Yurtdosh > Buxoro viloyati
Buxoro viloyati haqida ensiklopediyalarda
muxbir:
БУХОА О ВИЛОЯТИ — ЎзА таркибидаги вилост. 1938 й. 15 снв.да ташкил стилган. Б. в. худуди асосан Қизилқум чслида жойлашган. Жан.шарқини Зарафшон водийси сгаллаган. Шим.гарбда Хоразм вилости ва Қорақалпоғистон А еспубликаси, шим. ва шарқдан Аавоий вилости, жан.шарқда Қашқадарё вилости, жан.гарбда Туркманистон б-н чегарадош. Майд. 39,4 минг км2. Аҳолиси 1443 мингдан зиёд киши (2001). Б. в. таркибида 11 қишлоқ тумани: Бухоро, Вобкент, Жондор, Когон, Олот, Лешку, А омитан, Шофиркон, Қоровулбозор, Қораксл, Ғиждувон (туманлар ҳақида алоҳида мақолаларга қ.; мас, Вобкент тумани), 11 шаҳар (Бухоро, Галаосиё, Вобкент, Газли, Когон, Олот, А омитан, Шофиркон, Қораксл, Қоровулбозор, Ғиждувон), З шаҳарча (Жондор, Зафаробод, Янгибозор), 121 қишлоқ фуқаролари йиғини бор. Маркази — Бухоро ш.
Табиати. Б. в. худудининг рельефи аксарист геоморфологик хусусистларига ксра бирмунча мураккаб текисликлардан иборат. Анг баланд жойи Қулжуқтов тизмаси. Қулжуқтов б-н Зарафшон дарёси водийси оралиғида Оёкоғитма ботиғи жойлашган. Текисликлар Амударё сзани томон кис.
Б. в.да қуйидаги рельеф ксринишларини ажратиш мумкин: 1) алоҳида ифодаланган паст тоғлар, платолар (Кулжуқтов, Тузкой тоғи, Жарқоқ, Саритош); 2) текис юзали плато ва қирлар (Қораксл, Денгизксл, Учбош, Қорақир); 3) дарё ва ксл ётқизиқлари б-н қопланган ва шамол таъсирида вужудга келган аккумулстив текисликлар; 4) алоҳида ифодаланган берк ботиқлар (Қорахотин, Оёқоғитма, Денгизксл); 5) ссси юзали воҳаларда бал. 5—15 м ли тепалар учрайди.
Тоғлар асосан силур, девон, тошксмир, бср, палеоген, неоген даврлари жинсларидан тузилган. Текислик ва қумликлар тсртламчи геологик давр табиий омиллари таъсирида сзгарган.
Фойдали қазилмалардан Сеталантепа, Жарқоқ, Газли, Учқирда газ, Кемачи, Зикри, Ўртабулокда нефтьгаз ҳамда графит конлари, оҳактош, бентонит (гилмос), гранит конлари топилган. Б. в.да жуда ксп минерал сув захиралари аниқланган. Қулжуқтов, Қорахотин, Жинғилди,Оёқоғитма ботиғи атрофларидан топилган сувлардан хсжаликда қисман фойдаланилади.
Вилост сейсмик жиҳатдан 7 балли, фақат Газли ш. атрофи 9 балли зилзила зонасига киради. Иқлими кескин континентал: ёзи иссиқ, узоқ, қуруқ, июлнинг сртача т-раси 28—32°, қумликларда 60—70° гача кстарилади. Янв.нинг сртача т-раси 0° дан—2° гача. Йилига 90—150 мм ёғин тушади. Асосан баҳор ва қишда ёғади. Вегетаяис даври 220 кун. Б. в.нинг асосий сув манбаи — АмуБухоро машина канали. Қуйимозор, Тсдакул, Шсркул сув омборларининг аҳамисти катта. Бундан ташқари воҳалар атрофида зовур ва оқова сувлар ташланадиган Денгизксл, Қорақир, Катта Тузкон ва Девхона каби ксллар мавжуд. Б. в. бсйича обикор ерларнинг 94,4% турли даражада шсрланган. Чсл зонасида кам чириндили қснғир тусли сур, қумли чсл, тақир тупроқлар ва шсрхоклар кенг тарқалган. Улар турли типдаги сйловлар ҳосил қилади.
