Assalomu alaykum.
Oxxo, Kapalak opa, tarixda shuncha gaplar bo'lib o'tgan ekan-u, biz bilmay yurgan ekanmizda
Oma Amir Temurni gapi zo'r chiqibdi...!
Bo'pti bir boshidan boshladim...
Uzr- Turkiy qabilalar bostirib kelmasdan oldin siz kim edingiz Kulgi
Menga bu juda qiziq tuyuldi....
Bilmadim, men sal keyinroq tug'ilganman.
Agar tarixiy bilimlarim pand bermayotgan bo'lsa, Turkiy qabilalar kelmasidan ancha oldin men neandertal odam bo'lganman (Teshiktosh g'orida nima qilib yurgan ekanman-a o'sha paytlari?). Undan keyin Fergantrop bo'lganman (Bitta joyda o'tirmas ekanda bu bola deb o'ylayabsizmi?)
Keyinchalik sak, massagetlarga qo’shilganman. Shiroq ham aslida menman! To’marisni kuyovi bo’lmoqchi edim, qarasam qizi yo’q ekan"¦ Iskandar yurishi vaqtida Spitamen yonida bo’ldim.
Keyinchalik Marg’iyonalarga bordim, Katga bordim, Kushon davlatiga asos soldim, Dovon davlati qo’shini safida Xitoyga qarshi urushdim, Toxaristonda savdogarlik qildim"¦
Ey, gapirsam gap ko’p"¦ Turkiy bo’lishim tarixi 5-6 asrlarga borib taqaladi. Turk hoqonligiga qo’shildim. Ammo bu ham etnik shakllanishimdagi so’ngi nuqta emasdi. 8-9 asrlarda Shimoli-sharq tomondan qipchoqlar, o’g’uzlar va qorluqlar qabilalarining kirib kelishi katta ta’sir o’tkazdi. Buni tilimizdagi lahjalardan ham bilib olishingiz mumkin.
O'zbek so'zi- Oltin O'rda Xonidan (1 chi bo'lib İslom dinini qabul qilgan, asli Mo'g'ol aslli Xon) keyin tarixga kirib kelgan.
Bu aslida noto’g’ri. O’zbekxondan shunchaki "œo’zbeklar" degan atama kelib chiqqan xolos.
ChehMikdan sitata:
O'zbek ismini o'sha xonga kim bergan ekan?qayerdan olgan ekan?
Tarixchilarmizning fikricha, O’zbek so’zi qaysidir qabilaning (hech eslolmadimda) Ispak degan boshlig’i nomidan kelib chiqqani ekan. Ey, buni nima qizig’i bor xozir?
Turk so'zini faqatgina Turkiyadagi Turklarga tegishli deb bilmaslik, kerak!
Kim aytdi sizga bu gapni? Qachon, qayerda?
Navoiyni o'zi esa hech qachon men O'zbek tilida yozyabman, demagan....
Temurni mashur so'zi ham: Bizki Mulki Turon, Amiri Turkistonmiz, Biz Millatlarning eng qadimi, Turkning bosh bo'g'inimiz, degan, buni ham bilasiz. Xo'sh qani O'zbekman, degani.....
Buni tilga va tilimizga ruslarning ta’siri mavzusiga nima aloqasi bor? Siz meni noto’g’ri tushunibsiz.
Keling masalani oydinlashtirib olsak. Gap tilimizdagi ruscha so’zlarni va atamalarni yo’qotish haqida bo’lgan. Men aytdimki, ruslarning tilimizga ta’sirini hech ham hayron qoladigan joyi yo’q. O’sha siz aytayotgan, o’zbek tilining asosi deb qaraladigan turkiy til ham bizga chetdan kirib kelgan qabilalar orqali o’tgan. Yoki O’zbek hududidagi odamlar boshidan turkiy tilda gaplashganmi? Albatta yo’q! Gapimning manosini tushuntira oldimmi?
Fe'lning joyi o'zgarishiga she'riyatda "Oq she'r" deyiladi. Men esa matn holida qo'llanish shaklini nazarda tutdim fe'l so'ngda keladi, der ekanman...
Bu shakl, nasrda ham qo’llanilgan. Faqat nazmda emas. Siz keltirgan aynan "œBayramingiz bilan" iborasi boshqa shakllarda oldin ham qo’llanilgan. Misol uchun 17-19 asr nasriyatida "œG’alabangiz bilan!" "œAyyom muborak" kabi iboralar ham ishlatilgan. Buni ruslarga aloqasi yo’q.
Siz keltirgan Qish. Hammayoq oppoq. Qanday go'zal-a? misoli ham bu asrning boshlarida hosil bo'lgan yozuv turi. Undan oldin yozilgan masalan 1800 largacha hech bir matnda ko'zga tashlanmaydi.
Xo’p, mayli siz aytgandek, 1800 gacha uchramagan ham deylik. Xo’sh undan keyin ishlatilgan bo’lsa, bunga ruslarning siyosatini nima aloqasi bor? O’zingiz
Bizning ham ona tilimiz Sovet paytida juda ko'p taraflama Rus tilining tazyiqi ostida qolgan.
Dediz. Lekin 19 asrda kirib kelgan atov gaplarga rus siyosatining hech qanday aloqasi yo’q-ku. Bu shunchaki jahon adabiyotidagi yangi usuldan foydalanish bilan bog’liq xolos. Buni adabiyotimizga sonet janrining kirib kelishiga o’xshatsak bo’ladi.
İnglizcha zotan- Nemis tili bilan Frantsuz tilining qorishmasidan o'rtaga chiqqan, o'z tiliga sof holda ega bo'lmagan millat qanday qilib boshqa tildan olingan so'zdan voz kecha olishi mumkin?
Afsuski bunga ham qo’shilolmayman. Nima o’sha vaqtlarda (13 asr) ingliz tili umuman bo’lmaganmi? Bo’lganku! Balki haqiqatdan ham ingliz tili o’sha siz aytgan tillardan kelib chiqqandir, lekin men aytmoqchi bo’lgan fikr, garchi o’sha zamonda ingliz tili alohida til sifatida mavjud bo’lgan bo’lsa ham, ammo fransuzlar mustamlakasi natijasida ba’zi fransuzcha atamalar qolib ketgan demoqchi edim.
İlgarigi davrlarda insonlar yozuvni bir san'at holiga keltirib uzundan-uzun qilib, bezab yozishgan.
Bunday holat asosan arab yozuvi bilan bog’liq bo’lgan xolos. Diyorimizda ishlatilgan oromiy, sug’d yozuvlari bilan bunday holat kuzatilmagan. O’zu umuman bezab yozish tilga emas, yozuvga bog’liq narsa xolos"¦ Buni farqi bor bir-biridan.
Shuncha gapni gapirdigu, lekin ikkalamiz ham mavzudan chiqib ketdik.
Asosiy masala mana bunday edi:
Tilimizdagi atamalarni o’zbekchalashtirish kerakmi yoki yo’q!Salomat bo’ling.