Шайх А амазон ал-Бутий ва бемазҳаблар сртасидаги баҳс
Бу ерда бошқа ҳеч бир ақл-идрокли одамда учрамайдиган мутаассиблик (фанатизм) аломатларини учратасиз! Улар (бемазҳаблар) бизни мутаассибликда гумон қиладилар, чунки биз минг бир далилга асосланган ҳақиқатдан четлашишга рози бслмаймиз. Бироқ улар мисли ксрилмаган мутаассиблик қафасига қамалиб олганлар. Бу кетишда ақлдан озиш ва жунун давосини излаб қолишлари мумкин!
Бу бобда мен ҳеч кимга туҳмат ҳам, бсҳтон ҳам уйдирмайман, бир оғиз ҳам ёлғон тсқимайман: агар бизни бу нарсалардан тақво қайтармаганида ҳам, ушбу ҳодисани ксрган ва сшитган камида снта одамнинг гувоҳлиги бунга йсл қсймаган бслар сди. Мен билан баҳслашаётган, баланд овозда менга сзининг ажойиб, ғалати ссзларини тскиб солаётган биродаримга, агар у сжарлик қилаверса, айтган гапларини ҳаммага етказишимни айтдим. Мен ушбу огоҳлантиришни уни фикрлашга, хотиржам ссзлашга ундаш учунгина айтганимни Аллоҳ таоло ксриб турибди! Лекин бу одам «Ҳоҳлаганингизни етказинг, қсрқадиган жойим йсқ», деди.
Бу одамнинг кимлигини ҳам, унинг исмини ҳам айтмайман. Унинг бемазҳабликни срганувчи смас, сргатувчи сканлигини билсангиз кифос. У ҳақиқатни сзлари қаердан тусмол қилган бслса, сша ердан излашга ксниккан бир неча хушсурат йигитлар билан келди. У билан суҳбатни бошларканман, шундай дедим:
- Сиз Аллоҳнинг ҳукмларини англашда қандай услубни қсллайсиз? Уларни Қуръон ва Суннатдан оласизми ёки мужтаҳид имомларданми?
- Мен имомларнинг фикрларини ва уларнинг ҳужжатларини ксриб чиқаман-да, сснг Қуръон ва Суннатга снг сқин бслган фикрга суснаман.
- Сизда 5000 Сурис лираси бор. Уларни 6 ой сақладингиз, сснг у пулга мол сотиб олиб, савдо қила бошладингиз. Молнинг закотини қачон берасиз — қолган олти ойдан кейинми ёки тслиқ бир йилдан кейинми?
У бироз сйланиб, сснг деди:
- Саволингизга қараганда, сизнингча, савдо молидан закот бериш керакми?
- Мен фақат ссраспман. Ўзига хос услубингиз бсйича жавоб беришингизни ҳоҳласпман. Мана, қаршингизда кутубхона. Унда тафсирга, суннатга оид китоблар, мужтаҳид имомларнинг китоблари бор...
У бироз сйланиб, кейин деди:
- А-с биродар, ахир бу дин, схшилаб сйламасдан жавоб бериладиган оддий савол смас. Бунинг учун таҳлил қилиш, такрорлаш, срганиш керак, буларнинг ҳаммаси учун сса вақт керак. Биз бу ерга бутунлай бошқа мавзуни муҳокама қилиш учун келганмиз.
Мен бу саволга нуқта қсйдим ва дедим:
- Жуда схши"¦ Айтинг-чи, ҳар бир мусулмон имомларнинг ҳужжатларини ксриб чиқиб, сснг улардан Қуръон ва Суннатга кспроқ мос келадиганига сргашиши шартми?
- Ҳа.
- Бундан чиқди, ҳамма одамлар ҳам худди мазҳаб имомлари каби ижтиҳод даражасига сга скан-да. Бунинг устига, уларнинг салоҳисти сна ҳам юқорироқ, сна ҳам етук скан. Ахир буюк-буюк имомларнинг фикрларини баҳолайдиган ёки ушбу фикрлар ҳақида Қуръон ва Суннат мезони асосида ҳукм чиқара оладиган одам имомлардан ҳам илмлироқ бслади-да!