Б. в. чслларида 55 оилага мансуб 580 тур юксак ссимликлар учрайди. Булардан 18 таси сндемик тур. Чсл ссимликлари скологик шароитга мое ҳолда алоҳида жамоалар ҳосил қилган. Қумли чслларда қандим (жузғун), саксовул, черкез, селин, патлоқ, сингрен, илоқ кспроқ бслса, гипсли чслларда қизилча, сассиқковрак, каррак, биюрғун кенг тарқалган. Шсрхокли ерларда шсражриқ, сарсазан, қорабарак, шсралар, тсқайзорларда туранғил тераги, жийда, тол, юлғун, қамиш каби турлар ссади. Ўсимликлар сйлов чорвачилиги учун озуқа манбаи. Воҳаларда маданий ссимликлар б-н бирга 200 дан ортиқ бегона ст тури учрайди. Б. в.да умуртқали ҳайвонларнинг 400 дан ортиқ тури сшайди. Сув ҳавзаларида балиқнинг 37 тури учрайди. Амфибисларнинг 2 тури (ксл бақаси, сшил қурбақа), судралиб юрувчиларнинг 40 тури (дашт агамаси, қум юмалоқбоши, қулоқли юмалоқбош калтакесак, счкемар, қум бсғма илони, сувилон, сқилон, кслбор илон, капчабош, чархилон, чипорилон ва б.), қушларнинг 300 дан ортиқ тури, сут смизувчиларнинг қарийб 50 тури (юмронқозиқ, қумсичқон, қумқуён, ксрсичқон, қум мушуги, тулки, ва б.), ҳашаротларнинг 300 га сқин тури учрайди. Б. в.да Бухоро «Жайран» скологик маркази, Варданзе давлат табиат ёдгорлиги, Денгизксл, Қорақир буюртма қсриқхоналари мавжуд. Бухоро воҳасининг чслга туташ ерларини қум босишдан сақлаш учун Агросрмон мелиораяисси тадбирлари стказилади.
muxbir:
Аҳолиси, асосан, сзбеклар; шунингдек, тожик, қозоқ, татар, сҳудий, рус, қорақалпоқ ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. 1 км2га 35 киши тсғри келади. Воҳаларда аҳоли анча зич (1 км2га 100— 300 киши). Чсл сйловларида 1 км2га 12—25 киши, қумли сйловларда 1—3 киши тсғри келади. Шаҳарликлар 448 минг киши, қишлоқ аҳолиси 995 минг киши (2001). Ғиждувон, Вобкент, Шофиркон туманларида аҳоли зичроқ.
Хсжалиги. Б. в. иқтисодиётида саноат салмоқли срин сгаллайди. 100 дан ортиқ саноат корхонаси мавжуд. Газли газнефть р-ни газ ёқилғисини етказиб бермоқда. 1964—65 й.ларда ишга туширилган Бухоро—Тошкент—Бишкек—Олма-ота газ йсли Ўзбекистондаги, шунингдек қсшни мамлакатлардаги истеъмолчиларга газ етказиб беришга хизмат қилади. 1997 й. Қоровулбозорда қуриб ишга туширилган нефтни қайта ишлаш з-ди республиканинг нефть маҳсулотларига бслган сҳтиёжини қондиришга хизмат қилмоқяа (қ. Бухоро нефтни қайта ишлаш заводи).
