Nikoh - davomli bir sunnatdir va payg‘ambarlarning ahloqidan go‘zal bir xulqdir.
Bir zot Ibrohim ibn Adhamga shunday dedi:
«Senga qanchalar yaxshi! Uylanmay o‘zingni ibodatga berding».
U zot shunday javob berdilar:
«Oila sababidan senda paydo bo‘lgan qo‘rquv mening ichimdagi hollarimdan afzalroqdir!»
«U holda seni nikohdan ushlab turgan sabab nedir?» - dedi u zot.
Ibrohim Adham shunday javob berdilar:
«Mening bir ayol (xotin)ga ehtiyojim yo‘q. Men o‘z nafsimni bir xotin bilan mashg‘ul qilmoqni istamayman».
Yana deyilganki:
«Oilali kishining bir rakat namozi, bo‘ydoqning yetmish rakat namozidan fazilatliroqdir».

Yana shunday deganlar:
«Odamlar uchun shunday bir zamon keladiki, odam halokati xotini va ota-onasining qo‘li bilan bo‘ladi.
Ular uning faqirligini yuziga soladilar va uning kuchi, toqati yetmaydigan narsani unga yuklaydilar.
Shu tariqa u ham dini yo‘q bo‘lib ketadigan yo‘llarga kiradi va halok bo‘ladi». (Bayhaqiy «Zuhd»da Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat etgan).

Abu Sulaymon ad-Daroniy hazratlari nikohdan so‘raldilar. U zot shunday deydilar:
«Birodarlarimizdan uylanganlarning birinchi martabada qolganlarini va ma’naviy darajalarga erishmaganliklarini ko‘rdim».

Yana shunday deydilar:
«Uch narsa borki, bularni talab etgan kishi dunyoga bog‘lanib qolgan bo‘ladi:
1. Dunyo hayotini istash (va oxiratdan afzal ko‘rish.)
2. Uylanish.
3. Hadis (voqea) yozish».

* * *

Hasan Basriy hazratlari shunday deydilar: «Alloh bir quliga yaxshilikni iroda qilgan zamon uni bola-baqra va dunyo moli bilan mashg‘ul etmas».

Ibn Abil Xavoriy shunday deydilar:
Bir guruh odamlar bu so‘z haqida munozaraga kirishdilar. Natijada, ittifoq etdilarki, bu so‘z(lar)ning ma’nosi nikohdan qochmoq emas, balki uni (Haq yo‘ldan) to‘smaslik, xalal bermaslik, mashg‘ul etmaslikdir.

Shu o‘rinda Abu Sulaymon ad-Daroniy so‘zlariga ishorat bor. Chunki u zot shunday deganlar:
«Xotin, mol, farzand va seni Allohdan to‘sib, mashg‘ul etuvchi har narsa sen uchun yomondir».

Xulosa qilib, shunday deymizki, mutloq ma’noda nikohni tashviq etuvchi so‘zlar shartlarga bog‘lik holda aytilgandir.

Nikohda besh turli foyda bor:
1. Farzandli bo‘lmoq.
2. Shahvatdan tiyilish.
3. Uy ishlarining boshqarilishi.
4. Sulola ko‘payishi.
5. Nafs bilan kurashish.

Endi bu hollarni navbati bilan ko‘rib chiqaylik:

Nikohdan asl maqsad farzandli bo‘lishdir. Yana nikohdan maqsad — naslning davomiyligini saqlamoq va dunyoning inson turidan holi qolmasligini mashru yo‘lda ta’min etmoqdir.

Tuproq surib, haydalib, urug‘ qadalgandan so‘ng, o‘simlik yer yuziga unib chiqqanidek, xotin ham ekinzorga o‘xshatilgan...

Mashru shaklda va mashru asosda urug‘ ekish Alloh taolo irodasi bilan naslning davom etishini saqlaydi.

Qush bir donni cho‘qib olmoq istar ekan, banogoh o‘zi uchun avvaldan tayyorlab qo‘yilgan tuzoqqa tushib qolishi mumkin. Inson ham shunday. Inson atrofi shunday tahlikali tuzoqlar bilan qurshalgandir. Shahvati sabab falokatlarga tushishi mumkin.

Alloh taolo har qanday sharoitda xohlaganini yaratmoqqa qodir.

Uylanish va farzandli bo‘lish istagi to‘rt jihatdan Alloh taologa yaqinlikni ta’min etadi.
1. Insoniyat davomiyligini saqlamoq uchun farzandli bo‘lish Allohning muhabbatiga uyg‘un keladi.
2. Qiyomat kuni boshqa payg‘ambarlar karshisida ummatining ko‘pligi bilan faxrlanadigan Rasulullohning (s.a.v.) muhabbatini istagan bo‘ladi.
3. O’lgandan so‘ng solih farzandning duosi barokati bilan amal daftariga savob yozilishini talab etgan bo‘ladi.
4. Agar o‘zidan avval farzandi vafot etsa, uning shafoatini istagan bo‘ladi.

Tayyorgarlik ko‘rmay, jon qiynamay farzandli bo‘lishni istagan kishining holi yerni haydamasdan, urug‘ ekmasdan hosil kutgan kimsaning holiga o‘xshaydi.

Ekinzorni haydamasdan avval bir necha ish qurollari lozim bo‘lganidek, uylanish va farzandli bo‘lish uchun shahvat zarur.

Alloh buyukdir. U erkakni yaratdi. Ayolni ham yaratdi.

Yana u nutfani yaratdi. Nutfa yuradigan tomirlarni yaratdi.

O’sha nutfa joylashadigan rahmni yaratdi, ayol va erkakka shahvatni musallat etdi.

Barcha bu ishlar aql egalarini o‘zlari uchun hozirlangan ne’matlarni o‘ylamoqqa yo‘llaydi.

Rasululloh (s.a.v.) uylanish va ko‘payishni amr etdilar:
«Uylaningiz, ko‘payingiz!» (Abdulloh ibn Umardan (r.a.) Bayhaqiy rivoyati)

Nikohdan to‘suvchi har narsa ekinzorni haydamoqqa xalal beruvchi sababga o‘xshaydi. Urug‘ga ziyon yetkazadi; Haq taolo yaratgan fitratni va bundan anglashilgan ma’noni buzishga harakat qiladi.

Vaholanki, bu a’zolar ustida raqam, harf va ovoz bilan emas, bevosita Ilohiy bir xat bilan yozilgan yozuvlar bor.

Idrok va basirat sohibi bo‘lgan har kim buni qabul qiladi.

Urug‘ni zoe qilgan kishi hali ona bachadonida yetilib dunyoga kelmasdan avval uning kelishiga to‘sqinlik qilgan bo‘ladi.

Bu bois deyilganki, azl (maniyni rahm tashqarisiga to‘kmoq, oqizmoq) ham shu hollardan biridir.

Umumiy istisno hollardan tashqari Alloh nasl suvini isrof qilib, behuda sarf etilishini yomon ko‘rgandir.

Allohning muhabbati kishilik haqlarining himoya etilishi va naslning davomiyligidadir.

Alloh taolo marhamat etadi:
«Allohga "chiroyli qarz" beradigan (Uning yo‘lida o‘z boyligidan sarflaydigan) kishi bormiki, unga bir necha bor barobar ko‘p qilib qaytarsa? Holbuki, Alloh (rizqni) tang ham, keng ham qilur va (sizlar) Uning huzuriga qaytarilajaksiz». (Baqara, 2/245)

Nasl davomiyligi Alloh taolo huzurida sevilgan, naslning yo‘q kilinishi esa, Uning huzurida sevilmagan xususdir.

Alloh taolo o‘lim bilan hayot orasini o‘z irodasiga bog‘lab bir-biridan ayirmishdir.

Har narsa Alloh taoloning xohishi bilan bo‘ladi.

Alloh olamlardan behojatdir. Hech kimsaga muhtoj emas.

U holda ularning hayoti va o‘limlarining, nasl davom ettirishlarining yoki yo‘q qilishlarining, bir-biridan ayrilishdagi - farqlanishdagi hikmat nima?

Bizning fikrimizcha; butun koinotning, yaxshi va yomon, foydali va zararli har narsa Janobi Haqning irodasiga bog‘liq bo‘lishiga bir monelik va ziddiyat yo‘q.

Sevmoq va sevmaslik bir-biriga zid. Lekin har ikkisi ham Allohning irodasiga zid emas.

Necha istalgan narsalar borki, ular yomon.
Necha orzu etilgan narsalar borki, ular sevimlidir.
Gunohlar noxushdir. Shu bilan birga orzu etiladi.
Toat-ibodatlar sevilgan va istalgan narsalardir.
Kufr va shirk yomon. Lekin baribir ba’zilar tarafidan orzu etiladi.

Alloh marhamat qiladi:
«U (Alloh) bandalariniig kofir bo‘lishiga rozi bo‘lmas». (Zumar, 39/7).

U holda nasl davomiyligini ta’min etmoq bilan, uni yo‘q qilmoqni Alloh nazdida hech ayni (bir, teng) bo‘lurmi? Bir hadisi qudsiyda Alloh marhamat etadi:
«Musulmon qulimning ruhini qabz etmoq xususida og‘ir muomala qilganimchalik, hech bir narsada taraddudlanmadim. Men uning yomonligidan rozi bo‘lmayman. Muhaqqaqki, uning uchun o‘lim bor». (Abu Hurayradan (r.a.) Buxoriy rivoyat etgan).

«Muhaqqaqki, uning uchun o‘lim bor» ifodasi u haqda avvalroq kelgan bir irodaga ishorat etmoqda.

Alloh marhamat etadi:
«Sizlarning o‘rtangizdagi o‘limni (ajalni) ham Biz o‘lchab qo‘ygandirmiz». (Voqea, 56/60).

Yana marhamat etiladi:
«U (Alloh) sizlarning qaysi biringiz chiroyliroq (savobliroq) amal qiluvchi ekaningizni sinash uchun ulim va hayotni yaratgan zotdir». (Mulk, 67/2).

Bu oyatlar bilan hadisi qudsiyda kelgan «Men uning yomonligidan rozi bo‘lmayman» ifodasi orasida hech bir ziddiyat yo‘q.

Allohning zoti bilan mahluqotning sifatlari orasida ko‘p farqlar bor.

Mahluqotning borlig‘i modda va shakldan iborat, nuqsonga to‘la.

Holbuki, Allohning zoti va sifatlari har turli nuqsondan pokdir.

Bu masalalar mukoshafa ilmining mavzulari doirasiga kiradi. Allohning valiy qullari bu sirlarni oshkor qilishdan man etilgan.

Nikohdan qochgan kishi - inson naslining ko‘payishiga qarshi chiqqan sanaladi.

Vaholanki, Odamning (a.s.) yaratilishidan maqsad u inson naslining davomiyligini saqlash va ta’minlash edi.