- Аслида одамлар уч тоифа бслади: муқаллид, муттабиъ ва мужтаҳид.
Бир мазҳабни бошқаси билан солиштириб, Қуръонга сқинроғини ола биладиган одам — муттабиъдир. Бу тақлид билан ижтиҳод орасидаги срта даража.
- Муқаллиднинг вазифаси нима?
- Ўзига маъқул бслган мужтаҳидга сргашиш.
- Уларнинг фақат биттасигагина оғишмай сргашиб, бошқасига сргашмасликда гуноҳ борми?
- Ҳа, бу унинг учун ман стилган (ҳаром).
- Бунга ҳужжати борми?
- Ҳужжат шуки, у Аллоҳ таоло унга вожиб (фарз) қилмаган нарсани сзи учун вожиб (фарз) қилиб олган.
- Сиз Қуръонни етти қироатнинг қайсинисида қироат қиласиз?
- «Ҳафс» қироати билан.
- Ҳар доим шу қироат билан сқийсизми ёки ҳар куни ҳар хил қироат биланми?
- Йсқ, мен ҳар доим фақат «Ҳафс» кироати билан сқийман.
- Хсш, нима учун сиз буни сзингиз учун вожиб (фарз) қилиб олдингиз? Ахир Аллоҳ таоло сизга Қуръонни фақат Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривост қилингандек сқишни буюрган-ку?
- Чунки мен бошқа қироатларни сргана олмаганман. Менга фақат шу қироатда сқиш осон.
- Фиқҳни Шофеъий мазҳаби бсйича срганган бир киши сиз бошқа қироатларни сргана олмаганингизга схшаб, бошқа мазҳабларни сргана олмаган. Унга дин аҳкомларини фақат шу имомдан срганиш осон бслган. Агар сиз у барча имомларнинг ижтиҳодини срганиб, ҳукмларни уларнинг ҳаммасидан олиши шарт десангиз, у ҳолда сзингиз ҳам барча қироатларни срганишингиз лозим бслади-ку! Агар сзингизни қобилистим йсқ деб оқлайдиган бслсангиз, унда сша муқаллидни ҳам оқлашингиз керак бслади. Аима бслганда ҳам, биз шундай деймиз: Муқаллид бир мазҳабдан бошқасига стишни сзи учун вожиб қилиб олиши шарт, деган гапни сиз қаердан олдингиз? Ахир Аллоҳ таоло унга бир мазҳабдан иккинчисига стишни ҳам, ҳар доим фақат битта мазҳабга сргашишни ҳам буюрмаган-ку!
- Унга фақат, буни Аллоҳ буюрган, деб сътиқод қилишгина тақиқланган.
- Бу умуман бошқа масала. Бу ҳеч қандай шубҳа ва ихтилофсиз ҳақиқат. Аммо бу Аллоҳнинг буйруғи, деган сътиқодда бслмаса ҳам, ҳар доим фақат битта имомга сргашган муқаллид гуноҳкор бсладими?
- Йсқ, гуноҳкор бслмайди.
- Аммо сиз сқитаётган китобча ссзларингизнинг аксини айтспти. Унда бу нарса тақиқланган дейилган. Ҳатто баъзи жойларда фақат битта имомга сргашган одамни кофир дейишгача борилган.
- Бу қаерда айтилибди?
У китобчасини очиб, ундаги матн ва жумлаларни сқир скан, муаллифнинг: «Барча масалаларда фақат бир имомга оғишмай сргашувчи киши — адашган мутаассибдир ва у динни бслиб, фирқаларга айланганлардандир» деган ссзлари ҳақида фикрлай бошлади. Сснг деди:
- Бу ерда у, шариат буюрган, деган сътиқод билан мунтазам сргашишни назарда тутган. Бу унчалик тслиқ фикр смас.
- Унинг айнан шуни назарда тутганлигига ҳужжат борми? Аима учун сиз, муаллиф адашган, демаспсиз?
