Aytishadiki, shayton o‘sha kechalarda ularning yonlarida bo‘ladi.

Ba’zi olimlarga ko‘ra juma kuni va kechasi jimo qilmoq mustahabdir.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Juma kuni yuvingan va g‘usl kilganga Alloh taolo rahmatini yog‘diradi».

Xotinning inzoli ba’zan kechikishi mumkin. Shuning uchun erkak shoshilmaydi va unga ham fursat qoldiradi, vaqt beradi.

Har doim oldin erkak inzol bo‘lishi xotinga yoqmaydi. Har ikkisi bir vaqtda inzol bo‘lishini ayol xush ko‘radi.

Xotin hayo qilib taklif qilmasligi mumkin. Lekin erkak xotini bilan kam deganda to‘rt kunda bir jimo qilishi kerak. Chunki erkak ko‘pi bilan to‘rt oilali bo‘lishi mumkin. Shu muddatning oz-ko‘pligi xotinlariga bog‘liq.

Hayzli paytda zinhor jimo qilmaslik kerak. Faqat o‘pish va silash joiz.

Yana Alloh taolo amr etgan joydan (oldidan) jimo qilish kerak va aslo orqadan yaqinlik qilmaslik kerak. Chunki bu Alloh taolo tomonidan taqiqlangan va harom qilingan.

Alloh taolo marhamat etadi:
«Xotinlaringiz - ekinzorlaringizdir. U holda ekinzoringiz (oldi)ga xohlaganingizcha boringiz». (Baqara, 2/223)

Ya’ni xohlagan paytingizda (va o‘zingiz xohlagan holda) jimo qiling, demakdir.

Jimo qilmasdan xotinining vujudini silab, foydalanishi joiz.

Hayzli xotini pishirgan taomni yemoq, u bilan bir dasturxon atrofida o‘tirmoq va u bilan yotmoq joiz.

Jimo qilgach, ikkinchi bor jimo qilishni istagan kishi tanosil a’zosini yuvmaguncha yoki idror (bavl) qilmaguncha, jimo qilmasligi kerak. Junub holda uxlab qolmaslik uchun kechaning avvalida jimo qilmoq makruh hisoblangan.

Agar uxlamoqchi yoki bir narsa yemoqchi bo‘lsa, namoz tahorati kabi tahorat olsin.

Abdulloh ibn Umar (r.a.) Rasulullohdan (s.a.v.) so‘radilar:
«Oramizda bir kishi junub holda uxlashi mumkinmi?»
Rasululloh (s.a.v.) javob berdilar: «Ha, tahorat olgan holda...» (Buxoriy va Muslim Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat etganlar).

Junub kishi soch oldirmaydi. Soch-soqolidan yoki vujudining har qanday bir joyidan tuk olinmaydi. Uchidan bir miqdor kesib, qisqartirmaydi. Tanasining hech joyidan qon chiqarmasligi kerak.

Agar g‘usl etmasdan yuqoridagilarni qilsa, oxiratda junub holicha tiriltiriladi.

Aytilganki, junubning vujudidagi har bir tuk janobatining hisobini undan so‘raydi.

Itoat qilinishi kerak bo‘lgan adablardan biri esa nasl suvini rahmdan boshqa joyga to‘kmasligidir.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Alloh taolo bor qilishni taqdir qilgan yaratiq, muhaqqaqki, bor bo‘ladi». (Buxoriy va Muslim Abu Saiddan (r.a.) rivoyat etganlar).

Nasl suvini rahmdan boshqa joyga to‘kish xususida olimlar orasida turli qarashlar mavjud.
1. Ba’zi olimlar fikricha, har holda, har vaziyatda azl etmoq muboh (halol)dir.
2. Ba’zi olimlar, har vaziyatda, har holda azl qilishni harom sanaydi.
3. Uchinchi bir toifa olimlar fikricha, xotinining rizosi bilan azl etmoq halol.
4. Ba’zi olimlar, hur bo‘lganlar uchun azl joiz bo‘lmasdan, hur bo‘lmaganlarga muboh, deydi,

Bizning qanoatimizga ko‘ra azl etish mubohdir.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Shubhasizki, bir odam xotini bilan qo‘shilganda, bu jimo sababli unga Alloh taolo yo‘lida jang qilgan va bu yo‘lda o‘ldirilgan bir (shahid) erkak bola savobi yoziladi».

Jimoning mevasi bo‘ladigan bolaga ota bo‘lish ehtimoli bor. Shu sababli savobga erishadi.

Azl etishda esa, bunday ehtimol yo‘q.

Maniyning rahmga to‘kilishidan so‘ng turli bosqichlar bor.

Ilk bosqich - maniyning rahmga o‘rnashishi va xotinning nasl suvi bilan qo‘shilib, bir borliq hayot topishi uchun hozirlanishidir. Bu bosqichda uni buzish jinoyat sanaladi. Mudg‘a deyiladigan bir luqma et parchasi holiga kelgandan keyin buzmoq katta bir jinoyat bo‘ladi. Homilaga ruh uflanib, jon qozongach buzmoq esa, yanada ulkan jinoyatdir.

