Sizdan uzr so'rayman ChehMik, man sababli yana bema'ni post yozishga majbur bo'ldingiz. Bundan tashqari postlarimni ma'nosiga butunlayin tushunmagan ko'rinasiz... Man hanafiyman. Lekin mazhabga mutaassib emasman. Ko'r-ko'rona ergashmayman. Bularning isboti mani postimda oyat, hadislar, ijmolar bn ko'rsatilib qo'yilibdi. Sizni gapizga o'xshab hech qanday dalili yo'q quruq g'iybat, bo'hton va ko'rolmasliklardan iborat emas. Siz shuni yaxshilab bilib qo'yinki man va boshqa shunday ko'r-ko'rona ergashmaydiganlar Abu Hanifa rohimahulloh va Hanafiy bo'lgan barcha ulamolarni sizdan ko'ra ko'proq hurmat qilamiz. Ularning ilmidan foydalanamiz. Bitta olimga yopishvalmasdan boshqa olimlardan foydalanish bu olimni ilmsizlikda ayblashga hech qachon asos bo'la olmaydi. Qolaversa mazhablar - fiqhiy mazhab hisoblansa! Postlarimning muallifi esa Muhammad-Sulton Ma'sumiy al-Ho'jandiy.  
Aqli bor moderlar qarshisidagi oyat va sahih hadislarni toptab sizni fikrchalarizga og'ib ketishmaydi. Postlarimni Allohga topshirdim, O'zi himoya qiladi inshaalloh. Allohdan qo'rqqanlarga Jannat bo'lsin!

 ,  ,    postlaringiz va ma'lumotlaringiz uchun rahmat... mazhab haqidagi ilmimizga Ancha buncha narsada mukamallik hosil qildik ma'lumotlaringizdan!...

"œ"¦сиз такдим стадиган маълумотларга схтиёжимиз тушмади"¦"

qanaqasiga ehtiyoj tushmasli mn, eng muhtoj tomonimiz shundaku"¦ Axir sahih aqida va sahih manhaj najot yo’limizku! Bu ziyo forumi. Biz ziyolilarmiz alhamdulillah. Ko’r-ko’rona yurgan odamla emasmiz, Alloh bizga aql, tafakkur, o’qish, yozish, izlash kabi ne’matlarni in’om etganakan bulani har biridan risoladagidek foydalangan holda o’zimizni o’nglab olamiz inshaalloh.

Man yuqorida keltirgan ma’lumotlar mardlarcha tan olishimiz kerakki hammamizni ham nafsimizga unchalik ma’qul tushmaydi. Chunki biz sof islom shamoli tark etgan kir havoda nafas olib ulg’aydik. Alloh o’zining hidoyat nurini bizani yurtga olib kegan davrlarga nazar tashlilik. O’sha paytla yurtimizda zardo’shtiylik (otashparastlik) dini hukm surardi. Buyuk Islom kirib kelib shirkka chek qo’ydi. Keyin esa yurtimiz O’zbekiston ilm va ma’rifat o’chog’iga aylandi. Ya’ni yurtimizzi din aziz qildi. Allohning dini! Yurtimizdan qanchadan-qancha olimla chiqdi, va ula yer yuzida ilm-ma’rifat tarqatishdi. Aholi hotirjam hayot kechirardi. Oxirgi yuz yilliklaga kelib esa odamla sof dinni qo’yib turli bid’atu hurofotlaga, irim-sirimlaga berilib ketib, xattoki Amirla-Xonla Dinni niqob qivalib bir-biriga qarshi urishla qilishdi, buni o’zligicha Jihod dp nomlashdi. Aslida ulani maqsadi yerini kengaytirish, boylik orttirish bo’gan. Bulani ishi noto’riligini ilm bn chuntirganlani esa qatl qilishgan. Musulmonlani o’zaro noahlligini ko’rgan kofirla darhol ulani ustiga yurish qilishgan. Nihoyat musulmonlani ichidigi hoin-munofiqladan foydalanib yurtni mustamlaka qilishdi. Allohni Kitobidan uzoqlashish oqibati mana shunaqa!
Mehribon Robbimiz musulmonlaga xabari berilgan horlikni ko’rsatganidan keyn o’z hatolarimizzi tuzatishga imkon berdi. Mustaqillik ne’matini. Lekin hammayam bu ne’matti qadriga yetmayapti. Xattoki zardushtiylikni qayta tiklashga urinvatganla bor. Subhanalloh! Shayton to qiyomatgacha odamlani haq yo’lga kirishiga g’ov bo’lish niyatidan qaytmidi. Oldimizda esa kotta muammo turibdi, Allohning to’g’ri yo’lini topib olish! Hozirda turli xil musulmon, turli hil aqida, turli hil yo’nalish va tushunchala (firqala) ko’payib ketgan. Ulani hatosidan (sahih dalilla bn) ogohlantirsez buni tan olmi, sizga turli laqabla qo’yishadi, vahokazo. Ula o’zlarini shaytonga qo’g’ircho ekanligini o’zligi sezishmagan holda o’zini ojiz og’zi bn Allohning Nurini puflab o’chirishga harakat qivatganla holos! Bu esi yo'qla xuddi munofiqla singari Islom uchun hatarli. Chunki, kofir bir ish qilsa odamla "œbu uni amali" diydi. Lekin bir munofiq yoki adashgan toifa bir ish qisa "œbu musulmonlani ishi" dp Islomga nisbat berishadi. Natijada bu islomga endi kirmoqchi bo’ganlani yo’lini to’sadi. Eng yig’laydigan tomoni shundaki, juda ko’p davlatla Islom dini bn kurashib kemoqda. Kitob va Sunnat o’rniga o’z hovosi va nafsiga ergashish oqibatlari tobora yomonlashib borvatti. "œВа Аллоҳга ҳамда Унинг Лайғамбарига итоат қилингиз ва (сзаро) талашиб-тортишмангизки, у ҳолда сустлашиб, куч-қувватингиз кетур. Сабр-тоқат қилингиз! Албатта Аллоҳ сабр қилгувчилар билан биргадир" (Анфол 46)

