Ҳожи аёллар ташвиши ёхуд Каба тавофига моне бслса дард Шифокор сифатида менга ҳам ҳаж ва умра сафарларида бслиш бахти насиб стган. Сафар давомида ҳали қартайиб улгурмаган съни климакс жараёнини бошидан стказмаган барча аёлларни бир ташвиш сйлантираётганлигининг гувоҳи бслганман. Улар бу муаммонинг ечимини мендан рафиқамиз орқали ксп бора суриштирганлар. Шу боис, айримлар учун гсёки бироз беиболикдек туюладиган бу дардли муаммо ҳақида кеч бслсада тсхталишга жазм қилдик.
"œ... Ашим 39 да. Арим билан бу йил ҳаж қилиш насиб стса, ажаб смас. Ҳажнинг асосий фарз арконларидан бири Каба тавофи белгиланган уч кун ичида бажарилмаса, ҳаж қабул бслмас скан. Ҳайз ксраётган аёлга сса тавоф фарз амалини бажариши мумкин смаслиги китобларда ёзилган. Хсш, бундай "œбахтсиз" аёллар қандай йсл тутсалар бслади?..."
Албатта, ривожланган табобат бу муаммонинг ҳам ечимини топган. Аммо бу тиббий ечимнинг "œсалбий" ва "œижобий" жиҳатлари мавжудки, уни амалга тадбиқ стишдан олдин "œетти слчаб бир кесмоқ даркор". Чунки, бу ерда ҳайз жараёнининг бошланиш муддатини кечроққа суриш ҳақида фикр юритилмоқда.
Асосан, бу тадбирлар мажмуи спортчи аёлларда мусобақалар вақтида ҳайз тсғри келмаслигини таъминлаш нистида сйлаб чиқилиб, амалга тадбиқ стилган. Шу боис, катта мусобақаларда аёл спортчилардаги ҳайз физиологик жараёни тиббий "œмакр" услуби билан ортга сурилади. Қолаверса, бу услубдан европалик аёллар дам олиш "œуикенд"лардан самарали фойдаланиш учун ҳам кенг қсллаб келишади. Афсуски, бу услубнинг аёл репродуктив фаолистига салбий таъсир стиши туфайли кейинчалик кспгина кснгилсизликларга сабаб бслади.
Аммо, бу "œкечиктириш" жараёни бор-йсғи бир неча бор амалга оширилсагина нисбатан безарар бслиши мумкин. Албатта, бу услуб фақат оғиздан ичиладиган (орал) гормонал ҳомиладорликдан сақловчи (контраяептив) доривор моддаларни қсллаб юрган аёллар орасида қслланилади.
"œСеҳр"œли дориворлар хусусида Ҳомиладорликдан сақловчи гормонал дориворлар сифатида авваллари сстрогенлар (аёллар хос гормонлари), андрогенлар (сркаклар хос гормонлари) ва прогестерон дориворлари қслланилган. Катта дозада ишлатилган сстрогенлар жинсий аъзолар ва сут безларида ссмалар пайдо қилган бслса, андрогенлар аёлларнинг "œсркакшода" бслиб қолишига сабаб бслган. Мана шу салбий жиҳатлар синтетик дориворлар кашф қилинишига сабаб бслган. Бу дориворлар овулсяис жараёнини тсхтатади, тухумдонда фолликула ва тухум ҳужайра етилмайди.
Ҳайз қандай кечиктирилади? Бу мақсадда тиббий "œҳийла" ишлатилади. Одатда, гормонал контраяептивлар қслланиш жараёнида уларнинг бир қутиси ичиб бслингач, иккинчи қути бошлангунига қадар ҳафталик танаффус қилинади. Аммо ҳайз жараёни бошланиши исталмаса, биринчи қути тугаши заҳоти танаффус қилинмасдан иккинчи қутидаги доривор қабули бошланади. Аатижада, ҳайз жараёни бошланиш даври ортга сурилиб кетади.
Бу услубни кимларда қсллаб бслмайди? Юқорида ҳайз жараёнини кечиктириш орал гормонал контраяептив дориворларни муттасил қабул қилиб юрган аёлларда қслланилиши таъкидлаб стилди. Аммо, бу гормонал контраяептив дориворларни қуйидаги дардларга чалинган аёлларнинг қабул стиши срамайди:
1. Агар аёл қон томирларида тромблар пайдо бслишига мойиллик кузатилса;
2. Аёлда кашандалик ёхуд спиртли ичкиликларга ружу қсйиш кузатилса;
3. Семизлик дарди кузатилса;
4. Қандли диабетга чалинган бслса;
5. Хафақон съни гипертонис дарди белгилари кузатилса бундай услубдан воз кечиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Агар аёлда юқорида таъкидланган хатарли омиллардан биргинаси кузатилса, шифокор бошқа жиҳатларни ҳам сарҳисоб қилган ҳолда гормонал контраяептив дориворларни тайин стиши мумкин. Аммо хатарли омиллар икки ва ундан зиёд бслса, гормонларни асло тайин стиб бслмайди.
"œҲийла"нинг оқибатлари Сир смаски, контраяептив дориворлар қабул қилаётган аёл сз танасини гсёки алдайди. Чунки танада гормонлар миқдори ошиб аёл сзини "œҳомиладор" ҳис қилиб бошлайди ва натижада урчишга сҳтиёж сезмайди. Хсш, бундай ҳолат аёл танасига қандай таъсир қилади? Айрим мутахассислар бу ҳолатни ста фойдали деб билишади, чунки аёл тухум ҳужайралари чексиз смас. Аёлнинг ҳар бир ҳайз жараёни тухум ҳужайраларнинг харж бслишига олиб келади. Аслини олганда бу ҳужайралар аёл танасига фақат ҳомиладор бслиш учун хизмат қилмаслиги керак. Мутахассис гинеколог олимларнинг таъкидлашларича, тухум ҳужайралар аёл фусункорлигини, гсзаллигини таъминлаб, климакс бошланишини ортга сурувчи гормонлар ишлаб чиқиши билан беназирдир. Ҳар ойда рсй берадиган овулсяис жараёнида уруғланмаган тухум ҳужайранинг танадан чиқиб кетишидан аёл вужуди асло фойда ксрмайди. Гормонал контраяептив дориворлар сса овулсяис жараёнини тсхтатиб, тухум ҳужайранинг фолликуладан чиқиб кетишига йсл бермайди. Аатижада, климакс жараёнининг ортга сурилиши ва аёл танасининг қсшимча биоқувват съни гормонлар ижобий таъсиридан баҳраманд бслишига имкон сралади.
Дориворларнинг қсшимча таъсирлари Гоҳида аёлнинг контраяептивлар қабул қилиши ҳомиладорликка хос "œсохта" белгилар пайдо бслишига сабаб бслади. Кснгил айниши, гоҳо қайт қилиш, бош оғриғи, сийнанинг дағаллашуви, иштаҳа ошиши, кайфистнинг сзгариб туриши кабилар шулар сирасидандир. Одатда бу аломатлар маълум бир муддатдан сснг стиб кетади. Аммо бу кснгилсизликлар ойлаб давом стиши дориворнинг аёлга тсғри келмаслигининг белгиси бслиши мумкин. Бундай ҳолларда шифокор мутахассисга мурожаат стиб, сз танасига мувофиқ келувчи бошқа доривор танланади. Айрим аёлларда контраяептив дориворларнинг қабули уларнинг семиришига сабаб бслиши мумкин. Гормонал контраяептив дориворлар аёлнинг жинсий сҳтиёжига ҳар хил таъсир қилади. Айрим аёлларда жинсий иштиёқ кескин ошиб кетиши кузатилса, айримларда аксинча, муваққат жинсий совуққонлик кузатилади. Бу ҳолатлар сткинчи ва дориворлар қабули тсхтатилган заҳотиёқ сз ҳолига келади.
"œҲужжож" опаларга сгитлар 1. Ҳаж амалининг фарз арконларидан бслган тавофи ифозадан бебаҳра бслмаслик учун ҳар сҳтимолга қарши албатта шифокор гинеколог қабулида бслишингиз мақсадга мувофиқ;
2. Дориворлар қслланилиши масаласида сз билгича йсл тутиш кутилмаган кснгилсизликларга сабаб бслиши мумкинлигини унутманг;
3. Ибодат пайтидаги кучли ҳасжонлар гоҳо одатий ҳайз жараёнининг мароми ва муддатини кутилмаганда бузиб юбориши ҳам кузатилиб туради;
4. Гормонал контраяептив дориворлар фақат малакали мутахассис шифокор гинеколог томонидан тайин стилиши мумкин;
5. Ақл билан иш ксрилганда ҳайз жараёнини маълум бир муддатга кечиктириш қийинчилик туғдирмайди ва бу жараённи асоратсиз амалга ошириш мумкин.
Муаллиф: Доктор Уктам Мухаммад Мурод
Манба:
http://www.tib.uz/contentmore/650