Avvalroq aytganimizdek, yaratmoq sababining boshlang‘ichi - maniyning rahmga to‘kilishidir. Chunki faqat bir tarafning maniysi bilan bola paydo bo‘lmaydi.

Azl etishni muboh qilgan sabablar beshta.
Birinchi sabab: qo‘li ostidagi joriyaning homilador bo‘lishining oldini olish va undan yana ziyoda foydalanmoq.
Ikkinchi sabab: Xotinining qad-qomati va go‘zalligini ko‘proq saqlash va undan foydalanmoq.
Uchinchi sabab: Bolalari ko‘payishi tufayli chekiladigan iztiroblardan qo‘rqish. Vaholanki, Alloh taolo rizqqa kafildir.

Alloh taolo marhamat etadi:
«Yer yuzida yashagan barcha jonzot rizqini berish Allohga maxsusdir». (Hud, 11/6).

Bola bo‘lsa, uni boqishdan qo‘rquv va andisha-o‘y bilan azl etmoq-tavakkulga teskari, shu bilan birga muboh sanalgan.

To’rtinchi sabab: Qiz bola ko‘rishdan ko‘rqmoq! Bu qo‘rquv - buzuq tushuncha mahsuli sanaladi. Chunki Islomiyatdan avval arablar qiz bolalarni o‘ldirar edilar.

Bunday buzuq fikrlar bilan nikohni tark etmoq, nikohlansa ham, jimoni tark qilish; jimo qilsa ham, maniyni rahmdan tashqariga to‘kmoq nikohning asl g‘oyasiga uyg‘un emas va sunnatga ham ziddir.

Beshinchi sabab - xotinning poklik mavzuida haddan oshishi, ajrashmoqdan, nifosdan va bolani emizmoqdan qo‘rqishi. Xavorij ayollarining odatlari shunday edi.

Poklik mavzuida shu qadar xaddan ortiq hatti-harakat qilishardiki, liboslari bulg‘anmasin uchun hojatxonaga qip-yalang‘och kirishardi.

Bu harakatlar - bid’at. Rasulullohning (s.a.v.) sunnatiga zid. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday deydilar:
«Oilasini boqishdan qo‘rqib, nikohni tark etgan kishi bizdan emas».

Azl etmoq - nikohni tark qilishga o‘xshagan amaldir.

«Bizdan emas» ifodasiga kelsak, «Bizning sunnatimizga uyg‘un emas», demakdir.

Rasululloh (s.a.v.) bir hadisi shariflarida (hadisi qudsiyda) azl etmoqni yashirin shaklda bolani tirik ko‘milishi bilan bog‘liq o‘laroq Alloh taolo bunday deganini aytganlar:

«U (azl) - xufya shaklda farzandni tirik ko‘mmoqdir!» (Muslim Juzoma binti Vahbdan rivoyat etgan)

Bolaning tirik ko‘milishi bilan bog‘liq o‘laroq Alloh taolo marhamat etadi:
«Tiriklay ko‘milgan qizdan qaiday gunoh sababli o‘ldirilgani so‘ralgan (payt)da...» (Takvir, 81/8, 9).

Hadisi sharifda kelgan «Va’dul-xofiy» - yashirin tiriklay ko‘mmoq ifodasi «Shirku’l-xofiy» - maxfiy shirk» ifodasi kabidir. Bu ifodalar azlning makrux ekaniga dalolat etmaydi. «Azl etmoq - qiz farzandini o‘ldirmoq kabidir» sharhi Abdulloh ibn Abbosning (r.a.) o‘z sharhidir va zaifdir. Chunki Ali (r.a.) uning bu so‘zlarini eshitib bo‘lgach, shunday deganlar:

«To‘l - nasl suvini rahmdan tashqari joyga to‘kmoq qiz bolani o‘ldirmoq kabi bo‘lmaydi. Chunki maniy ona rahmida shakldan shaklga o‘tib yetiladi va bola bo‘ladi. Rahmga to‘kilmagan maniydan bola bo‘lmaydi».

So‘ng Ali (r.a.) shu oyatni o‘qidilar:
«Qasamki, biz inson (Odam (a.s.)ni loy sulolasi (asli, mag‘zi)dan yaratdik. So‘ng biz uni (barcha Odam bolalarini) mustahkam qarorgoh (rahm)da nutfa (maniy) qildik. So‘ngra nutfani qon parchasi - alaqa holiga keltirdik. Laxta qondan parcha et yaratdik. Et parchasini esa suyakka aylantirdik, o‘sha suyakka et qopladik. So‘ng unga boshqa bir yaratilish (maxluq jon) ato etdik (va bir jonzod holiga keltirdik). Bas, eng go‘zal Yaratuvchi Allohning sha’ni buyuk va barokatlidir». (Mo‘‘minun, 23/12-13-14).

