Beshinchi jihat:
Ayolning serfarzand bo‘lishi. Agar uning bepusht ekani ma’lum bo‘lsa, nikoh uchun tanlanmaydi.

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Sizga serpusht (ayol)lar yarashadi». (Ma’qal ibn Yasar (r.a.)dan Abu Dovud rivoyat etgan).

Agar bokira kiz bo‘lib, serpusht yoki bepusht ekani noma’lum bo‘lsa, o‘shanda sog‘lomligi va yoshligiga qaraladi. Chunki sog‘lom va yosh bo‘lganlarning ko‘pchiligi serpusht bo‘ladi.

Oltinchi sabab:
Olinadigan qiz bokira bo‘lishi kerak.

Rasululloh (s.a.v.) tulga uylangan Jobirga (r.a.) shunday deganlar:
«Bokira qiz yo‘qmidi? U bilan o‘ynasharding. U ham senga tegishib, hazillashardi». (Jobirdan (r.a.) Buxoriy va Muslim rivoyat etganlar)

Bokira bo‘lishda uch foyda bor:
1. Erini sevadi va u bilan yaxshi yashaydi;
2. Erining ham unga bo‘lgan muhabbati yuksalib, komil bo‘ladi. Chunki inson fitrati nikohdan tashqari qo‘l tekkizmoqni chirkin ko‘radi va nafratlanadi.
3. Bokira bo‘lmagan tul xotinlarning aksariyati birinchi erlariga muhabbat qo‘yadilar.

Yettinchi jihat:
Nikohlanuvchi ayol nasl-nasabli, dindor oiladan bo‘lishi kerak. Chunki ular bolalarini yaxshi ta’lim-tarbiya bilan ulg‘aytiradilar.

Agar farzand kichik yoshdan tarbiya qilinmasa, keyin uning tarbiyasi mushkullashadi.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Yomon sharoitda yetishtirilgan go‘zal ayollardan sizni ehtiyot qilaman». (Abu Said al-Xudriydan (r.a.) Doriqutniy rivoyat etgan).

Yana shunday deganlar:
«Nutfangiz uchun (yaxshi muhitdan yaxshi ayol) tanlangiz. Chunki irq (nasl) riyokor bo‘ladi». (Oishadan (r.a.) Ibn Moja rivoyat etgan).

Sakkizinchi jihat:
Juda yaqin qarindoshlardan bo‘lmasligi kerak. Chunki bu holda shahvat ozayadi va susayadi.

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Yaqin qarindoshga uylanmangiz. Chunki bola zaif bo‘ladi».

Qiz taraf ham erkak tomonni surishtirishi va qizlarini badfe’l yohud dini zaif bo‘lgan kishiga uzatmasligi kerak.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Nikoh nozik bir masaladir. Shuning uchun sizdan biringiz qizini qayga berayotganiga qarasin». (Abu Umar at-Tavkoniy Oishadan (r.a.) rivoyat etadi).

Bir kishi qizini zolimga, fosiqqa, bid’atchiga yoki mayxo‘rga uzatsa, o‘z diniga qarshi jinoyat qilgan bo‘ladi.

Silai rahmni tark etgan kishi ham Allohning g‘azabini o‘ziga qaratadi.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deganlar:
«Kim qizini bir fosiqqa (turmushga) bersa, uning silai rahmini kesgan bo‘ladi». (Anasdan (r.a.) Ibni Hibbon rivoyat etgan).

Erning itoat etishi kerak bo‘lgan qoidalar.
Er itoat etishi kerak bo‘lgan adab o‘n ikkita.

Birinchi adab:
To‘y qilib, ziyofat bermoq. Chunki bu mustahab. (Sunnat deguvchilar Payg‘ambarimizning (s.a.v.): «Uylanganinglarda ziyofat beringlar, ya’ni to‘y qilinglar», degan hadisini hujjat qilishadi. Mustahab deguvchilar sharoitni e’tiborga olib, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) asirlardan uylanganlarida urush bo‘lgani uchun to‘y qilolmaganini aytishadi).

Anasning (r.a.) aytishlaricha, Rasululloh (s.a.v.) Abdurahmon ibn Avfning (r.a.) ustida za’faron asarini ko‘rib:
- Bu nima? - deya so‘radilar.
- Mahr sifatida bir danak miqdorida oltin berdim va bir ayolga uylandim, - dedi u.

Bundan so‘ng Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Alloh taolo muborak aylasin. Bitta qo‘y bilan bo‘lsa ham to‘y qilib, ziyofat ber». (Anasdan (r.a.) Muslim rivoyati).

Rasululloh (s.a.v.) Sofiyaga uylanganlarida to‘y ziyofatiga xurmo va qovurmoch berdilar.
So‘ngra shunday dedilar:
«Birinchi kun taom yedirmoq haq. Ikkinchi kun taomi sunnat. Uchinchi kun taomi shon-sharafdir. Kim shon-sharafli ish tutsa, Alloh taolo ham uni sharaflaydi». (Abdulloh ibn Mas’uddan Termiziy rivoyati).

Nikohning oshkora qilinishi mustahab. Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Bu nikohni har kimga (ko‘pchilikka) e’lon etingiz. Nikohni masjidlarda qilingiz. So‘ng daf chalib, eshittiringiz». (Termiziy Oishadan (r.a.) rivoyat etgan).

Ikkinchi adab:
Xotinlar bilan yaxshi yashab, yaxshi muomala qilmoq. Ularga ozor bermaslik, aziyat yetkazmasdan qusurlariga sabr-toqatli bo‘lish.

Alloh taolo shunday buyurgan:
«Ular bilan totuv turmush kechiringiz!» (Niso, 4/19).

Alloh taolo yana marhamat etadi:
«Ular (xotinlaringiz) sizlardan qat’iy va’da - ahd-paymon olganlar». (Niso, 4/21)

Yana shunday deydi:
«... Qarindoshlar, yetimlar, miskinlar, qarindosh-qo‘shniyu begona qo‘shni, yoningizdagi hamkoringiz, yo‘lovchi (musofir)ga va qo‘l ostingizdagi (qaram)larga ham (yaxshilik qiling)!» (Niso, 4/36)

Rasululloh (s.a.v.) ham ayol haq-huquqini himoya qilishni vasiyat qilib, shunday marhamat etganlar:
«Ayollar haqqida Alloh taolodan qo‘rqing! Alloh taolodan qo‘rqing! Chunki, ular sizning qo‘lingizdadir. Xotinlaringiz sizga Allohning omonatidir. Alloh taoloning kalomi bilan ularning farjini (o‘zingizga) halol qildingiz». (Nasoiy va Ibn Moja Ummu Salamadan (r.a.) rivoyat etganlar).

Yana shunday deydilar:
«Kim xotinining yomon fe’liga sabr etsa, Alloh taolo unga Ayyubning (a.s.) balolarga sabr etgani darajadagi savobini beradi. Kim erining yomon fe’liga sabr etsa, Alloh taolo unga Fir’avnning xotini Osiyoga bergan savobichalik savob beradi».

E, og‘a! Birodar! Qardosh-qarindosh!

Rasulullohning (s.a.v.) xotinlari ham ba’zan u Zotga gap qaytarar, u Zot (s.a.v.) esa sabr etardilar.

Bir kuni Hazrati Umarning (r.a.) xotini gap qaytarib, u zotni xafa qildilar. Umar (r.a.):
- Sen menga gap qaytaryapsanmi? - dedilar. Xotini esa shunday javob berdilar:
- Ha. Rasululloh (s.a.v.) sizdan ko‘ra xayrliroq bo‘lganlari holda xotinlari u Zotga gap qaytarganlar.

Rasululloh (s.a.v.)ning xotinlaridan biri qizishib, g‘azab bilan Rasululloh (s.a.v.)ga shunday dedilar:
- Siz Alloh taoloning Payg‘ambari ekaningizni gumon qilib yurgan kimsasiz!

Buni eshitgach, Rasululloh (s.a.v.) tabassum qildilar. Sabr etib, muloyim muomala etdilar:
- Men sening g‘azabing roziliging tufayli ekanini bilaman. Hazrati Anas (r.a.)dan rivoyatga ko‘ra, Rasululloh (s.a.v.) ayollarga va bolalarga nisbatan insonlarning eng marhamatlisi edilar.

Uchinchi adab:
Xotinlardan kelish ehtimoli bo‘lgan aziyatlarning oldini olish uchun ular bilan hazillashib o‘ynashmoqni ko‘paytirish lozim. Chunki tegishib, hazillashish ayollar ko‘nglini xushnud qiladi.

Rasululloh (s.a.v.) xotinlari bilan hazillashardilar.

Aqllari, amallari va fe’llari xususida ularning saviyalariga tushgan bo‘lardilar.

Oisha (r.a.) onamiz bilan bellashar, musobaqalashar edilar. Ba’zan Oisha (r.a.) onamiz, ba’zan Rasululloh (s.a.v.) yengardilar. Oisha (r.a.) rivoyatiga ko‘ra, Xabashistondan ba’zi odamlar kelishib, Ashuro kuni bir o‘yin o‘ynadilar. Rasululloh (s.a.v.):
- Yo Oisha! Ularning o‘yinlarini tomosha qilasanmi, - dedilar.
- Ha.

Rasululloh (s.a.v.) ularga birovni jo‘natib, chaqirtirdilar; kelishdi.
Ikki eshik orasida turdilar va qo‘llarini eshik ustiga qo‘ydilar.
Oisha (r.a.) jag‘larini Payg‘ambarimiz qo‘llari ustiga qo‘ydilar va o‘yinni kuzatdilar.
Rasululloh (s.a.v.):
- Yo Oisha, bu qadari senga kifoyami? - deb so‘radilar.
Bu savolni ikki-uch bor takrorladilar. So‘ngra:
- Yo Oisha, bu qadari senga kifoya (etar), - dedilar. Oisha (r.a.) ham:
- Ha. Yetarli, - dedilar.
Shundan so‘ng Rasululloh (s.a.v.) ularga ishorat etdilar. Ular ketdilar.

So‘ng u Zot (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Iymon jihatidan mo‘minlarning eng komili (mukammali) xushfe’l bo‘lgani va oilasiga xushmuomala qilganidir».

Odamlarning eng yaxshisi Muhammad Mustafo (s.a.v.)dir.

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Sizning eng xayrlingiz, ayollarga yaxshi bo‘lganingizdir, men ayollarimga muomalada sizning eng yaxshingizman, eng xayrlingizman». (Nasoiy va Termiziy Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat etganlar).

Rasululloh (s.a.v.) marhamat etadilar:
«Shubhasizki, Alloh taolo o‘z oilasiga dag‘al va mutakabbir munosabatda bo‘lganlarni la’nat etadi (yomon ko‘radi)».

To‘rtinchi adab:
Ma’lum miqdorda ilmli bo‘lish.

Xotinlarning haromga qochmasdan qilgan ba’zi xatti-harakatlarini ko‘rmaslikka olish kerak.

Umar (r.a.) deydilarki:
«Xotinlarning noxush ko‘rinish va harakatlariga qarshi chiqing. Chunki noxush hatti-harakatlarning, noxush muomalaning teskarisini qilishda barakot bor». (Chunki, noxushning ziddi xush, yaxshi. Yaxshilikda esa barakot bor).

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Xotiniga qul bo‘lganlar naqadar baxtsizdir!» (Buxoriy shunga o‘xshash ifoda bilan Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat etgan)

Alloh taolo erkaklarni ayolga nisbatan kuch-quvvatliroq qilib yaratgan va shunday deydi:
«Erkaklar xotinlar ustidan (oila boshlig‘i sifatida doimiy) qoim turuvchilardir». (Niso, 4/33).

Alloh erkaklarni rahbar o‘laroq baholadi va shunday dedi:
«Eshik oldida (Zulayhoning) xojasi (eri)ga yo‘liqdilar». (Yusuf, 12/25).

Hazrati Imom Shofe’iy marhamat etadilar:
«Uch xil odam borki, sen ularga ikromda bo‘lib, yaxshilik qilsang, ular senga butunlay nonko‘rlik qiladilar. Agar ularni kamsitsang, ular senga ikromda bo‘ladilar va hurmat ko‘rsatadilar. Bular ayol (xotin), xizmatchi va safix (buzuq) odam».

Rasululloh (s.a.v.) shunday deydilar:
«Ayollar orasida soliha xotin - yuz dona (qora) qarg‘a ichidagi ola qarg‘a kabidir». (Abu Umomadan Tabaroniy rivoyat etgan).

Hazrati Luqmon (a.s.) o‘g‘liga nasihat berib, shunday deydilar: «O’g‘lim! Yomon xotindan saqlan, extiyot bo‘l! Chunki u seni vaqtidan avval - erta qaritib qo‘yadi. Xotinlarning ko‘p gunoh qiladiganidan nihoyatda ehtiyot bo‘l! Chuiki, ular xayrga da’vat etmaydilar».

Rasululloh (s.a.v.) xotinlariga xitoban shunday deydilar:
«Shubhasizki, siz Yusuf (boshiga balo yog‘dirgan)ning dugonalarisiz!». (Buxoriy va Muslim Hazrati Oishadan (r.a.) rivoyat etganlar).

Yana shunday deganlar:
«Xotini hokim bo‘lgan qavm najot topmas (ozod bo‘lmas)». (Abu Bakrdan (r.a.) Buxoriy rivoyat etgan).

Alloh taolo marhamat etadi:
«Agar ikkingiz Allohga tavba qilsangiz, ozgan toygan ko‘nglingizni isloh etilgan - tuzatgan bo‘lur». (Tahrim, 66/4)

Oyati karima to‘la holda bunday:
«(Ey, Payg‘ambarning ikki xotini) agar sizlar Allohga tavba qilsangizlar, sizlarning dillaringiz moyil bo‘libdur. Va agar sizlar ittifoq qilsangizlar, (Payg‘ambar) xilofiga, tahqiq, Xudo aning madadkoridir. Jabroil ham va yaxshi musulmonlar ham va farishtalar bundan keyin madadkordirlar». (Hazrati Oltinxonto‘ra tarjimalari).