Bu gaplarning yolg‘onligi shundan ma’lumki, u paytlarda arab ayollari yuzlarini berkitib yurishlari hali rasm bo‘lmagan edi; qolaversa ammalarining qizi Zaynab rasululloh Makkada paytlarida Islomga kirgan edi. Payg‘ambar alayhis-salom uni o‘n yil mobaynida biron marta ko‘rmay shamol ro‘molini ko‘tarib yuborishi bilan ko‘zi tushib qoladimi? Zaynabni Zaydga rasulullohning o‘zlari olib berganlar. Agar u kishining ko‘nglida boshqacha niyat bo‘lsa, bu ishga o‘zgacha tus berib, Zaynabga uylanishlariga nima mone’lik qilardi? Chindan ham Olloh tomonidan yuborilib, Qur’ondagi: "Biz kofirlardan bir jamoani manfaatlantirgan dunyoning mol-mulki, zeb-ziynatlariga ko‘z tashlamagin", degan buyrug’ini ertayu kech takrorlab, odamlarga ezib-ichki qilib yuradigan payg‘ambar o‘z yaqinining uyiga kirib, xotiniga tasodifan ko‘zi tushib qolsa, darrov uni olish fikriga borishiga aql bovar qilmaydi. G’ayritabiiy bu ish odatdagi odam tomonidan sodir etilsa ham ayblanishi turgan gap.

Bunday ish barcha tarixchilar tomonidan birdek eng odobli, dunyoviy, hoyu havaslardan holi, hushyor va dono deb e’tifor etilgan, hatto parvardigor Qalam surasining 4-oyatida: "Sen chindan ham ulug‘ axloq egasisan", deya maqtagan zot tomonidan sodir etilishi sira mumkin emas. Bu gapni xuddi G’aroniq afsonasidek Islom dinining dushmanlari o‘z chirkin maqsadlariga yetib, Xudoning elchisini qoralash niyatida o‘ylab topishgan. Xudoga shukrki, ularning yovuz niyatlari aqliy va naqliy dalillar bilan barbod etildi. Odamlarning xohishi bilan payg‘ambarni badnom etib bo‘lmasligi yana bir karra isbotlandi. Ahzob surasining 37-oyati bu fikrni to‘la tasdiqlaydi: "Olloh ne’mat bergan, sen ham in’om qilgan kishiga: xotiningni nikohingda tut, Ollohdan qo‘rq, degan paytingni eslagin. Olloh oshkor etmoqchi bo‘lgan narsani ko‘nglingda pinhon tutding, odamlarning ta’nayu malomatlaridan qo‘rqding. Vaholanki, Ollohdan qo‘rqsang to‘g‘ri bo‘lardi. Mo‘minlar asrandi o‘g‘illari qo‘yib yuborgan xotinlarini nikohiga olsa gunoh hisoblanmasligi uchun Zayd xotinini taloq qilgandan keyin senga nikohlab berdik. Ollohning amri bajo keltirilishi kerak". Parvardigori olamning o‘zi rasulullohga Zaynabga uylanishi lozimligini uqtiryapti. Xudoning amri hech qanday shubhayu g‘iybatlarga o‘rin qoldirmaydi. Bunga faqat imoni zaif odamgana e’tiroz bildirishi mumkin.

