ayol va erkakning yaqin qarindosh bo‘lishi.
10. Sut qarindosh (emikdosh) bo‘lishi.
11. Nasab yoki quda-andachilik jihatidan yaqin qarindosh bo‘lmoq.
12. Erkakning to‘rt xotini bo‘lsa, beshinchisiga uylanishi harom.
13. Nikohlanuvchi erkak ayolning opasi yoki singlisiga uylangan bo‘lishi. Chunki opa-singillarning bir nikoh ostida bo‘lishi harom.
14. Erining uch taloq bilan qo‘yilmagan xotini boshqaga tegolmaydi.
15. Uylanmoqchi bo‘lgan erkak nikohlanadigan ayolga lion qilgan bo‘lishi.
16. Haj va umra asnosida uylanish mone’ bo‘lgan payt nikohga to‘siqdir.
17. Hali balog‘atga yetmagan bir tul bo‘lmoq.
18. Hali balog‘atga yetmagan yetim bo‘lish.
19. Payg‘ambarimizning (s.a.v.) xotinlaridan bo‘lishi. Chunki ular mo‘minlarning onalari o‘laroq kabul etilganlar.

NIKOHDA E’TIBOR BERILADIGAN JIHATLAR

Uylanayotganda diqqat etilishi kerak bo‘lgan tarjih sabablar sakkizta:

Birinchi jihat:
Soliha va dindor bir xotin bo‘lishi kerak. Chunki agar dini zaif bo‘lsa, erining haq-huquqini va o‘zining nomusini qo‘rishi mushkul.

Bir odam Rasulullohning (s.a.v.) huzuri muboraklariga kelib dedi: «Yo Rasululloh! Mening bir xotinim bor, o‘ziga uzalgan qo‘lni qaytarmaydi!»
- Qo‘yib yubor! - dedilar Rasululloh (s.a.v.).
- Yo Rasululloh! Men uni sevaman-ku! - dedi u. Bundan so‘ng Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
- Uni yoningda mahkam tut.
Ayol dindor bo‘lmasa, erining molini ham muhofaza qilolmay zarar keltiradi.

Alloh taolo marhamat etadi:
«O’zlaringizni va oila a’zolarngizni yoqilg‘isi odamlar va toshlar bo‘lmish do‘zaxdan saqlangiz». (Tahrim, 66/6).

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Ayol moli, chiroyi yohud dini uchun nikohlanadi. Bulardan sizga zaruri dindor bo‘lganini afzal bilib tanlashingizdir».

Yana shunday deganlar:
«Kim bir ayolni moli uchun va go‘zalligi uchun nikohiga olsa, uning go‘zalligidan ham, molidan ham mahrum etiladi.
Kim ayolni dindorligi uchun nikohiga olsa, Alloh taolo uning moliga ham, go‘zalligiga ham barokat ehson etadi».

Yana shunday deydilar:
«Ayolni faqat go‘zalligi uchun iikohingga olma. Chunki uning go‘zalligi o‘zini razillikka tushirishi mumkin.
Faqat moli uchun ham uylanma. Balki uning moli o‘zini yo‘ldan ozdiradi.
Sen ayolni dindorligi uchun nikohingga ol».

Ikkinchi jihat:
Xushfe’l ayolga uylanish kerak. Ayol agar badfe’l va nonko‘r (kofir) bo‘lsa, undan keladigan yomonlik ham yaxshilikdan ko‘proq bo‘ladi. Hech narsaga kanoat qilmaydi. Doimo vaysab, quloq-miyangni qoqib, qo‘lingga beradi, huzursiz qiladi.

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Shubhasiz, Alloh taolo sergap-ezmalarni va odamlarni kalaka-mazah qiluvchilarni sevmaydi». (Termiziy Jobirdan (r.a.) rivoyat etgan).

Aytishadiki, bir sayyoh sayohatga chiqqandi. Bu safari asnosida Ilyosga (a.s.) duch keldi. U zotdan nasihat so‘radi. Ilyos (a.s.) unga yolg‘izlikdan voz kechib, uylanishni tavsiya etdilar.

So‘ng shunday dedilar:
- To‘rt xil ayolga uylanma:
a) Eridan ajrashgan tul xotinga uylanma. Chunki u har doim bo‘lar-bo‘lmasga ajrashishdan gap ochadi;
b) Dunyolik mollari bilan maqtanuvchi ayolga uylanma;
v) Fosiq ayolga ham uylanma;
g) Osiy, badfe’l ayolga uylanma. Chunki osiy xotin so‘z bilan ham, bevosita fe’li bilan ham eridan ustun bo‘lishga intiladi.