У сна бу фикрнинг тсғрилиги, шунчаки сширин маънога сга сканлиги ва муаллиф бу ерда ҳеч қандай хатога йсл қсймаганлигини таъкидлашда давом стди!
Мен шундай дедим:
- Бироқ, бундай маънодаги гап— баҳслашадиган мавзу смас. Унинг фойдаси ҳам йсқ. Тсртта имомдан биттасига сргашишнинг шариат буйруғи смаслигини билмайдиган мусулмон йсқ. Маълум бир мазҳабга оғишмай сргашувчи ҳар бир мусулмон буни сз ҳоҳишига қараб танлайди.
- Қанақасига? Мен кспчиликдан, баъзи олимлардан сшитганман, Шариатда маълум мазҳабга оғишмай сргашиш кераклигини буюрилган, демак бошқа мазҳабга стиш мумкин смас!..
- Шу гапни айтган бирорта одамнинг исмини айтинг-чи. Майли, ҳоҳ оддий одам бслсин, ҳоҳ олим.
Орага жимлик чскди. У менинг ссзларим тсғри бслиши мумкинлигидан ссанкираб қолди ва биргина нарсани — кспчилик бир мазҳабдан бошқасига стишни тақиқлашини билишини такрорлай бошлади.
Мен унга шундай дедим:
- Ҳозир ҳеч ким бу ёлғон хомхаёлга амал қилмайди. Ҳа, Усмонийлар даврининг охирги авлодлари ханафийларнинг бошқа мазҳабга стишини мисли ксрилмаган ҳодиса деб ҳисоблаганликлари ҳақида ривостлар бор. Улар айтаётган фикрлар (агар тарихий манбалар воқеликни тсғри етказаётган бслса) аҳмоқликнинг ва кср-ксрона мутаассибликнинг (фанатизмнинг) чсққиси сканлигига ҳеч қандай шубҳа йсқ.
Сснг савол бердим:
- Сиз муқаллид билан муттабиъ орасидаги фарқни қаердан олдингиз? Бу фарқ маънодами ёки номлашдами?
- Уларнинг маъносида фарқ бор.
Шунда мен унга бу икки ссзнинг маъноларидаги фарқни ксрсатиб бериши учун лексик луғатларни олиб келдим. У ҳеч нарса топа олмади.
Мен шундай дедим:
- Албатта, Абу Бакр Сиддиқ розисллоҳу анҳу, мусулмонлар у зотга тайинлаган маошга қарши чиққан арабга: «Агар муҳожирлар рози бслсалар, сиз уларга сргашинг», деганлар. У киши «сргашинг» деган ссзни ҳеч қандай бошқа фикрга срин қолдирмайдиган розилик маъносида қсллаганлар.
- Майли, атамалардаги фарқ бсла қолсин"¦ Лекин сз атамаларидан фойдаланиш мумкин смасми?
- Албатта мумкин. Лекин сизнинг бу атамаларингиз нарсаларнинг моҳистини мутлақо сзгартира олмайди. Сиз муттабиъ деб атаётган одам, агар ҳужжатлар ва улардан ҳукм чиқариш услубидан хабардор бслса, мужтаҳид бслади. Агар ҳужжатлар ҳақида бехабар бслса ёки улардан ҳукм чиқара олмаса, муқаллид бслади. Агар у баъзи масалаларда хабардор, бошқаларида бехабар бслса, демак у баъзи масалаларда муқаллид, баъзиларида мужтаҳид бслади. Ҳар қандай ҳолатда ҳам бундай ажратиш иккинчи даражалидир ва уларнинг ҳар бирига тегишли бслган қоида аниқ ва равшандир.
- Муттабиъ — бу фикрлар ва уларнинг ҳужжатлари орасидан тсғриларини ажрата олиш ва улардан бирини бошқаларидан афзал ксра олувчи одамдир. Бу соф тақлид даражасидан фарқли даражадир.
- Агар сиз фикрларни ҳужжатнинг кучли ёки заифлигига қараб саралашни назарда тутаётган бслсангиз, унда бу ижтиҳоднинг олий даражасидир. Шахсан сизнинг қслингиздан шу нарса келадими?