Buxoriy va Muslim rivoyatlariga ko‘ra, Jobir (r.a.) shunday deganlar:
«Biz Rasululloh (s.a.v.) zamonlarida azl qilardik. U zot (s.a.v.) bizni bundan man’ etmagan edilar».

Yana Jobirdan (r.a.) qilingan rivoyatga ko‘ra, bir odam Rasululloqning (s.a.v.) huzurlariga keldi.

Bir joriyasi borligini, ularning o‘zlariga xizmat qilishini, lekin homila orttirishni istamasligini aytdi. Bundan so‘ng Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:

«Agar xohlasang, undan azl qil. Chunki qanday bo‘lmasin u uchun taqdir bo‘lgan narsa mutlaqo unga kelgusidir». (Muslim Jobirdan (r.a.) rivoyat etgan).

O’n birinchi adab:
Tug‘ilgan bola bilan bog‘liq bo‘lgap xatti-harakatlar, muammolar haqida.
Bu xususda lozim bo‘lgan muomala beshta:

Birinchi muomala:
O’g‘il bola tug‘ilsa, haddan tashqari sevinmaslik va qiz bola bo‘lsa xafa bo‘lmaslik. Chunki qaysi biri xayrli ekani noma’lum.

Qancha o‘g‘il ko‘rgan kishilar ularning qiz bo‘lishini orzu qilganlar.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deganlar:
«Kimning bir qizi bo‘lib, uni yaxshilab tarbiyalab (o‘stirsa) yetishtirsa, uni eng yaxshi (halol rizq) bilan oziqlantirsa va Alloh taologa ehson etgan ne’matlarni undan ayamasa, o‘sha qizi uni jahannamdan uzoqlashtirish va jannatga yaqinlashtirishga vasila bo‘ladi». (Tabaroniy Abdulloh ibn Masuddan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deydilar:
«Ikki qiziga ehsonda bo‘lgan (turmushga uzatgan)ga qizlari u kishining jannatga kirishiga vasila bo‘ladi». (Ibn Moja Abdulloh ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deganlar:
«Ikki qizi yoki opasi yoki singlisiga ehsonda bo‘lgan  (turmushga chiqargan) bilan men jannatda xuddi shu ikki barmoq kabi birga bo‘laman». (Al-Haroitiy Anasdan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deydilar:
«Kim musulmonlarning bozoridan bir narsa sotib olib, uyiga eltib, erkaklardan oldin qizlarga bersa, Alloh taolo unga (Rahmat nazari bilan) qaraydi. Alloh kimga qarasa, (Rahmat nazari tushsa) unga azob bermaydi».
(Al-Xaroitiy Anasdan (r.a.)rivoyat etgan).

Yana shunday deydilar:
«Kim bozordan tarovatli, yangi chiqqan yegulik olib, oilasiga keltirsa, ularning og‘izlari tegmay turib unga sadaqa savobi beriladi.
Ularga ulashayotganda erkaklardan avval qizlardan boshlash kerak. Chunki kim qizlarni sevintirsa, Alloh taolodan ko‘rqib yig‘lagan kishi kabi bo‘ladi.
Kim Alloxdan qo‘rqib ko‘z yosh to‘ksa, Allox taolo uning badani uchun jahannamni harom qiladi».
(Ibni Adiy Anasdan (r.a.) rivoyat etgan).

Yana shunday deydilar:
«Kimning uch qizi yoki uch opa yoki singlisi bo‘lib, ularning turmush (kechirish) og‘irligiga va tashvishlariga sabr etsa, Alloh taolo ularga bo‘lgan fazli va marhamati sababli u kishini jannatga kiritadi».
(Al-Xaroitiy Abu Xurayradan (r.a.) rivoyat etgan).

Bundan so‘ng bir odam savol berdi:
- Yo Allohning Rasuli! Ikki qizi bo‘lsa-chi? Rasululloh (s.a.v.) javob berdilar:
- Ikki qizi bo‘lsa ham shunday bo‘ladi. Kishi yana so‘radi:
- Yo Allohning Rasuli! Bir qizi bo‘lsa-chi? Rasululloh (s.a.v.) marhamat etdilar:
- Bir qizi bo‘lsa ham, yana ayni o‘shanday bo‘ladi!

Ikkinchi muomala:
Chaqaloqning qulog‘iga azon aytmoq.

Abu Rofidan (r.a.) qilingan rivoyatga ko‘ra, Hasan (r.a.) tug‘ilganda Rasululloh (s.a.v.) u zotning kuloklariga azon aytdilar.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) shunday deganlar:
«Kimning bir bolasi bo‘lsa, uning o‘ng qulog‘iga azon, chap qulog‘iga qomat o‘qisa, sara (qo‘yonchiq, tutqanoq) kasalligini undan daf’ etgan bo‘ladi». (Abu Ya’lo Husayn ibn Alidan (r.a.) rivoyat etgan).

Bola gapiradigan paytga kelgach, ilk so‘zlaydigan so‘zi kalimai tavhid bo‘lishi uchun qulog‘iga: «Laa, ilaaha, illalloh!» demoq mustahabdir.