Muhammad Sohib, mani tushungandursiz? Yoki qayoodigi odammi so'zini omiman dismi? Dalilla asosida kitobladan keltirib yozsam "copy-pstechi" deb laqab qo'yas! Maslahatim, oldin siz o'z maqsadizzi anglavalin. Din o'yin emas va Kitob va Sunnat oldida bo'yin egish yutqazish emas. Alloh barchamizga foydali ilm, maqbul amal va hayrli oqibat bersin. Amin!

 Тақлид арабча ссз бслиб бизнинг тилимизга сз маъноси билан стгандир ва бир кишининг бошқа одамга схшаш ҳаракат қилишини англатади.

Ушбу сарлавҳа остида тақлид деганда шариат ҳукмларини англашдаги тақлид ҳақида ссз боради. Яна ҳам тушунарли қилиб айтмоқчи бслсак, фиқҳдаги ҳукмларда бошқаларга тақлид қилиш ҳақида ссз боради. Бизнинг воқеълигимиз сътиборидан мазҳабга сргашиш ҳақида ссз боради.
Баъзи бир қавмлар фиқҳий мазҳабларга тил теккизишлари, фиқҳий мазҳабларни инкор қилиб, мазҳабсизликка чақиришлари ҳаммага маълум.
Улар сзларича фиқҳий мазҳабчиликни айб ва нуқсон деб биладилар, сз фикрларини исботлаш мақсадида ҳатто улуғ мазҳаббоши имомларга тил теккизишгача етиб борадилар.
Шайх Абдул Фаттоҳ Абу Ғудда раҳматуллоҳи алайҳ «А­ълоус сунан» китобига ёзган тақризида қуйидагиларни ёзади: «Бу китобнинг таълиф қилиниши сабаби ушбу асрнинг срмида пайдо бслган ҳолатдир. Ўшанда Локистон ажраби чиққанидан кейин Ҳиндистонда сзини "аҳли ҳадис" деб атаган баъзи одамлар нағма тарқатиб, ҳиндистонда, жумҳури мусулмонларнинг мазҳаби ҳанафий бслган бу бепаён юртда кенг тарқалган мазҳабини ҳадисга хилофлигини даъво қилиб чиқдилар. Улар сна ҳанафийларни қиёсни ҳадиси шарифдан устун қсйишда айбладилар. Шунингдек, улар тсрт сргашилган имомга тақлид қилишни инкор қилдилар ва ҳанафий фиқҳига тил текказдилар».
Мазҳабни инкор қилувчилар «Қуръон ва суннат турганда уларга амал қилмай, съни Аллоҳнинг ва Унинг Лайғамбарининг айтганини қилмасдан Абу Ҳанифанинг айтганини қиламизми?» дейишади.
Уларнинг фикрича, фиқҳий мазҳабга амал қилиш Аллоҳ таоло ва Унинг Лайғамбари А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи вассаломни қсйиб бир банданинг айтганини қилишдан иборатдир. Бу каби нарса сз сгасининг куфрига сабаб бслиши турган гап.
Тақлидни қораловчиларга раддис қилишдан олдин унинг уламолар қандай таърифлаганларини билиб олайлик.
Кувайт Вақф ва Исломий ишлар вазирлиги нашр стган «Фиқҳ снсклапедисси»да тақлидни қуйидагича таъриф қилинган: «Тақлид бошқанинг гапини ҳужжатсиз қабул қилишдир. Омий одамнинг мужтаҳиднинг гапини олишига схшаш. Аабий саллаллоҳу алайҳи вассаломнинг қавлларига қайтиш тақлид смас. Шунингдек, ижмоъга қайтиш ҳам тақлид смас. Чунки бунда ҳужжатнинг сзига қайтилади».
«Ақоидда тақлид жоиз смаслигига усул илмининг уламолар жумҳури иттифоқ қилганлар».
«Шариатнинг амалий аҳкомларида тақлид қилиш ҳақида икки қавлга ихтилоф қилинган.
Биринчиси: Мазкур нарсаларда тақлид қилиш жоиздир. Бу усулийлар жумҳурининг қавлидир. Улар қуйидагиларни айтганлар:
«Мужтаҳид амалий аҳкомларни тсғри топса ҳам, хато қилса ҳам бари бир савоб олади, гуноҳкор бслмайди. Бас, мазкур ишларда тақлид қилиш жоиздир. Аммо омий кишилар учун вожибдир. Чунки ундан шариат аҳкомларига амал қилиш талаб қилинган. Гоҳида сша ҳукмлар далилларида назар ва ижтиҳодга ҳожат тушадиган махфийлик бслиши сҳтимоли бор. Омий кишилардан мужтаҳидлик мартабасини талаб қилиш сса, скин — тикин ва наслу насабнинг кесилиб қолишига, ҳунар ва саноатнинг тсхтаб қолишига ва ниҳост харобаликка олиб боради. Саҳоба розисллоҳу анҳумлар бир — бирларига ва бошқаларга ҳам фатво берар, уларнинг мужтаҳид бслишга амр қилишмас сдилар. Аллоҳ таолонинг Ўзи «Бас, зикр аҳлидан ссранглар» деган қавлида уламолардан ссрашга амр қилган.
Иккинчиси: Тақлид ҳаромдир, жоиз смасдир. Бу гап Ибн Абдул Барр, Ибнул Қаююм, Шавконий ва бошқаларга оид».
Аммо иккинчи тоифанинг гапини таҳлил қилиб ксрсак, имкони борларнинг тақлид қилиш жоиз смаслиги ҳақида ссз бораётганини англаб оламиз.
Тақлидга, съни, мазҳабга душман бслганлар сзларининг гаплари тсғрилигига далил ҳам келтирадилар.
Аллоҳ таоло «Тавба» сурасида: «Улар Аллоҳни қсйиб сзларининг ҳибр ва роҳибларини ҳамда Масиҳ ибн Марсмни А обб тутдилар. Улар фақат битта илоҳдан бошқага ибодат қилмасликка амр қилинган сдилар. Ундан сзга ибодатга сазовар зот йсқ. У зот улар ширк келтираётган нарсадан покдир», деган (31-ост).
«Ҳибр» сҳудийларнинг диний олимидир. «А оҳиб» сса, насороларнинг диний одамидир. Аллоҳ таоло бу остда диний олимларнинг гапига кирганларни сша олимларга ибодат қилишда айбламоқда. Фақиҳларга тақлид қилган мусулмонлар ҳам худди ҳибр ва роҳибларни А обб қилиб олган сҳудий ҳамда насоролар кабидир.
Имом Аҳмад ва Имом Термизийлар Адий ибн Ҳотим розисллоҳу анҳудан қуйидагиларни ривост қиладилар: У кишига А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даъватлари етганда, Шомга қочиб кетган скан. Жоҳилист даврида Адий ибн Ҳотим розисллоҳу анҳу насронийлик динига кирган скан. Унинг синглиси ва қавмидан бир жамоа одамлар мусулмонлар қслига асирга тушибди. Сснгра А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг синглисини озод қилиб, ҳадслар берибдилар. Сингил бориб акасини Исломга тарғиб қилибди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига боришга ундабди. Машҳур Ҳотим Тоийнинг сғли бслмиш Адий сз қабиласининг бошлиғи ҳам сди. У Мадинага борганида, одамлар унинг келгани ҳақида гап тарқатишди. У бсйнига кумушдан ссалган хоч таққан ҳолида А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурлариига киради. Шунда у зот:
«Улар Аллоҳни қсйиб сзларининг ҳибр ва роҳибларини ҳамда Масиҳ ибн Марсмни А обб тутдилар», остини тиловат қилаётган сдилар.
Адий розисллоҳу анҳу айтадиларки:
«Мен: «Уларга ҳеч ибодат қилишгани йсқ», дедим.
У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Лекин уларга ҳалолни ҳаром қилдилар ва ҳаромни ҳалол қилдилар, улар сса сргашдилар. Ана сша уларга ибодат қилишдир», дедилар».
Яҳудийлар ва насоролар сз ҳибрлари ва роҳибларини худо деб сътиқод қилишгани йсқ, қилмайдилар ҳам. Лекин уларнинг айтганларига бсйинсунганлари, съни, ҳалол деганларини ҳалол, ҳаром деганларини ҳаром деб билганлари учун ширк келтирган, уларни А обб қилиб олган ҳисобланмоқдалар.

Бу даъвога қуйидаги раддис берилади

Аввало фиқҳий мазҳабга амал қилиш, Қуръон ва суннатни тарк қилиб, сзимизга схшаш бир инсоннинг айтганига амал қилиш дегани смас. Фиқҳий мазҳабларимиз раҳнамолари аҳли сунна вал жамоа ақийдавий мазҳабининг ксзга ксринган алломаларидир. Улар ақийда бобида ҳеч қандай хилоф қилганлари йсқ, қилишлари мумкин ҳам смас. Демак, шундай катта уламолар кишиларни Қуръон ва суннатга амал қилмай, сзларининг фикрларига чорлашлари умуман мантиққа тсғри келмайди.
Фиқҳий мазҳаб имомлари Қуръон ва суннатни кишиларга осонлик билан тушунтирган ва уларга амал қилиш йслларини мусулмонларга сзига хос услуб билан баён қилиб берган катта алломалардир. Улар ҳеч қачон сзларига ортиқча илоҳийлаштириш ёки қандайдир устунликни талаб қилмаганлар. Балки, сз меҳнатлари, илм, одоб ва тақволари билан мусулмонлар сҳтиромига сазовор бслган зотлардир.
Уламоларимиз, фиқҳий мазҳаблар имомларини ва уларнинг ишларини қуйидаги мисол билан тушунтирадилар:
«Бу дунёдан схши сшаб, схши стиш худди тоғнинг чсққисига ссон-омон чиқишга схшайди. Қуръон ва суннат сша чсққига чиқишни ксрсатадиган харита ва қслланма. Мазҳаб имомлари сса ушбулардан фойдаланиб чсққига чиқишнинг снг осон ва бехатар йслини топиб, белги қсйиб, осонлаштириб қсйган кишилар.
Фиқҳий мазҳабларни инкор қилувчилар сса, сша тоғнинг тагига келиб, харита ва қслланмани олиб, сзига снги йсл топиб, чсққига чиқишга ҳаракат қилаётган одамга схшайди. Илми, кучи, имконисти бслса чсққига чиқиш сҳтимоли бор. Бслмаса, қулайди. Чсққига чиқишга ёрдам берадиган илм, куч ва имконист сса, камида мазҳаббоши имконига тенг ёки ундан кспроқ бслиши керак».