Саноати. Б. в.да озиқ-овқат саноати бир неча сн йиллардан буён мавжуд. Бухоро гсшт к-ти, сутни қайта ишлаш к-ти, нон з-ди, Бухоро, Когон, Қораксл ун к-тлари, «Бухороёг» очиқ турдаги акяисдорлик жамисти, Бухоро, Ғиждувон мевасабзавот консерва з-длари, Бухоро вино заводи, Бухоро ва Ғиждувон пиво ва схна ичимликлар и. ч. корхоналари ишлаб турибди. Ўзбекистон мустақилликка сришгандан сснг, озиқ-овқат саноатида ташкилий ва иқтисодий ислоҳотлар амалга оширилди. Корхоналар илғор технологис б-н жиҳозланди. Янги қадоқлаш линислари, Бухоро, Ғиждувон, Қораксл, Вобкент ш.ларида Германис технологиссига асосланган нон яехлари ишга туширилди. «Бухоротекс» акяисдорлик жамистининг филиаллари Ғиждувон, Вобкент, Қораксл ва Олотда ишлаб турибди. Бухоро пиллакашлик фкаси ва унинг филиалларида пилла қайта ишланмоқда. Бухоро трикотаж кийимлар фкасида сркаклар, аёллар ва болаларнинг устки ва ички кийимлари ишлаб чиқарилади. Бухоро тикувчилик фкаси, Бухоро ва Ғиждувон пойабзал фкаси, Шофирконда Туркис б-н ҳамкорликда қурилган «Варданзи» тикувчилик қсшма корхонаси, «Қораксл» акяисдорлик жамисти қошида Греяис б-н ҳамкорликда «Омега—Ситора» қсшма корхонаси ишга туширилди. Маҳаллий саноат корхоналаридан Бухоро «Зардсз» акяисдорлик жамисти, Ғиждувон кулолчилик яехи, Ғиждувон ва Шофиркондаги гилам тсқиш фкалари, Когон пахта титиш фкаси, А омитан тсқимачилик фкаси, тикувчилик, бадиий каштачилик, мисгарлик, заргарлик, косибчилик ва 20 дан ортиқ ғишт з-длари ишлаб турибди. Лахта тайёрлаш пунктлари, қуритиш, тозалаш яехлари, пахта тозалаш з-длари бор. Лахта толаси снги ускуна ва технологислар асосида жаҳон андозаларига мувофиқ ишлаб чиқарилмоқда.
Бухоро уйсозлик к-ти, Когон оҳак з-ди, Қуйимозор ва Когон йиғма темирбетон буюмлари з-длари, Италис б-н ҳамкорликда қурилган кошинлар ишлаб чиқариладиган «Минокор» з-ди, Бухоро темирбетон з-ди бор. Газавтоматика и. ч. бирлашмасида қурилиш материаллари ишлаб чиқарилади.
muxbir:
Қишлоқ хсжалиги. Б. в. иктисодиётининг асосини қ. х. (пахтачилик, ғаллачилик, мевачилик, полизчилик, сабзавотчилик, боғдорчилик, чорвачилик) ташкил стади. Вилост деҳқончилигида суғориладиган ерлар (томорқа ерлар б-н бирга) 273,7 минг га, партов ерлар 14,2 минг га, чсл сйловлари 2764,6 минг га. Лахта 129 минг га, маккажсхори 857 га, донли скинлар 81,2 минг га, шоли 200 га, помидор.2741 га, сабзавотполиз скинлари 9,3 минг га, лавлаги 116 га, картошка 2967 га, емхашак скинлари 15,9 минг га, шу жумладан беда 7,1 минг га. Боғлар 18,2 минг га, тутзорлар 5,9 минг га. Б. в. да 236 ширкат уюшмаси ва жамоа хсжалиги, 4162 фермер хсжалиги, 41 хсжаликлараро корхона, 5 паррандачилик фкаси мавжуд (2001), Чорвачилик Б. в.нинг ривожланган тармоғи бслиб, қорамолчилик, қсйчилик, счкичилик, йилқичилик, тусчилик ва паррандачилик ривожланган. Айниқса, Бухоро қораксллари машҳур.
Б. в.нинг барча тизимдаги хсжаликларида 428 минг қорамол, шундан 184,7 минг сигир, 750 минг қсй, 64 минг счки, 3 минг йилқи, 2,8 минг тус, 771 минг парранда мавжуд (2001). Вилостда ипак қурти ҳам боқилади. 10 та срмончилик хсжалиги бслиб, асосий ссимликлари саксовул, черкез, қандим. Қораксл срмон хсжалигида сса доривор ссимликлар ҳам етиштирилади.
Транспорти. Б.в.дан магистрал т.й. стган. Анг катта т. й. станяисси — Когон. Вилост аҳамистидаги автомобиль йслларининг умумий уз. 9820 км, шу жумладан қаттиқ қопламали йсллар 4655 км (2000). Асосий автомобиль йсллари: Бухоро—Тошкент, Бухоро— Урганч—Аукус, Бухоро—Туркманобод (Чоржсй) ва Бухоро—Термиз йсналишлари. Асропорт бор.
Маданий-маориф, соғлиқни сақлаш ва спорт. 2000/01 сқув йилида вилостда 528 умумий таълим мактаби бслиб, 325,2 минг сқувчи, 25 гимназисда 5700 сқувчи таълим олди. 19982001 й.ларда 14 касбҳунар коллежи ва 5 академик лияей қуриб топширилди. 14 касбҳунар коллежида 2400 сқувчи сқийди. 2001—2003 й.ларда вилостдаги мавжуд 10 техникум ва 24 ҳунартехника билим юртлари касбҳунар коллежлари ва академик лияейларга айлантирилади (ЎзА Вазирлар Маҳкамасининг 2001 й. 12 июнь қарори). Вилостда 3 олий сқув юрти бор: Бухоро университетс‹, Бухоро озиқ-овқат ва енгил саноат технологисм институтс‹, Бухоро тиббиёт институти. Уларда 9800 талаба таълим олади (2001). Бухоро ш.да Ўзбекистон пахтачилик и.т. ин-тининг Бухоро филиали (1928—94 й.ларда Бухоро пахтачилик тажриба ст-сси) фаолист ксрсатмоқда.
Вилостда Бухоро давлат меъморий-бадиий музейқсриқхонаси (унинг 6 филиали бор), 450 оммавий кутубхона, 148 клуб, 210 маданист уйи, 7 маданист ва истироҳат боғи, 15 бадиий ҳаваскорлик жамоалари бор. Бухоро ш.даги Абу Али ибн Сино номидаги вилост кутубхонаси (1921) республикадаги нуфузли кутубхоналардан саналиб, унда ноёб қслёзмалар мавжуд.
Б.в.да 2 та театр бор. Садриддин Айний номидаги мусиқали драма ва комедис театри тснғич узбек профессионал театрлардан бири. 1921 й. хаваскорлар гуруҳи асосида ташкил қилинган (қ. Бухоро театри). Бухоро вилост қсғирчоқ театри 1982 й. ташкил қилинган (қ. Бухоро вилост қсғирчоқ театри).
Б.в.дан Олим Хсжаев, Ҳикмат Латипов, Саъдихон Табибуллаев, Лутфулла Аазруллаев, Аазокат Аеъматова, Аминжон Акобиров, А аззоқ Хамроев каби йирик санъаткорлар; Домла Ҳалим Ибодов, Ота Жалол Аосиров, Ота Ғиёс Абдуғаниев, Левина Ҳофиз, Саттор Ярашев, Ўлмас А асулов, Мухтор Ашрафий, Мутал Бурҳонов, Мустафо Бафоев сингари халқ ҳофизлари ва композиторлари. Марсм Аяубова, Теша Мсминов, Бахтиёр Ихтиёров, Аҳмаджон Шукуров сингари халқ артистлари етишиб чиққан.
Соғлиқни сақлаш. Вилостда 6700 сринли касалхонада 4343 врач ва 16100 срта тиббий ходим ишлаб турибди. 22 аёллар консультаяисси, 281 қишлоқ врачлик пункти, 68 фельдшеракушерлик пункти, 28 қишлоқ участка касалхонаси бор. 17 поликлиникада жарроҳлик марказлари, 9 амбулаторисда ихтисослаштирилган даволаш марказлари ташкил стилган. Вилостда 3 санаторий, жумладан Ситораи Мохи Хоса санаторийси мавжуд. Бухоро ш.дан 25 км нарида Тсдаксл дам олиш маскани жойлашган. 2001 й.гача сз касби бсйича хусусий иш фаолисти юритиш учун вилостда 150 мутахассисга лияензис берилди.
muxbir:
Спорт. Б.в.спортчилариспортнинг ксплаб турлари бсйича турли даражадаги мусобақаларда иштирок стмоқда (кураш, чим устида хоккей, волейбол, футбол, теннис, бокс ва б.). Б.в.да шаклланган ва сз тарихий илдизига сга бухороча кураш бугунги кунда сзбекча кураш сифатида жаҳон спорт оламида сзига хос срин с галл ад и. Бухородан самбо бсйича жаҳон ва Европа чемпиони Собир Қурбонов, 2 марта жаҳон чемпиони Шуҳрат Хсжаев, жаҳон чемпионлари Шуҳрат Очилов, Ботир Турдиев, А а уф Болтаев, Ботир Хужаев, кураш бсйича 1-жаҳон чемпионлари Акобир Қурбонов, Камол My родов, 1Осиё чемпиони Фарҳод Тураев, Шуҳрат Саъдиев (юнонрум кураши), Ааримон Отаев (бокс) каби машҳур спортчилар етишиб чиққан. «Ситора» аёллар жамоаси чим устида хоккей бсйича Осиё чемпионлари кубоги соҳибидир (2000). Ўзбекистон мустақилликка сришгач, спорт турлари Бухоро ш. ва вилостда оммалашди. Замонавий спорт иншоотларидан «Бухоро» футбол клубининг 25000 томошабинга мслжалланган «Бухоро» стадиони, «Семурғ» сув ҳавзаси, «Олимпис» спорт мажмуи, турли даражадаги халқаро мусобақалар стказиладиган «Хумо» теннис корти мавжуд. Б.в.да 44 болалар ва ссмирлар спорт мактабида 27 мингдан зиёд сқувчи таълим олади (2001).
Адабиёти. Бухоро қадимдан шоир ва уламолар тспланган снг йирик шаҳарлардан биридир. Унга «Қуббат улислом», «Бухоройи тариф» унвонлари берилган. Бухорода «малик улкалом» Абу Абдуллоҳ Жаъфар А удакий сшаб, ижод қилди. Ааршахийштт «Бухоро тарихи» асарида гсзал шеърий парчалар мавжуд. Балъамий Табарийнинг «Таърих...» асарини Бухорода форс тилида қайтадан ёзган. Ибн Сино буюк қомусий олим бслиш б-н бирга араб ва форстожик тилларида шсърий асарлар ёзган. Бухоролик Дақиқий Абу Мансур Муҳаммад Фирдавсийнинг устози бслиб, «Шоҳнома» достонини дастлаб у ёза бошлаган. Абу Мансур Саолибий «Йатимат уд-даҳр» тазкирасида 10-а.да пойтахт Бухорода сшаб араб тилида ижод қилган 25 шоир ҳақида қимматли маълумотлар келтиради. Унинг ёзишича, «Бухоро Сомонийлар ҳукмронлиги даврида шоншуҳрат макони, салтанат каъбаси ва замонасининг илғор кишилари жамланган, ер юзи адибларининг юлдузлари порлаган ва сз даврининг фозил кишилари йиғилган жой сди». Авфий Бухорий адиб, таржимон ва тазкиранавис олим сди. У Турон адабиётида тазкиранавислик жанрига асос солган. Шарофиддин Бухорий (13—14-а.лар) машҳур «Чор китоб»ни тузган шофирконлик улуғ мутасаввуф шоирдир.
Темурийлар сулоласи даврида Бухорода Аосир Бухорий, Исмат Бухорий (1365—1426), Бурундуқ Бухорий, Тоҳир Бухорий, Хаёлий Бухорий, Сайфий Бухорий (15-а.) каби шоирлар сшаб, девон тузишган. Исмат Бухорий узбек, форс ва араб тилларида шеър ёзиш анъанасини Бухорода бошлаб берди. «Иброҳим Адҳам» достонини сзбекчада битди. У темурий шаҳзода Халил Султоннинг мураббийси сди. Муҳаммад Солиҳ Муҳаммад Шайбонийхонта бағишланган сзбекча «Шайбонийнома» достонини езди. Шайбонийлар сулоласининг вакиллари бслган Бухоро хонлари Муҳаммад Шайбонийхон «Шайбоний», Убайдуллахон ибн Маҳмуд Султон «Убайдий», Абдул лахон II «Хон» та халлуслари б-н шеър ва достонлар ёзишди, девон тузишди. Хусусан, Убайдуллахоннинг ижоди сермаҳсул бслиб, у узбек, форс, араб тилларида лирик ғазаллар, маснавий йслида ссфиёна мазмун б-н суғорилган рисолалар ёзган.
Ҳасанхсжа Аисорий «Музаккири аҳбоб» тазкирасида 16-а.да фақат Бухоронинг сзида сшаб, ижод қилган 110 нафар шоир ва тарихчиларнинг номларини келтиради. Улар орасида Мавлоно Абдураҳмон Мушфиқий, Мавлоно Мажлисий, Фазлуллоҳ ибн А сзбеҳон Исфаҳоний («Меҳмонномайи Бухоро» тарихий асари ва сзбекча шеърлари бор), Мавлоно Аахлий (1549—1636; у Ҳофиз Таниш Бухорий бслиб, «Абдулланома» — «Шарафномаи шоҳий» тарихий асарининг муаллифидир), Мавлоно Хожа Муҳаммад Садр (Афзалий), Мавлоно Фоний, Мавлоно Қабулий Бухорий, Девона Ҳусомий (Ҳусомий Қоракслий; 1442—1505), Сайд Лодшоҳхсжа бин Абдулваҳҳобхсжа (Хожа), Мавлоно Касирий, Мавлоно Афсарий, Сайфий Арузий, Саққо Бухорий каби машҳур шоирлар бор.
Турди Фароғий, Бухорий Аахлий, Шавкат Бухорий (17-а.), Мулҳам Бухорий, Ворас, Саидкамол Фитрат (17—18-а.лар), Имло Бухорий, Абдуллатиф Киром Бухорий (18-а.) аштархонийлар давридаги снг таниқли шоирлар сди. Б.в.да машҳур шоир Сайидо Аасафий (17-а.) сшаб ижод қилди. Йирик файласуф олим Муҳаммад Шариф Бухорий (вафоти 1697) «Фавоиди Ҳоқониййа» (1643), Муҳаммад Юсуф Мунший «Тарихи Муқимхоний», Мир Муҳаммад Амир Бухорий «Убайдулланома», Муҳаммад Амин ибн Муҳаммад Замон Бухорий «Муҳит аттаворих» тарихий асарларини ёзишди. Мир Муҳаммад Амин Бухорий Субхонқулихон (ҳукмронлиги 1681 — 1702) ва Убайдуллахон II ибн Субхонқулихон (ҳукмронлиги 1702— 1711) саройида бош муншийлик лавозимида хизмат қилди. Бухоро хони Субхонқулихон «Аишоний» тахаллуси б-н шеърлар езди. Муҳаммад Вафойи Карминагий (1685—1769) «Туҳфат улХоний» («Хон туҳфаси») китобининг муаллифидир. Шоир, тарихчи ва мунажжим Абдураҳмон Толеъ (18-а.) «Тарихи Абулфайзхон» асарини сратди. Муҳаммад Шариф Бухоро амирлиги тарихига оид «Тож уттаворих» (1800) асарини езди.
Бухорода манғитлар сулоласи даврида Мирзо Содиқ Мунший, Мирзо Ато, Муҳаммад Аишотий, Мужрим Обид, Ссфихсжа Ссфий, Бебок, Возеҳ, Савдо (1824—73), Музтариб, Исо Махдум Бухорий (1827—88), Муҳаммад Сиддиқ Ҳайрат (1876—1902), Абдураҳмон Тамкин (1851—1915), Мирзо Ҳайит Саҳбо, Аҳмад Дониш, Яъқуб ибн Дониёл Бухорий (17711831), Мулла Ибодулла ва Мулла Муҳаммад Шариф (18— 19-а.лар), Муҳаммад Олим Бухорий (19-а.), Мирзо Абдулазим Сомий Бсстоний каби шоир ва тарихчилар ижод қилишган. Садр Зиё — Шарифжон Махдум (1867—1932), Мирзо Сирожиддин Ҳаким (18771912), Мулла Икром (Икромча домла) ҳам уларнинг муносиб издошлари сди. Бухоролик Афзали Лирмастий (вафоти 1915) «Афзал уттазкор» (1904) тазкирасида 19-а. охири — 20-а. бошида Бухорода сшаб стган 135 ижодкор ҳақида маълумот беради.
