ФАА ҒОАА ТУМААИ - Фарғона вилостидаги туман. 1926 й. 29 сент.да ташкил қилинган. 1962 й. 24 дек.да Қува туманига қсшиб юборилган. 1964 й. 22 фев.да қайта тузилган. Шим.дан Марғилон ва Фарғона ш.лари, шарқдан Қува тумани ва Қувасой ш., жан.шарқ ва жан.дан Қирғизистон А еспубликаси, шим.ғарбдан. Олтиариқ тумани б-н чегарадош. Майд. 0,62 минг км2. Аҳолиси 168,5 минг киши (2004). Туманда 1 шаҳарча (Чимён), 13 фуқаролар йиғини (Аввал, Гулшан, Дамксл, Водил, Каптархона, Лоғон, Сойбсйи, Миндон, Аавкат, Оқбилол, Хонқиз, Чекшсра, Чимён) бор. Туман маркази — Водил қишлоғи.
Табиати. Туман ҳудуди вилостнинг жан. қисмида, ЛомирОлай тоғлари стакларида жойлашган. А ельефи жан.да қирадирлар (Хонтахт, Сариқучма, Каттакам, Кичиккам, Аомозгсй, Хирмонжой) б-н банд. Тоғлардан Олтиариқсой, Файзободсой, Чимёнсой оқиб тушади. Шим., асосан, текисликдан иборат. Фойдали қазилмалардан нефть, табиий газ, оҳактош, мармар бор. Минерал булоқ ксп. Иклими континентал. Янв.нинг сртача траси —2,7°, снг паст т-ра —27°. Июлнинг сртача траси 26,4°, снг юқори т-ра 42°. Йиллик ёғин миқдори 174 мм. Вегетаяис даври 240 кун.
Тупроқлари, асосан, стлоқи бсз тупроқ. Аввойи ссимликлардан шувоқ, снтоқ, қовул, слпиз, чангал, лолақизғалдоқ, бангидевона, ажриқ, итузум, итқсноқ, бурган, бсзтикан, отқулоқ, айиқтовон, қсзға, қамиш, дслана, шсра ва б. усади. Аввойи ҳайвонлардан бсри, чисбсри, тулки, суғур, қуён, жайран, қобон, жайра, юмронқозиқ, каламуш, ҳар хил илонлар, счкемар, сичқон; қушлардан каклик, бедана, булбул, срдак, ғоз, каптар, лайлак, мусича, чумчуқ, қалдирғоч, майна, зағизғон, олақарға, сор, қирғий, қизилиштон, тсрғай, зарғалдоқ, қарқуноқ, бойсғли ва б. қушлар бор.
Аҳолиси, асосан, сзбеклар, шунингдек, тожик, рус, татар, қирғиз ва б. миллат вакиллари хам сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2 га 271,8 киши. Шаҳар аҳолиси 3,4 минг киши, қишлоқ аҳолиси 165,1 минг киши (2004).
Хсжалиги. Туманда саноат корхоналари, шу жумладан, таъмирлашмеханика з-ди (Чимён), МТЛ, маиший хизмат ксрсатиш корхоналари, 394 кичик, 2 қсшма корхона, пиллани қайта ишлаш з-ди ва б. бор. Қ.х. пахтачилик, сабзавотчилик, полизчилик, боғдорчилик (айниқса, малинаси машҳур), чорвачилик ва пиллачиликка ихтисослашган. Ширкат хсжаликлари, 293 фермер хсжалиги мавжуд. Туман хсжаликларида пахта, картошка, сабзавот, дон, озуқа скинлари скилади. Тумандаги шахсий ва жамоа хсжаликларида қорамол, қсй ва счки, парранда боқилади.
61 умумий таълим, мусиқа мактаблари, лияей, 4 касбҳунар коллежи, марказий кутубхона ва унинг тармоқлари, маданист уйи, 11 клуб муассасаси, 2 музей ишлаб турибди. Марказий стадион, спорт заллари, футбол майдонлари бор. Марказий касалхона, поликлиника, туғруқхона, қишлоқ врачлик пунктлари, дорихоналар ва б. тиббий муассасалар фаолист ксрсатади. «Чимён», «Зилол», «Аурафшон» ва б. санаторийлар ишлаб турибди. Фарғона— Шоҳимардон, Водил—Олтиариқ автомобиль йсллари стган. 1932 й.дан «Шонли меҳнат» туман газ. нашр стилади.
Тоир Абдураимов.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
