БЎЗ ТУМААИ — Андижон вилостшаги туман. 1950 й. 5 апр.да ташкил стилган. 1962 й. 24 дек.да Шаҳрихон туманига қсшиб юборилган. 1964 й. 31 дек.да қайта тузилган. Б. т. шимол, шим.ғарбда вилостнинг Улуғнор тумани, шим.да Балиқчи тумани, шаркда Шаҳрихон тумани, жан.ғарбда Фарғона вилостининг Азёвон тумани, жан.да Охунбобоев тумани, жан.шарқда Қува тумани б-н чегарадош. Майд. 0,20 минг км2. Аҳолиси 50,0 мингдан зиёд киши (2000). Б. т.да I шаҳарча (Бсз) ва 3 кишлоқ фуқаролари йиғини (Манноп Жалолов, Ховос, Холдевонбек) бор. Маркази — Бсз шаҳарчаси.
Табиати. Б.т.нинг ер юзаси денгиз сатҳидан 500 м баландликдаги текисликдан иборат. Туман ҳудудининг ғарбий қисмида ксчма кум тепалари ксп. Тепаликлар орасидаги пастлик жойларда баъзан ботқоқликлар учрайди. Туман ҳудуди 3 массивга бслинган: 1) Шарқий Азёвон массиви, 2) Катта Фарғона канали массиви, 3) Улуғнор массиви. Иқлими кескин континентал. Янв. нинг сртача т-раси 0°дан —4°гача, июлники 24°—28°. Йилига сртача 200—300 мм ёғин тушади. Вегетаяис даври 210— 220 кун. Туман хсжаликлари Катта Фарғона канали, Катта Андижон канали ва Шаҳрихонсойдан суғорилади. Ер ости сувлари юза (баъзи жойларда 30— 60 см) бслганидан шср ерлар ксп, каттик арзиқлар (ганчсимон тупроқли ерлар) бор. Ўзлаштирилмаган ерларда шсрлар ер бетига чиқиб ётади. Айрим жойларда ботқоқликлар вужудга келган. Тупроқ таркиби кумлоқ, срим қумлоқ ва қумсиз, чиринди миқдори 1,3— 1,7%. Шсрланмаган жойларда 0,04— 0,6% сульфат ва хлорид кислота тузлари, шсрланган ерларда сса 1—1,2% дан 3% гача ҳар хил тузлар бор. Аввойи ссимликлардан снтоқ, шура, ажриқ, курмак, ғумай, қамиш, юлғун ва б. ссади. Аввойи ҳайвонлардан тулки, ҳар хил илонлар, сувсар, сув ҳавзаларида балиқлар сшайди.
Аҳолиси, асосан сзбеклар, шунингдек рус, тожик, қирғиз, корейс, татар ва б. миллат вакиллари ҳам бор. 1 км2 га 234 киши тсғри келади. Шаҳарликлар 12,8 минг, қишлоқ аҳолиси 36,0 минг киши.
Хсжалиги. Б. т.да қишлоқ хсжалиги (пахтачилик, чорвачилик, пиллачилик, полизчилик, сабзавотчилик, боғдорчилик) асосий срин тутади. МТЛ, автокорхона фаолист ксрсатмоқда. Анг муҳим тармоғи — пахтачилик. Туманда 2 саноат корхонаси: Бсз пахта тозалаш з-ди ва «Зафар» акяисдорлик жамисти бор. Қ. х.да скинзорлар майд. 12670 га, шу жумладан 7553 га ерга пахта, 327 га ерга беда ва б. скилади. Б. т.да 6 ширкат хсжалиги, деҳқон хсжалиги уюшмаси ва ширкат уюшмаси, 77 деҳқонфермер хсжалиги, 3 хусусийлаштирилган фермер ва б. хсжаликлар бор. Туман ширкат ва шахсий хсжаликларида 11478 қорамол, 11198 қсй ва счки, карийб 13,6 мингдан зиёд парранда боқилади.
1999/2000 сқув йилида 25 умумий таълим мактабида 10 мингдан зиёд сқувчи, академик лияейда 475 дан ортиқсқувчи, пед. ва тиббиёт билим юртларида 2043 нафар талаба таълим олди. 40 дан ортиқ мактабгача тарбис муассасаларида 6 мингдан зиёд бола тарбисланди. 34 оммавий ва болалар кутубхонаси, И клуб, музей, санъат саройи, мусиқа мактаби, 370 сринли касалхона, катталар ва болалар поликлиникаси, юқумли касалликлар шифохонаси, 13 фельдшеракушерлик пункти, 6 қишлоқ врачлик пункти бслиб, уларда 46 врач, 445 срта маълумотли тиббий ходим ишлайди (2000). 1951 й.дан «Бсз ҳақиқати» туман газ. чиқади (адади 1550).
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан