"Yigit qasam ichmaydi, yigitning so'zi qasam" deyiladi...
Siz bunga nechog'lik amal qilasiz?
Birortaga va'da berganmisiz?
Uni bajarganmisiz?
Албатта, ср киши учун сз ссзида туришлик ста мухим ишлардан саналади.
А обис хоним сиз берган савол асли икки хил ксринишда бслиб қолибди. Яъни, биринчи иборада "Yigit qasam ichmaydi, yigitning so'zi qasam" деган гап келган бслса, ундан пастроқда Birortaga va'da berganmisiz? ибораси келибди.
Бу нарсалар айни бир хил нарсалар смас. Орадаги нозик фарқларни ажратиб олиш лозим. Ҳамда сиз қсйган масалага алоҳида каттагина мавзу очса ҳам бслади. Боиси, қасам ва вада масаласи озгина ссзлар ила битадиган масала смас. Гарчи, биринчи ибора, съни "Yigit qasam ichmaydi, yigitning so'zi qasam" маъжозий маънода келган бслса ҳам, сшитувчини сергаклантириш, ссзлаётган лафзларига бесътибор бслмасликка чақирувдир.
Дийнимизда қасам масаласига алоҳида тсхталинган.
Қасам — "смин" ссзига маъно жиҳатидан мос бслиб, у куч, қувват демакдир, ксплиги "аймон"дир. Шаръий атама сифатида смин — бир ишни қилиш ёки қилмаслик ҳақида икки томоннинг бирини кучайтириш учун Аллоҳ Таоло номига қилинган қасам ёки хотинни ажралиш, қул ёки чсрини озод қилиш каби бир нарсага боғлаш тарзида қилинган онтдир. "Худо ҳаққи, мана шу ишни қилдим" ёки "қилмадим" дейиш бир қасам бслганидай "Худо ҳаққи, мана шу ишим бслса, озод бслсин" дейиш ҳам шартга боғлиқ бир қасамдир.
Бу қисқача қасам хақида таъриф.
Анди сиз савол қилиб ташлаган "вадасида туришлик" иборасига келсак. Бу жойда сйлашимча, бирор иш юзасидан англашиб, маълум соат тайинлаб, сша соатда англашилган ишнинг натижасини ксриш хақида гапиргансиз. Яъни, масалан "фалон соатда фалон жойда учрашамиз", ёки "фалон куни фалон ишингизни битириб бераман" ёхуд "вада бериб айтаман-ки, мана бу вақтдан стмай қарзимни узаман" каби. У тепадаги маъжозий "Yigit qasam ichmaydi, yigitning so'zi qasam" деган гап ҳам ичида "қасам" матни бслса-да, шу маънони кспроқ ифода стади. Фикримча, сиз-да, айни шуни мулоҳаза қилгансиз.
Аммо "қасам" ва "вада" ссзларида айри айри маънолар борлигини тушуниб олиш керак. Ҳамда қасам ичиб, унга риос қилмаганга қасамнинг турига қараб, аниқ каффоротлар жорий қилинган.
Вада бериб, ссзида турмаган инсонга қасамдан ксра енгилроқ каффорот бслиши керак, валлоҳу аълам. Сабаб-ки, қасам фақат Аллоҳнинг номи билан ичилади. Биз тушунган вада сса бошқачароқ. Валлоҳу аълам.
ИншоАллоҳ, бу хусусда алоҳида мавзу очиб, фикр алмашиб, маълумотларга сга бсламиз.
Анди бунга бизнинг қарашимиз қандай бслишини айтсак. Биз бунга жиддий қараймиз. Зотан шунга буюрилганмиз. Таассуф-ки, баъзи холларда вада бериб, сзим хохламаган тарзда устидан чиқа олмаган пайтларим бслган. Лек кейин вада берилган одамнинг розилигини олишга сришган холатларимиз ҳам ксп. Камчиликларимиз учун сса, Аллоҳнинг авфига мухтожиз.