- Мен кучим етганича шундай қиламан.
- Шахсан мен сизнинг бир жойда ва бир вақтда берилган уч талоқ бир талоқ ҳисобланади, деган фатвони берганингизни биламан. Мана шу фатвони беришдан аввал сиз имомларнинг фикрлари ва ҳужжатларига мурожаат қилиб, сснг уларни таққослаб ксриб, сснг шулар асосида фатво чиқардингизми?.. Уваймир ал-Ажлоний «лиъон» қилганидан сснг А осулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мажлисларида сз хотинига уч марта талоқ берди. У: «А Аллоҳнинг А осули, мен у ҳақда ёлғон айтган сдим. Анди уни қандай қилиб қолдираман, ахир у уч марта ажрашган (талоқ бслган)», деди. Сиз ушбу ҳадис ҳақида, унинг бу масалага нисбатан тутган срни ҳақида ва бу ҳадис кспчилик мазҳаблар ёки ибн Таймийс мазҳабига ксра қай даражада ҳужжат бслиб ҳисобланиши ҳақида нима биласиз?
- Мен бу ҳадисни билмайман.
- Қандай қилиб сиз бу масалада тсрт мазҳаб иттифоқ қилган фикрга қарши чиқиб, уларнинг ҳужжатларини ва уларнинг саҳиҳ ёки заифлик даражасини срганмай туриб фатво чиқардингиз?.. Мана, сзингиз даъво қилаётган ва бизга ҳам уқтиришга уринаётган услубингиз - сзингиз иттибоъ деб номлаб олган услубингиздан четлашибсиз.
- У пайтда менда ҳамма мазҳабларни ва уларнинг ҳужжатларини срганиш учун етарли китоблар йсқ сди.
- Аксарист мусулмонларнинг ҳужжатларидан ҳеч нарса срганмай туриб, уларнинг фикрига тескари бслган фатвони шошилиб чиқаришга сизни нима мажбур қилди?
- Ахир мендан ссрашган бслса, менда сса китоблар кам бслган бслса, нима қилишим керак сди?!
- Сиз барча буюк олимлар ва имомлар қиладиган нарсани қилишингиз керак сди. «Мен билмайман», десангиз бслар сди. Аки савол берган одамга тсрт мазҳаб имомларининг фикрини ва уларга қарши бслган фикрни келтиришингиз, лекин битта фикр асосида фатво чиқармаслигингиз мумкин сди. Бу сизнинг бурчингиз сди. Қолаверса, бу сизни қандайдир хулосага келишга мажбур қиладиган даражадаги муаммо смас сди!.. Сиз бслса тсрт имом иттифоқ қилган ҳукмга тескари бслган фикр асосида, тан олганингиздек, уларнинг ҳужжатларини срганмай туриб, тсрттала мазҳабга зид бслган фикр сизнинг кснглингизга сқинроқлигидан кифосланиб фатво чиқарибсиз. Бу — сиз биз ҳақимизда гумон қилаётган мутаассибликнинг охирги нуқтасидир.
- Мен тсрт имомнинг фикрларини аш-Шавқонийнинг китобидан ва Сайд Собиқнинг «Субул ас-салом» ва «Фиқҳус-сунна»ларидан срганганман.
- Булар ушбу масала бсйича тсрт имомнинг мухолифларининг китоблари. Уларнинг барчаси бирёқлама фикр билдириб, сзларининг фикрини тасдиқловчи ҳужжатларнигина келтиришган. Сиз икки мухолиф ҳақида ҳукм чиқарсангиз, улардан фақат биттасини, унинг гувоҳлари ва сқинларинигина сшитиб ксриб, ҳукм чиқараверасизми?
- Мен сз ҳаракатларимда ҳеч бир ёмон нарса ксраётганим йсқ. Мен ссровчига фатво беришим шарт сди ва мен буни сз тушунчам даражасида бажардим.
