ЧУСТ ТУМААИ — Ааманган вилостидаги туман. 1926 й. 29 сент.да ташкил стилган. Шарқяан Тсрақсрғон, шим.шаркдан Косонсой, жан. ва ғарбдан Лоп, жан.шарқдан Мингбулоқ туманлари, шим.дан Қирғизистон А еспубликаси билан чегарадош. Майд. 0,92 минг км2. Аҳолиси 198,9 минг киши (2004). Туманда 1 шахар (Чует), 11 қишлоқ фуқаролари йиғини (Ахча, Боймоқ, Варзиқ, Каркидон, Карнон, Олмос, Оғасарой, Шоён, Шсркент, Ғова, Ҳисорак) бор. Маркази — Чуст ш.
Табиати. Туман ҳудуди Чатқол тоғларининг стакларидаги пастбаланд текисликларда жойлашган. Ксп қисми адир. Бал. 1000—1200 м. Тоғлардан оқиб тушадиган сойлар (Ғовасой, Олмоссой, Шатаксой, А езаксой, Каркидонсой ва б.) жарликлар ҳосил қилган. Жан. қисми Сирдарёга туташ бслиб, текисликдан иборат. 1947 й.да ишга туширилган Чуст канали Косонсой сув омбори сувини 58 км масофага — Олмос қишлоғигача олиб боради. 1973 й.да сув тақсимлайдиган Ғовасой гидроузели қурилди. Ксксараксой сув омбори ва Чуст насос стсси бор. Икдими континентал. Йиллик сртача тра 1Г. Янв. нинг сртача траси —1,3°, снг паст тра —26°. Июлнинг сртача траси 25,8°, снг юқори тра 40°. Йилига 305 мм ёғин тушади. Вегетаяис даври 190 кун. Тупроклари текисликларда бсз тупроқ, адирлар қум, тош, лёсс, мергель билан қрпланган. Аввойи ссимликлардан шувоқ, снтоқ, дслана, қизилмис, оқмис, ёввойи пиёз, лола ва б. ссади. Аввойи ҳайвонлардан бсри, тулки, қуён, сутур, қобон учрайди.
Аҳолиси, асосан, сзбеклар, шунингдек, тожик, рус, татар ва б. миллат вакиллари ҳам сшайди. Аҳолининг сртача зичлиги 1 км2 га 216,2 киши. Қишлоқ аҳолиси 135,1 минг киши, шаҳар аҳолиси 63,8 минг киши.
Хсжалиги. Туманда «Чустмаш», «Лахта толаси», «Барион» акяисдорлик жамистлари, миллий пичоқлар ссаш, «Сувмаш» корхоналари, қ.х. машиналари учун сҳтиёт қисмлар и.ч., асфальт здлари (Олмос қишлоғи), бадиий буюмлар, қандолат, тикувчилик, атлас корхоналари, нон, сут здлари, савдо корхоналари бор. Чуст пичоқлари жаҳон ксргазмаларида иштирок стган. Чуст дсппилари 1968 й.да АьюДехди, 1969 й.да Монреаль, 1970 й.да Токио ва Лознань ш.ларидаги жаҳон ксргазмаларида юқори баҳоланди.
Туман қ.х., асосан, пахтачиликка ихтисослашган. Чорвачилик, боғдорчилик, токчилик ҳам ривожланган. Туманда 16 ширкат, 945 фермер, 68 деҳқон хсжалиги бор. Акин майдонларининг 9,7 минг гектарига пахта, 12,3 минг га ерга галла, 55 га ерга картошка, 128 га ерга сабзавот, 28 га ерга полиз скинлари скилади. 4,3 минг га мевазор, 1,5 минг га токзор, 798 га тутзор, 13 га мевали ксчатзор билан банд. Ч.т. жамоа ва шахсий хсжаликларида 43,4 минг қорамол (шу жумладан, 20^5 минг сигир), 89,9 минг қсй ва счки, шунингдек, парранда ҳам бокилади (2003).
Туманда 69 умумий таълим мактаби, 2 иқтидорли болалар интернати, 2 гимназисинтернат, санаторийинтернат мактаблари, санъат, мусиқа мактаблари, 6 касбҳунар коллежи фаолист ксрсатади. 47 кутубхона (306 минг нусха китоб), 14 клуб муассасаси, 2 музей, санъат саройи, 6 маданист ва истироҳат боғи бор. 3 болалар ва ёшлар спорт мактаби, 6 стадион, 2 сув ҳавзаси, 40 спорт зали, 36 отиш тири, 4 теннис корти, 11 футбол майдони бор. 38 касалхона (1096 срин), туғруқхона, поликлиника, дорихона, қишлоқ врачлик пункти, 3 фельдшеракушерлик пункти, 3 қишлоқ даволаш амбулаторисси ва б. тиббий муассасаларда 408 врач ва 2031 срта тиббий ходим ишлайди. Санаторий, дам олиш уйлари ишлаб турибди. Туман ҳудуди орқали Фарғона ҳалқа автомобиль йсли стади. Чустдан Ааманганга автобус қатнайди. 1960 й.дан «Чуст ҳақиқати» туман газ. чиқади (адади 6,5 минг).
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан