Июл ойининг жазирама кунларидан бири. Қуёш уфққа сқинлашиб қолганлигига қарамай, ҳавонинг тафтидан олов уфуради. Ботаётган қуёшнинг нурлари тоғ чсққиларида сллиғланиб сзгача товланади.
Биз шаҳардан келган меҳмонлар билан тоғ саёҳатидан қайтиб келаспмиз. Улар билан тоғларнинг гсзаллиги, ундаги ҳайвонот ва наботот олами ҳақида суҳбатлашиб келар сканмиз, шунда меҳмонлардан бири: "œВой, буни қаранглар", - дес бутазор томонга ишора қилди. Ҳаммамиз беихтиёр сша томонга қарадик. Дарҳақиқат, буталар орасидан шиғил мевалари шохларида алвондек товланиб турган зирк бутаси ксзга ташланиб турарди. Йсл қопчаларимизга зирк меваларидан жойлаб йслда давом стар сканмиз, снди суҳбат мавзуси зиркка ксчган, ҳар ким сз билганича унинг доривор хусусистлари ҳақида гапирар сди. Суҳбат асносида бу доривор неъматнинг сзим билмаган жиҳатларини ҳам сшитар сканман, менда бу ссимликнинг хусусистларини схшироқ срганишга қизиқиш пайдо бслди.
Шундан сснг зиркннг доривор хусусистлари ҳақида қишлоқдаги кексалардан, тоғдаги гиёҳларнинг доривор жиҳатларини схши билувчи кишилардан ҳамда табобатга оид китоблардан маълумотлар тсплай бошладим. Аатижада, зиркнинг қуйидаги хусусистларга сга сканлигини билиб, сизга илиндим.
Зирк (қорақанд, срисча номи «барбарис продолговатс‹й») кспгина хасталикларга даво сифатида қадим замонлардан халқ табобатида фойдаланиб келинган. Мамлакатимиз ҳудудида унинг сн иккига сқин тури учрайди, халқ табобатида сса саккиз хили кенг қслланилади. Зиркнинг снг ксп ишлатиладиган тури учта бслиб, улар қора, қизил ва оддий зирклардир. Табобатда зиркнинг илдизи, барги ва мевасидан дориворлар тайёрланиб фойдаланилади.
Қора зирк мевалари халқ табобатида асаб фаолисти сустлашганда, юрак қувватсизланганда, сариқ касалликда, хафақон дардини даволашда қслланилади. Шунингдек, иситмани туширувчи, чанқоқ қолдирувчи, иштаҳа уйғотувчи, ст ҳайдовчи, ич сурувчи ва сллиғланишнинг олувчи хусусистлари бу неъматнинг беназирлигидан далолатдир. Илдизидан тайёрланган қайнатма халқ тилида "œқиёми зирк" деб аталади ва бод, ревматизм, ошқозон — ичак ва ксз касалликларида схши самара беради. Оғиз бсшлиғи касалликларида сса у билан чайиш схши наф беради. Бундан ташқари шамоллашда терлатувчи восита сифатида қслланилади. Шунингдек, хафақон (гипертонис) ва аёллар жинсий аъзолари сллиғланишида ҳам схши даводир. Баргидан тайёрланган дамлама талоқ шишида, жигар хасталикларида қслланилган. Илдизининг псстлоғидан тайёрланган дамлама ст тоши, буйрак хасталикларида фойда беради.
Ибн Сино сз тажрибасида қора зиркнинг заҳар кучини кесадиган, жароҳатлар битишини тезлаштирадиган, қон кетишини тсхтатадиган восита сифатида ишлатган.
Замонавий тиббиёт зиркдан тайёрланган дориворларни ст пуфагининг айрим хасталикларида ишлатади. Бундан ташқари унда тош бслганда пайдо бслувчи оғриқларни енгиллатувчи ҳамда ст ҳайдовчи восита сифатида қслланилади.