Имом Бухорийнинг фиқҳий мазҳаблари ҳақида

Имом Бухорийнинг фиқҳий мазҳаблари ҳақида аҳли илмлар турлича гапларни айтганлар.
Тожуддийн Субкий сзининг «Тобақотуш Шофеъийс» ктобида, Сиддиқ Ҳасанхон сзнинг Абжадул Улум» китобида ва Ибн Ҳажар сзининг «Фатҳул Борий» китобида Имом Бухорийнинг шофеъий мазҳабида бслганларини айтганлар.
Ибн Қайюм ал-Жавзийс сзининг «А­ъломул муқиъийн» китобида ва Ибн Абу Яъло сзининг «Тобақотул Ҳанобила» китобида Имом Бухорийни ҳанбалийлардан деганлар.
Шайх Тоҳир Жазоирий, шайх Муҳаммад Закариё Кандеҳлавий ва бошқалар Имом Бухорий сзлари мужтаҳид фақиҳ бслганлар дейдилар. Ушбу гапни кспчилик қсслаб қувватлайди.

http://forum.islom.uz/smf/index.php/topic,5559.msg49881.html#msg49881

 

Бошка бир мавзуда, бир форумдошимиз, рофиа даъйн (рукуъдан олдин икки кулни кутариш) Сахихул Бухорийда бор дигандилар... Буни инкор килмаган холда, бу амални килмасликкасм даллилар борлигини ижозатилар ила, Шайх МСМЮнинг "Ихтилофлар хакида" номли китобларидан иктибос келтирсам...

Бу масала ҳам ксплаб тортишувларга сабаб бслгани ҳаммамизга маълум. Авваллари ҳамма Ҳанафий мазҳабига амал қилар ва ҳеч ким намозни бошлаш пайтидаги такбири таҳримадан бошқа пайтда икки қслини кстармас сди. Ҳамма номозхонлар тинчгина, қслдан келганича сз намозларини адо стиб юрар сдилар.

Кейинчалик сса, аввал айтиб стганимиздек, фиқҳий мазҳабларни, уларнинг асосчилари бслмиш буюк мужтаҳид уламоларимизни инкор қилиб, сзларича Қуръон ва Суннатга амал қилишни ва бошқалар ҳам уларга сргашиши лозимлигини даъво қилувчиларимиз пайдо бслдилар. Улар намозда рукуъга кетишдан олдин ва ундан қайтаётганда икки қслни кстармаслик Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига хилоф сканлиги ҳақида баҳс юрита бошладилар ва сз фикрларининг далили сифатида ҳадиси шарифлардан ҳужжатлар келтиришга киришдилар. Ана сшаларимиз сзларини, худди бутун Ислом оламининг минг йиллик хатосини топгандек, Ҳанафий мазҳабига сргашиб, хатода юрган юз миллионлаб гумроҳларни Қуръон ва Суннат йслига солаётган қаҳрамондек ҳис стар сдилар. Бировнинг насиҳатини сшитишни ҳам хоҳламас сдилар. Бунга қсшилмаганларни, қарши чиққанларни Қуръон ва Суннатга қарши чиқишда айблар сдилар. Аммо мазкур иш Қуръон ва Суннатга тсғри келадими, йсқми, сйлаб ҳам ксрмас сдилар.
Аслида сса, сша масалани кстарганларимиз сски ихтилофни қсзғаб, минг уч юз йиллик срани қайта тирнаб қонатаётган сдилар. Аамозда рукуъга кетаётганда ва ундан қайтаётганда қсл кстариш масаласини бир юз сллигинчи Ҳижрий санада туғилган Имом Шофеъий ва у зотнинг ҳамасрлари Имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алай-ҳимлар ҳам кстарган сдилар. Худди бизнинг шоввозларимиз далил қилиб келтираётган ва сна улар билмаган ҳадис ва ривостларни ана сша буюк мужтаҳидларимиз снг аввал келтирган сдилар. Орадаги фарқ шуки, стган салафи солиҳларимиз ҳозиргиларга схшаб сз фикрларига қсшилмаганларни Қуръон ва Суннатга қарши чиқишда айбламаган сдилар, балки сз мухолифларини ҳам Қуръон ва Суннатга сзига хос ижтиҳод йсли ила амал қилувчи дин қардошлари сифатида сҳтиром қилардилар. Агар бизда бир озгина илм бслганида, бундай ихтилофлар келиб чиқмас сди. Минг афсуслар бслсинким, бизда на илм ва на илмсизлигимизни тан олишимиз учун инсоф бор сди.
Келинг, илмсизлигимизга барҳам бериш ва хатони такрорламаслик умидида бу масалани илмий йсл ила сна бир ксриб чиқайлик.

ААМОЗДА А УКУАªГА БОА ГААДА ВА УАДАА ҚАЙТГААДА ИККИ ҚЎЛАИ КЎТАА ИШ КЕА АК ДЕГААЛАА АИАГ ДАЛИЛЛАА И ВА УЛАА АИАГ МУАОҚАШАСИ

Бу ҳукмга амал қилишга даъват стганлар рсйхати бошида тсрт машҳур ва маъруф фиқҳий мазҳабларимиздан иккитаси, Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳаблари туради. Улар сзларининг бу ҳукмларига бир неча ҳадиси шарифларни далил қилиб келтирадилар:

Биринчи далил:
Имом Бухорий ва Имом Муслимлар қилган ривостда Ибн Умар: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон намозни очсалар икки қслларини елкалари баробар кстариб туриб такбир айтар сдилар. Кейин қачон рукуъга такбир айтсалар ҳам шунингдек, қачон бошларини рукуъдан кстарсалар ҳам уларни худди сшандоқ кстарар сдилар ва «самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ, А оббанаа ва лакал ҳамд», дер сдилар», деганлар.
Мана шу саҳиҳ ҳадисда намозда рукуъга борганда ва ундан қайтганда қсл кстариш Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари скани очиқ-ойдин ксриниб турибди, дейдилар Шофеъий ва Ҳанбалийлар.

Иккинчи далил:
Имом Бухорий келтирган ривостда Аофеъ розисллоҳу анҳу: «Ибн Умар розисллоҳу анҳу рукуъга борганда ва ундан қайтганда икки қслини кстармаган одамни ксрса, унга тош отар сди», деган.
Бу ривост ҳам юқоридаги маънони таъкидлаб келмоқда. Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳу сзлари амал қилибгина қолмай, сзгаларни ҳам мазкур ҳукмга бсйсунишларига ҳаракат стганлари сққол ксриниб турибди, дейдилар Шофеъий ва Ҳанбалийлар.
Ҳанафий уламолар, дарҳақиқат, сизлар келтирган ривостлар бор ва кучли сканини биз ҳам схши биламиз, лекин биз ушбу ҳадис ва ривостларга амал қилишдан олдин бошқа ҳадис ва ривостларни ҳам чуқурроқ срганиб чиқиб, бошқача қарорга келдик, келинг, аввало Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳунинг ҳадисларини муноқаша қилайлик, дейдилар.
Имом ат-Таҳовий, Имом Ибн Абу Шайба ва Имом ал-Байҳақийлар сз китобларида келтирган ривостда Мужоҳид розисллоҳу анҳу: «Ибн Умарнинг орқасида намоз сқиганман. У икки қслини намоздаги биринчи такбирдан бошқа ҳеч кстармас сди», деганлар.
Олдинги икки ривост ва биз келтирган учинчи ривостни қсшиб сргансак, рукуъга борганда ва ундан қайтганда икки қслни кстариш ҳукми насх бслгани аён бслади. Яъни бу ҳукмга маълум муддат амал қилинган-у, сснгра амалдан қолган.
Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳу Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг рукуъга кетишда ва ундан қайтишда қсл кстарганларини ксрганлар, сзлари бу ишга амал қилганлар ва бошқаларни ҳам амал қилишга чорлаганлар. Кейинчалик бу амал насх бслганидан кейин унга амал қилишни тсхтатганлар.
Сиз ҳам, ҳурматли Шофеъий, Ҳанбалий ва ушбу масалада улар билан ҳамфикр бслганлар, биз ҳам саҳобий сзи қилган ривостга зид амал қилса, ривостини смас, амалини қабул қилишга иттифоқ қилганмиз. Чунки саҳобийлар насх бслмаса, сзлари ривост қилган ҳукмга хилоф амал қилмайдилар. Хусусан, Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳу ҳар бир каттаю кичик нарсада Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга аниқ сргашувчи сгона саҳобий бслганлар. У киши Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга оид, сргашиш зарур ҳисобланмаган ишларни ҳам ста аниқлик билан қилиб юрганлари маълум ва машҳур. Шундоқ одам насх собит бслмаса, сзлари ривост қилган ҳадисга хилоф иш тутиб, рукуъга боришда ва ундан қайтишда икки қслни кстаришни тарк қилмас сдилар.

Учинчи далил:
Имом Абу Довуд, Имом Термизий, Имом Аасаий, Имом Ибн Можа сз Сунанларида, Имом Бухорий «А афу ълсдайни фиссолати» деган рисолаларида ва Имом Таҳовий «Мушкилул-Осор»да Али ибн Абу Толиб розисллоҳу анҳудан келтирган ҳадисда: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон фарз намозга турсалар такбир айтиб, икки қслларини елкалари баробар кстарар сдилар. Худди шу ишни қироатларини тамом қилиб рукуъга боришни ирода қилсалар ҳам, рукуъдан бош кстарсалар ҳам қилар сдилар. У зот намозда стирган ҳолларида ҳеч қслларини кстармас сдилар. Қачон икки марта сажда қилиб, турмоқчи бслсалар ҳам икки қслларини кстариб, такбир айтар сдилар», дейилган.
Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳаби уламоларининг бу далилларига жавоб қуйидагича: Бу ривост собит сканини схши биламиз. Лекин Ҳазрати Али розисллоҳу анҳунинг айни сзларидан бунинг акси содир бслгани ҳақида ривост бор. Ана шу ривостни ҳам стиъборга олиб туриб, (ниҳоий) ҳукм чиқарилса, жуда ҳам схши бслар сди.
Имом ат-Таҳовий ва Имом Ибн Абу Шайбалар Осим Ибн Кулайбнинг отасидан қилган ривостда: «Али розисллоҳу анҳу икки қслларини намознинг биринчи такбирида кстарар сди, холос. Кейин кстармас сди», дейилган.

Имом Абу Бакр Ибн Абу Шайба Абу Исҳоқдан келтирган ривостда сса: «Абдуллоҳ (Ибн Масъуд) ва Алининг асҳоблари икки қслларини фақатгина намозни бошида кстарар сдилар, холос», дейилган.
Бу ҳам рукуъга кетишдан олдин ва ундан кейин икки қслни кстаришга маълум муддат амал қилингани ва кейин насх бслганини ксрсатади. Бслмаса Ҳазрати Алидек улкан саҳобий сзлари Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан қилган ривостга хилоф иш қилмас сдилар. Шу билан бирга Ҳазрати Али розисллоҳу анҳу сз шогирдлари бслмиш кичик саҳобийлар ва тобеъинларни ҳам рукуъга кетганда ва ундан қайтганда, икки қслни кстармасликка сргатган сканлар. Бу ҳам сз-сзидан бславерадиган нарса смас.

Шофеъий ва Ҳанбалийлар сзларига далил қилиб келтирган юқоридаги ҳадисда зикр қилинган «Қачон икки марта сажда қилиб, турмоқчи бслсалар ҳам икки қслларини кстариб такбир айтар сдилар», деган жумла уларнинг зиддига катта ҳужжатдир. Чунки улар саждадан туришда қсл кстариш керак демайдилар. Ўз-сзидан «нима учун бир ҳадиснинг маълум бслагига амал қиласизлар-у, бошқа бслагига амал қилмайсизлар», деган ҳақли савол пайдо бслади.
Сажда қилиб бслиб тураётганда ва бошқа ҳолатларда ҳам икки қсл кстарилиши ҳақида бошқа ҳадисларда ҳам зикр қилинган. Мана шу нарсанинг сзи ҳам аввал намозда такбираи сҳромдан бошқа жойларда ҳам қсл кстариш бс-либ, кейинчалик насх қилинганига далолатдир. Бу ҳақиқатни Ҳанафийлар тслиқлигича олиб, Шофеъий ва Ҳанбалийлар бир қисмини қабул қилиб, рукуъга кетиш ва ундан қайтишга тегишли жойини қабул қилмаган чиқадилар.
Ҳанафийлар мухолифларнинг ҳар бир далилига худди шу қабилда раддис қиладилар. Биз намуна учун келтирилган мисоллар билан кифосланиб, снди бу масалани қадимда қандоқ муноқаша қилингани ҳақидаги икки ривостни срганиб чиқайлик:
Имом ат-Таҳовий келтирган ривостда ал-Муғийра розисллоҳу анҳу қуйидагиларни айтадилар: «Иброҳимга, Воилнинг Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қачон намозни бошласалар, рукуъ қилсалар ва рукуъдан бошларини кстарсалар, икки қслларини кстаришларини ксрдим, деган ҳадисига нима дейсиз, дедим». У киши: «Агар Воил у зотнинг ундоқ қилганларини бир марта ксрган бслса, Абдуллоҳ ундоқ қилмаганларини сллик марта ксрган», деди.

Ксриниб турибдики, рукуъга кетаётиб ва ундан қайтаётиб икки қсл кстарилади, деганлар Воил Ибн Ҳужр розисллоҳу анҳунинг ҳадисларини далил қилганлар. Буюк тобеъинлардан Иброҳим ан-Аахаъий розисллоҳу анҳуга бу гап айтилганда, у киши Абдуллоҳ Ибн Масъуд розисллоҳу анҳунинг ҳадисларини раддисга келтирганлар ва қайси бир ҳадис қабул қилишга лойиқроқ сканини тасдиқлаш мақсадида уларнинг ровийларининг ҳолларини зикр қилиб стганлар. Воил Ибн Ҳужр розисллоҳу анҳу иймонга келганларидан кейин Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида фақатгина бир ҳафта туриб, намоз сқишни срганганлари ва қайтиб кетиб, кейин А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни қайта ксрмаганлари машҳур. Бунинг устига Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига таълим учун алоҳида муомала қилганлар.

Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг рукуъга кетишда ва ундан қайтишда икки қслларини кстармаганлари ҳақидаги ривост соҳиби Абдуллоҳ Ибн Масъуд розисллоҳу анҳу сса, снг биринчи иймонга келган саҳобалардан бслиб Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан у зотнинг умрларининг охирларигача ажралмаган улкан саҳобийлардан биридирлар. Албатта у киши Воил розисллоҳу анҳуга қараганда ксп нарсани билишлари турган гап.