Жадид адабиётининг тамал тошини қсйганлар сафида бухоролик Абдурауф Фитрат ва Садриддин Айний бор. Абдулвоҳид Бурҳонов «Мунзим» тахаллуси б-н шеърлар ёзган.
20-а.да Бухорода сзига хос адабий муҳит шаклланди. Султон Жсра (1910— 43), Муҳаммаджон А аҳимий (1901—67), Жалол Икромий, Тошпслат Ҳамид (1927—84), Саъдулла Кароматов, Аеьмат Аминов, Жамол Камол, Омон Мухтор, Ойдин Ҳожиева, Тошпслат Аҳмад каби шоир ва адиблар шсролар режими даврида хам бадиий жиҳатдан пишиқасарларсратшдди. Бугунги сзбек адабиётининг тараққиётида Гулчеҳра Жсраева, Усмон Қсчқор, Садриддин Салимов, Тилак Жсра, Аортсхта Қилич, Сафар Барноев, Юсуф Жумаев, Ҳалима Аҳмедова, Аҳад Ҳасан, Вафо Файзулло, Сулаймон А аҳмон, Чоршаъм А сзи каби шоир ва ёзувчиларнинг сзига хос ҳиссаси бор. Мустақиллик даврида бухоролик ижодкорлар сз салафларининг анъаналарига содиқ қолган ҳолда сзбек, тожик, рус тилларида самарали ижод қилишмоқда.
Б.в.да Ўзбекистон ижодий уюшмалари (ёзувчилар, рассомлар, меъморлар, журналистлар ва б.) нинг вилост шсъбалари фаолист ксрсатмоқда.
muxbir:
Матбуоти, радио-сшиттириши ва телевидениеси. Б.в.да 2 вилост газ. («Бухоронома», «Бухарский вестник»), 11 туман газ., 2 шаҳар газ. чиқади. Вилостда, шунингдек 9 тармоқ газ. нашр стилади.
Б.в.да дастлабки радио сшиттиришлари 1922 й.дан бошлаган. Ўша даврдан радио ижтимоийсиёсий ҳаётга дойр мазмунли сшиттиришлари б-н сътибор қозонмоқда. Б.в. радиоси ойига 30 соатлик ҳажмда сшиттиришлар беради (2001).
1924 й.да Туркистондаги дастлабки кино ташкилоти Бухорода тузилди (қ. «Бухкино»). 1993 йлан Б.в. телевидениеси фаолист ксрсатмоқда. Студис учун махсус бино курилган. Бир ойлик ксрсатувлар вақги 30 соатдан ортади. Бухорода «Истиклол» хусусий телевидениеси ташкил зтилган (1995). Б.в. Ғиждувон шла «Арк» хусусий телевидениеси ҳам бор.
Меъморий ёдгорликлари. Б.в. кддимий давр, илк ва срта асрларда қурилган меъморий ёдгорликларга жуда бой. Ҳоз. вақтда Бухоро давлат меъморийбадиий музейқсрикхонаси ҳисобида 997 тарихий ёдгорликлар мавжуд. Турондаги снг қад. ёдгорликлардан бири саналган Бухоро ҳукмдорларининг қароргоҳи — Бухоро арки (мил. ав. 1-а.) бугунги кунгача сақланган.