Alloh taolo marhamat etadi:
«Fohishalik qilmagan va mahfiy o‘ynash tutmaganlariga uylanaveringlar!» (Niso, 4/25)

Ali (r.a.) marhamat etadilar: «Erkaklar uchun yomon bo‘lgan ba’zi xulq-atvorlar ayollar uchun yaxshi odat, xulq bo‘lishi mumkin.

Fe’l va odatlarning eng yomonlari: xasislik, unutuvchanlik va qo‘rqoqlikdir.

Agar ayol xasis bo‘lsa, ham o‘z molini ham erining molini juda yaxshi qo‘riydi.

Agar unutuvchan bo‘lsa, o‘shanda shubhaga tushish ehtimoliga qarshi har kim bilan suhbatlashavermaydi va betaraf qoladi.

Agar qo‘rqoq bo‘lsa, har nimaga ergashmasdan, uyda o‘tiradi va o‘zini bir talay tuhmatlardan saqlagan bo‘ladi».

Uchinchi jihat:
Ayolning chehrasi ochiq bo‘lishi kerak. Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Alloh taolo sizdan kimningdir ko‘ngliga bir ayol bilan turmush qurish fikrini solsa, unga qarasin». (Ibn Moja Muhammad ibn Maslamdan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deganlar:
«Ansor ayollarining ko‘zlarida qusur bor. Shuning uchun ulardan biriga uylanmoqni istagan vaqtda, ularga qarasin». (Muslim Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat etgan).

Hazrati Umar (r.a.) davrlarida bir kishi uylandi. Uning xino qo‘yib bo‘yanganini bilgan qiz taraf Umarga (r.a.) murojaat etdilar: «Biz uni yosh (yigit) deb o‘ylagan edik...»

Bu so‘zni eshitib, Umar (r.a.) uni urdilar va: «Sen qavmni aldading», dedilar.

* * *

Aytishlariga qaraganda, Bilol va Suhayb (r.a.) bir arab oilasiga borib, ular bilan tanishmoqchi va nasib etsa qizlariga uylanmoqchi ekanini aytdilar.
« - Sizlar kimsizlar?
- Men - Rabah o‘g‘li Bilolman. Bu esa din birodarim Suhayb Rumiydir.
Biz zalolatda edik. Alloh taolo bizni hidoyatga yetkazdi.
Biz xizmatkor qul edik. Alloh taolo bizni ozod qildi.
Biz faqir edik. Alloh taolo bizni boy-badavlat etdi.
Agar bizni uylantirib qo‘ysangiz, biz Alloh taologa hamd aytamiz.
Agar bizning talabimizni rad etsangiz, biz Alloh taoloni nuqson sifatlardan tanzix etamiz (pok holda yod etamiz)».
Bu so‘zlardan so‘ng ular: «Sizni uylantiramiz», dedilar.

* * *

Nikohdan avval ayolni ko‘rish mustahab. Shu tariqa ba’zi ikkilanishlar ketkaziladi.
Agar bir kishi chiroyga qaramasdan faqat sunnatni jonlantirmoq uchun yoki farzand ko‘rish yohud uy ishlarini yuritish uchun uylansa, bu hol zuhdga yanada yaqinroq bo‘lgan bir holdir.
Abu Sulaymon ad-Daroniy shunday deydilar:
«Zuhd har neda bo‘ladi. Hatto xotin xususida ham. Masalan, bir odam dunyoda zuhd uchun ajuza (keksa, badfe’l) ayolga uylanadi».
Malik ibn Dinor shunday deydilar:
«Sizdan kimdir yetim qizga uylansa, bu sababli savobga erishadi, hamda o‘sha yetim qiz yeb-ichish xususida oson narsalarga rozi bo‘lgani uchun tirikchilik osonlashadi. Lekin, siz buni tark etib, mol-dunyo ahlidan bo‘lganlarni afzal ko‘rsangiz, ularning ko‘zi to‘ymaydi va har neni istaydi».
Opa-singildan biri go‘zal, boshqasining bir ko‘zi ojiz bo‘lgani holda Ahmad ibn Hanbal hazratlari bir ko‘zi ko‘r bo‘lganini afzal ko‘rib, unga uylandilar.

Uchinchi jihat:
Ayolning chehrasi ochiq bo‘lishi kerak. Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Alloh taolo sizdan kimningdir ko‘ngliga bir ayol bilan turmush qurish fikrini solsa, unga qarasin». (Ibn Moja Muhammad ibn Maslamdan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deganlar:
«Ansor ayollarining ko‘zlarida qusur bor. Shuning uchun ulardan biriga uylanmoqni istagan vaqtda, ularga qarasin». (Muslim Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat etgan).

Hazrati Umar (r.a.) davrlarida bir kishi uylandi. Uning xino qo‘yib bo‘yanganini bilgan qiz taraf Umarga (r.a.) murojaat etdilar: «Biz uni yosh (yigit) deb o‘ylagan edik...»

Bu so‘zni eshitib, Umar (r.a.) uni urdilar va: «Sen qavmni aldading», dedilar.
* * *

Ayolning dindorligi haqida ma’lumot bo‘lmasa, ikkinchi muhim xusus go‘zalligiga qaraladi. Chunki muboh bo‘lgan narsalar bilan lazzat topmoq - din kal’asini mustahkamlab, kuchaytiriladi.

Aytiladiki, agar ayol go‘zal bo‘lsa, xushfe’l, xushxulq, sochlari qora, ko‘zlari katta, oq tanli va ko‘zlari faqat eriga qaraydigan bo‘lsa, o‘sha ayol jannatdagi hur suratida bo‘ladi. Chunki Alloh taolo jannat ahli bo‘lgan ayollarni shu shaklda vasf etgan:
«U (jannatlardan) shunday ko‘zlarini (begona erkaklardan) tiyuvchi (hur qiz)lar borki, ularga ilgari na inson va na jinlar tekkan». (Rahmon, 55/70).

Yana marhamat etadi:
«Ularni bokira qizlar qildik. (Ular) jozibali va tengqurdirlar. (Ular) o‘ng tomon egalari uchundir». (Voqea, 56/36-37-38)

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Sizning ayollaringizning eng xayrlisi eri unga qaraganda sevintiruvchi, unga bir ish buyurganda itoat etuvchi, undan uzoqlashib bir yerga ketganda o‘zida bo‘lgan (erining haq-huquqlarini) muhofaza etuvchisidir». (Abu Hurayradan (r.a.) Nasoiy rivoyat etgan)

To‘rtinchi jihat:
Xotinning mahri yengil bo‘lishi. Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Ayollarning eng xayrlisi chehrasi ochiq, go‘zal bo‘lib, mahri ma’qul o‘lchovda (oz) bo‘lganidir».

Mahrni uylanishni qiyinlashtiradigan darajada ko‘paytirishni Rasululloh (s.a.v.) ta’qiqlaganlar.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) xotinlaridan ba’zilarini o‘n dirham mahr bilan nikohlaganlar. Uning mahri bir idish (ko‘za yoki chelak), bir yostiq ichi tola (yoki yaproq) to‘la to‘shak kabi yengil uy ashyolari edi. Ba’zi xotinlarning mahri ikki mud (o‘lchov birligi) miqdorda arpa bilan to‘y qilmoq edi. Ba’zi xotinlarning mahri esa ikki mud miqdor xurmo va ikki mud o‘lchovdagi qovurmoch edi.

Umar (r.a.) mahr talabini ko‘paytirishni man qilib, shunday deganlar:

«Rasululloh (s.a.v.) to‘rt yuz dirhamdan oshiq mahr bilan uylanmaganlar va qizlarini ham (shundan ziyodiga) uzatmaganlar».

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday deydilar:
«Uzatilishi, ko‘z yorishi va mahri yengil bo‘lishi ayolning barokatidandir». (Oishadan (r.a.) Ahmad ibn Hanbal)

Yana shunday deganlar:
«Ayollarning eng barokatlisi - mahri oz bo‘lganidir». (Oishadan (r.a.) Bayhaqiy rivoyat etgan)

Biror erkakning ayolga moli uchun uylanishi makruh va chirkin ishdir.
Sufyoni Savriy deydilarki:
«Uylanuvchi kishi xotinning ashyolarini so‘rab-surishtiraversa, bilingizki, u bir o‘g‘ridir».

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Hadyalashingiz, bir-biringizni sevingiz». (Abu Hurayradan (r.a.) Buxoriy rivoyat etgan).

Alloh taolo marhamat etadi:
«Ko‘p yaxshilik qilgan bo‘lsang-da, minnat qilma». (Mudassir, 74/6)