- Мен муттабиъман деспсиз. Сизнингча, биз ҳам шундай бслишимиз керак скан. Сиз иттибоъни «барча мазҳабларнинг ҳукмларини ксриб чиқиб, уларнинг ҳужжатларини срганиб, саҳиҳ далилга сқинроқларига сргашиш», деб таърифладингиз. Ўзингиз сса бу ишингиз билан сз услубингизни йсққа чиқарспсиз! Бир вақтда ва бир жойда берилган уч талоқ учта талоқ бслишига тсрт мазҳаб имомлари иттифоқ қилишган. Буни биласиз. Бунга уларнинг далиллари бор. Сиз сса уларни срганмагансиз. Лекин сиз улар иттифоқ қилган фикрдан воз кечиб, сзингизга кспроқ ёқадиган фикрни олгансиз. Сиз аввал тсрт имомнинг ҳужжатлари ботил сканлигига амин бслдингизми?
- Йсқ, мен уларни срганмадим. Чунки менда тегишли манбалар йсқ сди.
- Унда нима учун кутиб турмадингиз? Аега шошилдингиз? Ахир Аллоҳ таоло сизга буни буюрмаган сди-ку!? Кспчилик олимларнинг далилларини срганмаганингиз ибн Таймийснинг гапига тсғри келадими? Сизлар бизни ноҳақ айблаётган мутаассиблик (фанатизм) аслида мана шу смасми?
- Мен сзимда мавжуд бслган китоблардан етарли ҳужжатларни топдим ва Аллоҳ таоло менга бундан ортиғини буюрмаган.
- Агар мусулмон одам сзида бор китобларда бирор нарсанинг ҳужжатини ксрса, бу нарса бунга зид фикрдаги мазҳабларни (уларни срганмаган бслса ҳам) тарк стиши учун етарли бсладими?
- Унга шунинг сзи кифос қилади!..
- Айтайлик, диний аҳкомларни бажаришни снди бошлаган, ҳали Ислом маданистидан ҳеч нарса олиб улгурмаган сспирин бола Ларвардигорнинг «Машриқу мағриб Аллоҳникидир, қаёққа қарасангиз Аллоҳнинг юзи бор. Албатта, Аллоҳ кенг қамровли, билувчи зотдир» («Бақара» сурасининг 115-ости) остини сқиди. У бу остни «Мусулмон одам намозида юзини ҳоҳлаган томонга буриши мумкин скан, остнинг маъноси буни аниқ ксрсатиб турибди» деб тушунди. Бола тсрт буюк имомлар намозда юзни фақат Каъба томонга буриш керак деб иттифоқ қилишганини, уларда бу ҳақда далиллар борлигини сшитган скан, лекин сша ҳужжатларни срганмаган. Хсш, у намозга турганида нима қилади? Ўзида бор ҳужжатга сргашадими ёки иттифоқ бслиб, бунга тескари ҳукм чиқарган имомларгами?
- У сз сътиқодига сргашиши лозим!!!
- У масалан, машриққа қараб намоз сқиса, намози дуруст бсладими?
- Ҳа. Чунки у сз шахсий сътиқодига сргашиши лозим!
- Агар шахсий сътиқоди унга қсшнининг аёли билан зино қилиш, хамр ичиш, қсшнисининг молини ноҳақ тортиб олишда ҳеч қандай гуноҳ йсқ, деб ишонтирадиган бслса-чи? Унинг «шахсий сътиқоди» бслганлиги учун Аллоҳ таоло унга бу нарсаларни ҳалол қиладими?
У бироз сукут қилиб, сснг деди:
- Аима бслганда ҳам, сиз мендан ссраган ушбу ҳолат воқеликдан узоқ ва ҳаётда юз бериши мумкин смас.
- Бу рсё смас, аксинча, бундай нарсалар ва бундан ҳам ажабланарли ҳодисалар ҳаётда тез-тез учраб турибди! Ислом, Қуръон ва Суннат ҳақида илмга сга бслмаган сспирин тасодифан ушбу остни сшитиб ёки сқиб қолиб, ундаги зоҳирий маънога қараса, ҳар қандай араб тушунадиган нарсани тушунади: намозхон юзини истаган тарафга бурса ҳам «гуноҳ йсқ» скан! Ваҳоланки, у ҳамманинг бошқа томонга смас, айнан Каъбага қараб намоз сқишини ксриб турибди. съни, Мусулмонлар орасида Исломдан ҳеч нарса билмайдиган одамлар бор скан, бундай бслиши табиий ва ҳар қачон юз бериши мумкин. Қисқаси, бу ҳолат ҳоҳ воқелик бслсин, ҳоҳ хаёлий, сиз бу ҳақда чиқарган ҳукм хаёлий смас сди. Сиз шахсий фикрни ҳар қандай ҳолатда ҳам ҳукм чиқариш учун асос бслади, деб ҳисобладингиз. Бу сса сизнинг одамларни уч тоифага - муқаллид, муттабиъ ва мужтаҳидга ажратишингизга зид келади.
- У текшириб ксриши керак"¦ Ахир у бирорта ҳадис ёки бошқа остни сқимаганми?
- Худди талоқ ҳақида ҳукм чиқараётганингизда сизда йсқ бслганга схшаб, унда ҳам текшириш учун зарур манбалар йсқ сди. Унда намозда қайси томонга юзланиш кераклиги ҳақидаги бошқа остларни сқишга ҳам имконист йсқ сди. Хсш, шундан кейин ҳам у имомларнинг ижмоъсини рад қилиб, сзининг шахсий фикрига сргашишини таъкидлаб, сжарлик қилавериши керакми?
- Ҳа, агар у текшириб ксришга қодир бслмаса, узрли бслади. А аъйи ва фикрлаши нимага олиб келган бслса, сша нарсага тасниши унинг учун етарли.
- Айтиб қссй, сизнинг тилингиздан қанчалик ғалати ва хавфли ссзлар чиқаётганини бошқаларга айтиб бераман!
- Мен ҳақимда ҳоҳлаган нарсангизни айтаверинг, қсрқадиган жойим йсқ!
- Албатта! Аллоҳ Таолодан қсрқмаган, сзининг ссзлари билан Ларвардигорнинг «Агар билмасангиз, зикр аҳлидан ссранг» (16:43) деган остини йсққа чиқарган одам мендан қсрқармиди?!
- А-с биродар, сша имомлар ҳам бир гуноҳкор бандалар. Мен суснаётган ост сса — Беайб Ларвардигорнинг каломи. Қандай қилиб Беайб Ларвардигорни қсйиб, адашувчи бандаларнинг стагидан тутиш мумкин?
- Воажаб"¦ Аллоҳ таолонинг «Машриқу мағриб Аллоҳникидир"¦» деган ссзларидаги асл маъно ҳақ, албатта! Бироқ Ислом маданисти, унинг аҳкомлари ва Қуръон маъноларидан мутлақ узоқ бир йигитчанинг тушунчалари ҳақ ҳисобланмайди. Яъни, мен шу сспириннинг тушунчаси билан тсрт имомнинг тушунчасини қиёсласпман. Икковисм банда, беайб смас, лекин бировининг илмсизлиги, юзакилиги, иккинчи томоннинг сса тадқиқот, илм ва таҳлилга чсмганлиги аниқ ксриниб турибди-ку!
- Албатта, Аллоҳ таоло фақат ҳаракатинг туфайли сришиладиган нарсага буюрган!
- Унда мана бу саволимга жавоб беринг. Бир кишининг фарзанди бор. Бола касал бслди, дейлик, шамоллаб қолди. Шаҳардаги ҳамма табиблар уни текшириб, унга фалон дорини бериш керак дейишди. Улар боланинг отасига унга пенияиллин уколидан сҳтиёт бслишни уқтириб, бу боланинг слимига олиб келади, деб айтишди. Бироқ боланинг отаси пенияиллин шамоллашда ёрдам беради деб тиббий журналларда сқиган сди. У бу масалада сзининг билимларига асосланиб, табибларнинг маслаҳатини рад стади, чунки уларнинг ҳужжат-далилларини билмайди. У шахсий фикрига сусниб, боласига пенияиллин укол қилдиради. Аатижада бола Аллоҳнинг ҳузурига йсл олади. Ўша отани маҳкамага тортиш керакми? Бу ерда унинг гуноҳи борми?
У бироз сйланиб турди ва жавоб берди:
- Булар бошқа-бошқа масалалар.
- Аксинча, булар айни бир хил масалалар. Худди босги сспирин олимларнинг иттифоқ қилган фикрларини сшитгани каби ота ҳам барча табибларнинг фикрларини сшитди. Лекин у фақат тиббий журналда сқиган маълумотига таснди, худди босги сспирин Аллоҳнинг Китобидан сқиган битта матнига таснгани каби. Иккаласи ҳам сз шахсий фикрини қсллади!
- Биродар, Қуръон — нурдир "¦ Бу нурни бошқа қандайдир ссзлар билан солиштириб бслармиди?
Мен «Қуръон нури уни тафаккур қилувчи ва сқувчи ҳар бир одамнинг онгида тажаллий стади: сша одам сса бу нурни Аллоҳ ирода қилганичалик тушунади. Агар билган ҳам, билмаган ҳам ушбу нурдан бирдай оладиган бслса, улар орасида қандай фарқ бслиши мумкин? Икала мисол ҳам бир хил, улар орасида фарқ йсқ. Анди сиз менга жавоб беринг: бу мисоллардаги одамлар сзларининг шахсий фикрларига сргашадиларми ёки мутахассисларгами?
- Шахсий фикри унга асос бслади.
- У шахсий фикрини қсллади ва натижада фарзанди вафот стди. Бунинг учун у Шариат бсйича ёки бошқа қонун бсйича қандайдир жавобгарликка тортиладими?
У ҳамма сшитадиган қилиб жавоб берди:
- У ҳеч қандай жавобгарликка тортилмайди!
- Мунозарага мана шу ерда нуқта қссйлик. Сиз мана шу хулосангиз билан сртамизда сгона фикрга келиш ва бу асосда қандайдир изланиш юритиш йслини бутунлай йсқ қилдингиз! Ўзингизнинг ғалати ва ҳайратли жавобингиз билан бутун Ислом уммати иттифоқига қарши чиқаётганингизнинг сзи кифос қилади. Йсқ, Аллоҳ таолога қасамки, агар сизлар сзингиз кср-ксрона сргашмасангиз, манфур мутаассибликка (фанатизмга) ер юзида срин қолмайди!
***
Диний саводи йсқ мусулмон Қуръонни тушунишда сз «шахсий фикри»га сусниб, намозни бутун мусулмонлардан фарқли - Каъбадан бошқа тарафга қараб сқиса-ю, унинг намози дуруст ҳисобланса!.. Оддий одам сз шахсий фикрига сусниб, ҳоҳлаган одамини ҳоҳлаганча даволаса, унинг айби билан бемор вафот стса-ю, бу «табиб»га «Аллоҳ сени мағфират қилсин!» дейишдан нарига стилмаса!..
Ундай бслса, нима учун бу одамлар бизнинг «Дин аҳкомларидан ва ундаги далил-ҳужжатлардан бехабар одамлар мужтаҳид имомлардан бирининг мазҳабига сргашиши лозим, чунки у имом Аллоҳнинг Китоби ва Унинг А осули соллаллоҳу алайҳи вассаламнинг суннатини схшироқ билади», деган шахсий фикримизга суснишимизга қсйишмайди?!
Агар улар бизнинг фикрларимизни хато деб ҳисоблашса, бу ҳам уларнинг «шахсий фикр»лари сканлигини ссдан чиқаришмасин. Улар учун юқоридаги - Каъбага орқасини қилиб намоз сқувчининг намози дуруст, боланинг слимига сабаб бслиш сса ижтиҳод ва даволашдир, деб ҳисоблаётган кимса схши ибрат бслсин!..
http://islom.uz/content/view/1462/136/