Шаҳар ёнидаги Фатҳободда Сайфиддин Боҳарзий макбараси (13-а.), Баёнкулихон макбараси (14-а.), Бухоро туманидаги Сумитон қишлоғида Чорбакр ансамбли (16-а.), Ҳазрат бобо масжиди (18-а.), амирнинг ёзги қароргоҳи — Ситораи Моҳи Хоса саройи (19—20-а.лар), Вобкент туманида Вобкент минораси (12-а.), Чашмаи Айюб ҳазираси (1208), Хожа Маҳмуд Анжир Фағнавий мақбараси (13-а.), Абдураҳмон Вали мақбараси (14-а.), Вобкент ҳаммоми (16—17-а.лар), Тошмасжид (16—17-а.лар), Ссфидеҳқон хонақоси (17—18-а.лар), Жондор туманида Варахша ш. харобалари (7-а.), Маҳмуд Торобий даҳмаси (13-а.), Қизбиби мажмуаси (15-а.), Когон туманидаги Қасри Орифонда Ҳазрат Баҳоуддин мажмуаси, Абдулазизхон ҳонақоси ва Даҳмаи Шоҳон (14—16-а.лар), Ҳазрат Мир Кулол мақбараси (14-а.), Когон ш.да Темирйслчилар (собиқ Амир) саройи (19—20-а.лар), Лешку туманида Хсжам Банди Кушод ва Хсжам Сайд Лслат мақбаралари (18—19-а.лар), А омитан туманида Хожа Али А ометаний — Хожаи Азизон ва Хожа Муҳаммад Бобойи Самосий мақбаралари (14-а.), Мулла Мир Ҳаким хонақоси, Шофиркон туманида Вардонзе ш. ёдгорлиги (6—7-а.лар), Ҳазор Hyp дахмаси (8-а.), Хожа Ориф А евгарий — Моҳитобон мақбараси (13-а.), Қоровулбозор туманида Бсзачи ва Қоровулбозор сардобалари (17-а.), Қораксл туманида Лойкенд ш. харобалари (8-а.). Шобурхон ота мақбараси ва масжиди, Ғиждувон туманида Ҳазрат Абдухолиқ Ғиждувоний — Хожаи Жаҳон (12-а.) масжиди ва мақбараси, Улуғбек мадрасаси (15-а.), Тошмасжид ва Деҳқонбобо хонақоси (15—16-а.лар), Хожа Соктаре масжиди (17-а.), Чорсу масжиди (18— 19-а.лар) каби ноёб меъморий обидалар сақланган. Шунингдек, Бухоро воҳасида А аботи Малик карвонсаройи ва Малик сардобаси (11-а.), Кармана ш.ида Мирсаид Баҳром мақбараси (10—11-а.лар), Қосим шайх хонақоси (16-а.) мавжуд.
Бу тарихий ёдгорликларда Шарқ меъморлик анъаналари сзаро уйғунлашиб кетган. Ўзбек халқи томонидан икки минг йил мобайнида бунёд қилинган бу обидалар аждодларимизнинг бой истеъдоди ва бадиий маҳоратидан, катта сратувчилик кудратидан далолат беради.
Ад.: Бухоро Шарқ дурдонаси (узбек, франяуз, инглиз, рус тилларида), Т., 1997; Инсонистнинг илмий ва маданий мероси — учинчи минг йилликка (1997 й. 18—20 окт. Бухоро—Хива), Т., 1997; Мозийдан таралган зиё. Имом алБухорий (узбек, араб, рус тилларида), Т., 1998; Бухорийлар бсстони, Т., 1998; Муҳаммад Юсуф Мунший, Мукимханскас историс, Т., 1956; Чехович О.Д., Бухарские документс‹ XIV вв., Т., 1965; Абу Мансур асСаолибий, Йатимат аддаҳр, Т., 1976; Махмуд ибн Вали, Море тайн, Т., 1977; Ҳасанхожа Аисорий, Музаккири аҳбоб, Т., 1993; Бухоро: тарих саҳифалари, Бухоро, 1998; Ўзбекистоннинг снги тарихи, 2китоб. Ўзбекистон совет мустамлакачилиги даврида, Т., 2000; Ўзбекистон тарихи: давлат ва жамист тараққиёти, 1қисм, Т., 2000.
Исроил Аазаров, Қаҳрамон А ажабов.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
Navigation
[0] Message Index
[#] Next page
Go to full version