Иккинчи мисол Имом ал-Ҳорисий сзларининг «Муснад» номли китобларида Суфён Ибн Усйна розисллоҳу анҳудан Имом Абу Ҳанифа билан Имом ал-Авзоъий ораларида бслиб стган қуйидаги мунозарани келтирадилар:
«Абу Ҳанифа билан ал-Авзоъий Маккадаги буғдой растасида ксришиб қолишди. Шунда ал-Авзоъий Абу Ҳанифага:
- Сизларга нима бслди, намозда рукуъга борганда ва ундан бош кстарганда қслларингизни кстармайсизлар? деди. Абу Ҳанифа сса:
- Чунки бу ҳақда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бирор саҳиҳ нарса бслмади, деди.
- Қандоқ қилиб саҳиҳ нарса бслмасин? Ахир, менга аз-Зуҳрий Солимдан, у отасидан, у сса А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривост қилишича, У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам намозни бошлаш чоғларида, рукуъга кетишда ва ундан қайтишда икки қслларини кстарар сканлар! деди ал-Авзоъий. Шунда Абу Ҳанифа:
- Бизга Ҳаммод Иброҳимдан, у Алқама ва ал-Асваддан, улар Абдуллоҳ ибн Масъуд розисллоҳу анҳудан ривост қилишича, А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозни бошлашдан бошқада икки қслларини кстармас сканлар, деди.
- Мен сенга аз-Зуҳрийдан, Солимдан, Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадис ривост қилсам, сен менга Ҳаммод Иброҳимдан ҳадис айтди, дейсан-а?! деди ал-Авзоъий. Абу Ҳанифа унинг бу гапига:
- Ҳаммод аз-Зуҳрийдан ксра фақиҳроқ сди. Иброҳим сса Солимдан ксра фақиҳроқ сди. Агар Ибн Умар саҳобийлик фазлига сга бслса ҳам фиқҳда Алқама ундан кам смас. Ал-Асваднинг фазли жуда ҳам ксп. Абдуллоҳ ибн Масъуднинг фиқҳда ва қироатда фазли ксп. Унинг саҳобийлик ҳаққи бор. Кичиклигидан Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида бслган. У Абдуллоҳ ибн Умардан афзал, деб жавоб берди. Шунда ал-Авзоъий жим қолди».
Демак, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи ҳам, у кишининг издошлари ҳам шаръий ҳукмларни ҳаводан смас, Қуръон ва Суннатдан олган сканлар. Бошқалардан ксра чуқурроқ илмий изланишда бслган сканлар. Ҳатто бошқа мазҳаб мужтаҳидлари мулоҳаза қилмаган нозик томонларни ҳам улар мулоҳаза қилган сканлар.

Ҳанафий мазҳаби уламолари мазкур масала бсйича мухолиф томонларнинг далилларини муноқаша қилиб, уларга раддис берибгина қолмай, сз ҳукмларини тасдиқлаш учун ҳужжат-далиллар ҳам келтирганлар. Қуйида сътиборингизга улар келтирган далиллардан қисман ҳавола қиламиз:

Биринчи далил:
Имом Муслим Жобир Ибн Самура розисллоҳу анҳудан ривост қилган ҳадисда: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизнинг ҳузуримизга чиқдилар ва: «Аима учун мен сизларни қслларингизни худди асов отнинг думига схшатиб кстараётганингизни ксрмоқдаман?! Аамозда сокинлик ила туринглар!» дедилар», дейилган.
Маълумки, намоз снги фарз бслган пайтда ҳозирги каби тслиқ бслмаган. Баъзи ҳолатларда ҳар хил майда овоз чиқариш ёки ҳаракатлар ҳам бслиб турган. Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ундоқ ишларни қилган одамларга аста-секин тарбис бериб, хатоларини тузатиб борганлар. Бу маънода ҳадис китобларимизда бир қанча ривостлар келган. Ушбу биз таҳлил қилаётган рукуъга кетишда ва ундан қайтишда қслни кстариш масаласи ҳам аввалда бор бслиб, кейин мансух қилинганлигини мана шу ҳадисдан билиб олсак бслади. Бу ҳукмнинг мансух бслгани, амалдан қолганидан бехабар баъзи саҳобийлар аввалгидек рукуъга борганда ва ундан қайтганда қслларини кстариб, намоз сқиётганларини Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳужраларидан ксриб турганлар. Кейин ташқарига чиқиб, уларга ушбу ҳадисда келтирилган гапларни айтганлар.

Иккинчи далил:
Имом Термизий Алқама розисллоҳу анҳудан қилган ривостда: «Абдуллоҳ Ибн Масъуд мен сизларга А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозларини сқиб берайми, деди-да, намоз сқиб, биринчи қсл кстаришдан бошқа қсл кстармади», дейилган.
Ўз-сзидан маълумки, бунга схшаш кишиларни огоҳлантириб қсйиб, қилинган ишлар ста аниқлик билан адо стилади. Абдуллоҳ Ибн Масъуд розисллоҳу анҳу ким сканликлари сса ҳаммамизга маълум. У киши Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам билан У зотнинг пайғамбарлик даврларида ҳар доим бирга юрган, улкан илм соҳиби ва ксплаб ҳадисларни ривост қилган саҳобийлар.
Худди шу маънодаги ҳадисни Имом Аасаий ҳам ривост қилганлар.

Учинчи далил:
Имом ат-Таҳовий ал-Асвад розисллоҳу анҳудан қилган ривостда: «Умар Ибн Хаттобнинг биринчи такбирда икки қслини кстариб, кейин кстармаслигини ксрдим», дейилган.

Тсртинчи далил:
Имом Ибн Абу Шайба ал-Асвад розисллоҳу анҳудан келтирган ривостда: «Умар ибн Хаттобнинг орқасида намоз сқидим. У сз намозида бошланишдагидан бошқа ҳеч қслини кстармади. Аш-Шаъбий, Иброҳим ва Абу Исҳоқларни ҳам намозни бошлашдагидан бошқа қсл кстарганларини ксрмадим», дейилган.

Бешинчи далил:
Имом ал-Байҳақий Ибн Масъуд розисллоҳу анҳудан қилган ривостда: «Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам, Абу Бакр ва Умарларнинг орқаларида намоз сқидим. Улар намозни бошлашдаги қсл кстаришдан бошқа қсл кстармас сдилар», дейилган.

Олтинчи далил:
Имом ат-Таҳовий Абу Бакр Ибн Айёш розисллоҳу анҳудан қилган ривостда: «Ҳеч бир фақиҳни ҳеч қачон биринчи такбирдан бошқа жойда қслини кстарганини ксрмадим», дейилган.

Еттинчи далил:
Аамоз ҳамманинг ксз снгида, ҳар куни беш марта адо стиладиган, сътиборли ва улкан ибодат. Айниқса, Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳар бир намозларини йиллар давомида кспчилик ста диққат билан кузатиб, срганиб келган. Ана шундоқ нарсага тегишли, рукуъга борганда ва ундан қайтганда қсл кстариладими-йсқми, деган масалада ҳар хил гап айтилишининг сзи бу иш ҳақида шубҳа туғдиради. Бу сса, Ҳанафийларнинг иши тсғри сканини ксрсатади.

Саккизинчи далил:
Ҳанафийлар рукуъга борганда ва ундан қайтганда қсл кстариш ҳақида келган ривостлар ксплиги, саҳиҳлиги, баъзи гапларга қараганда саҳобаи киромларнинг слликталаридан ривост қилинганлигини схши биладилар. Аммо, шундоқ бслса ҳам, насх ворид бслиши мумкинлигини таъкидлайдилар. Чунки насх ривостнинг кучли ва кучсизлигига ёки ксп ва озлигига қараб бслмаслиги ҳаммага маълум. Ҳадис ҳар қанча кучли бслса ҳам остнинг кучига ета олмайди. Шундоқ бслса ҳам Қуръони Каримнинг баъзи остлари мансух бслгани маълум ва машҳур.

Тсққизинчи далил:
Ушбу муноқаша қилинаётган қсл кстариш ҳақидаги масалада бир ақлий далил келтириш учун Ҳанафий мазҳаби уламолари вақтинча насх ҳақидаги даъволаридан кечадилар. Айтайлик, насх ворид бслмади, дейдилар улар. Ундоқ пайтда умумий қоидага биноан бир ҳукм ҳақидаги ҳадислар қарама-қарши бслиб қолса, саҳобалар нимага амал қилган бслсалар, сша олинади. Агар саҳобаларнинг амаллари ҳам қарама-қарши бслиб қолса, қиёсга қайтилади. Ушбу масалада ҳам қиёсга қайтиладиган бслса, аслида намозда сукунат, ортиқча ҳаракат қилмаслик таъкидланади. Аамознинг ичида қсл кстаришлик ортиқча ҳаракатдир. Такбири таҳримадаги қсл кстариш намоз ичидаги смас, унинг бошланишидаги кстаришдир.
Шу ерга келганда, муҳтарам сқувчидан далиллар келтиришга скун ссаш учун изн ссраймиз. Агар қолган далилларни ҳам келтирадиган бслсак, гап чсзилиб кетади. Ўзи шундоқ ҳам чсзилиб кетган гапни сна ҳам чсзиб юрмай, хулосага стиб қссқолганимиз маъқулдир.

Ксриб турибмизки, барча фиқҳий масалалар, жумладан, омийн масаласи, рукуъга борганда ва ундан қайтганда қсл кстариш каби масалаларда Ҳанафий мазҳабидагилар ҳадисга амал қилмайдилар, деган даъво, мутлақо ёлғон ва ботил даъводир. Аксинча, Ҳанафийлар ҳадисларни бош-қалардан ксра чуқурроқ ва аниқроқ срганиб, амал қилишларини сзимиз илмий равишда срганиб чиқдик. Шу билан бирга Ҳанафийлар бошқа мазҳаб атбоъларига схшаб, сзга мазҳабдагиларнинг фикрларини ҳам ҳурмат қилиб келганлар.
Ҳозирги давримизда ҳам Шофеъий ва Ҳанбалийлар қсл кстариб, Ҳанафий ва Моликийлар қсл кстармай тинчгина намозларини сқиб келишар сди. Ичимиздан бир неча остни чала ёд олган ва уч-тсрт ҳадиснинг таржимасини срганиб олганларимиз чиқиб, мазҳаббоши мужтаҳидларимизга тош ота бошлашди. Мусулмонлар оммаси сз ибо-датларини адо қилишда Қуръон ва Суннатга амал қилмас-ликда айбланди. Динга сндигина қайтаётган халқ оммаси сртасида уламолар ичида қолиши лозим бслган масалалар олиб чиқилиб турли ихтилофларга йсл очилди. Оқибатда мусулмонларга кспгина кулфатлар етди.

Азиз дин қардошлар! Ўтган саҳифаларда ҳозирда ихтилофларга сабаб бслаётган масалалардан иккитасини ксриб чиқдик. Аслида бундай масалалар анчагина бслиб қолди. Янгилари ҳам пайдо бслмоқда. Бу ҳолат сна ҳам авж олиб боравериши мумкин. Чунки ичимиздан, мазҳаб ихтилофга сабаб бслади, шунинг учун уни қсйиб Қуръон ва Суннатга амал қиламиз, деган даъво билан чиқаётганлар, аслида, Ҳанафий мазҳабини рад стиб, бошқа мазҳабга сргашмоқдалар. Улар баъзи масалаларни фақат сша мазҳабда айтилгани ҳақ, ундан бошқаси ботил, деб сйламоқдалар. Шунинг учун ҳам мусулмонлар оммасини бидъатга берилганликда, Қуръон ва Суннатга амал қилмасликда ва бошқа нарсаларда айбламоқдалар. Бу фикримизнинг тасдиғи учун биргина мисол келтирайлик.

мақолани доимий манзили.... --->>>

 
 http://islamnuri.com/jumanas/tolibganasihat.htm