YUZNI YOPIB YURISHNING JORIY ETILISHI

Shu yili yuzni yopib yurish haqida oyat nozil bo‘ldi. Bu narsa avvalo Payg‘ambar alayhis-salomning ayollariga taalluqli edi. Oyat nozil bo‘lishdan avvalroq Umar ibn Xattob ayollar yuzini yopib yurishi lozimligi haqida ko‘p gapirar, bu xususda Xudoning hukmi kelishini orzu qilardi. Payg‘ambar alayhis-salomning ayollariga, sizlarga begona odamning nazari tushmasligi kerak, derdi. Shunday kunlarning birida Ahzob surasining 53-oyati nozil bo‘ldi: "Payg‘ambarning ayollaridan biron narsa so‘ragan paytingizda parda orqasida turib gapiringlar, bu har ikkala tomonning ko‘nglini pok saqlaydi".
Ba’zi bir badniyat kimsalar: "Bundan keyin ammalarimizning qizlari bilan ham pardaning naryog‘ida turib gaplashamizmi? Bo‘lmagan gap. Men Muhammad (alayhis-salom) o‘lgandan keyin albatta Oishani olaman", deya aljishdi. Olloh taolo yuqoridagi oyatni davom ettirib, bunday kimsalarga qattiq tanbeh berdi: "Rasulullohning dilini og‘ritadigan ishlarni qilishinglar va vafotidan keyin uning ayollariga uylanishinglar sira mumkin emas. Bu (ishinglar) Ollohning oldida katta gunohdir".

Shu bilan birga payg‘ambar alayhis-salomning rafiqalaridan boshqa ayollarga ham hayoli va iffatli bo‘lish buyurildi, erkaklardan ham shu narsa talab etildi; ayollar barmog‘idagi uzuk, tirnog‘idagi xina, ko‘zidagi surmadan tashqari ichki taqinchoqlarini nomahramlardan pinhon tutishlari joriy etildi. Bilakuzuk, bo‘yinga osiladigan marjon, tillaqosh, zebigardon, zirak namoyish etilmaydigan ziynat buyumlaridir. Bunday buyumlar taqilgan-joyiga qarab namoyish etiladigan va yashiriladigan turlarga bo‘linadi. Ayollar ko‘kragi ochilib qolmasligi uchun maxsus yopinchiq tashlab yurishlari kerak.

Shu paytgacha ayollar keng yoqalik ko‘ylak kiyganlari uchun ko‘ksi ochiq yurishaverardi. Arab ayollari oyoqlariga qo‘ng‘iroq bog‘lab olishardi, endi ularning oyoqlarini qattiq bosishlari ham ta’qiqlanadi; hamonki taqinchoqni yashirish lozim ekan, uning ovozini chiqarib birovlarning e’tiborini jalb etish ham mumkin emas, ziynatning o‘zi ham, ovozi ham pinhon tutilar ekan, bu narsa taqilgan a’zolarni begona ko‘zdan yashirish zarurligi o‘z-o‘zidan ayon. Olloh taolo Nur surasining 31-oyatida bu haqda shunday deydi: "Mo‘minalarga aytginki, (nomahramlarga) tikilib qarashmasin, avratlarini (uyat joylarini) yopishsin. Tashqi ziynatlaridan boshqa taqinchoqlarini namoyish etishmasin, yoqalariga yopinchiqlarini yopishsin. Pinhon ziynatlarini erlari va otalaridan, qaynotalaridan, o‘g‘illaridan, erlarining o‘g‘illaridan, xotinlarining o‘z qarindoshlaridan, qarindoshlarining o‘g‘illaridan, hamshiralarining (egachi singillarining) o‘g‘illaridan, dindosh ayollaridan, qo‘l ostidagi cho‘rilardan, qullardan, tobelardan,* ayollarning uyat joylariga fahmi yetmaydigan (balog‘atga yetmagan) bolalardan o‘zgalarga ko‘rsatishmasin. Ayollar yashirin taqinchoqlarini birovlarga bildirish uchun oyoqlarini yerga qattiq bosishmasin. Ey mo‘minlar, baxtga erishish uchun hammaigaz Ollohga tavba qiling!"

Islomning avvalida ayollar xuddi johiliyat davridagidek faqat ko‘ylagu yopinchih bilan tashqariga chiqib ketishaverardi, Kiyinishda hur ayol bilan cho‘riiing farqi yo‘q edi, Cho‘rilar kechasi hojat uchun tashqariga chiqishganda yosh-yalang sho‘xlik qilib, yo‘llarini to‘sishardi. Hur ayollarning ham yo‘llarini to‘sib, cho‘ri deb o‘ylabmiz, deyishardi. Shu bois hur ayollarga yopinchiq yopinib, yuzi va ko‘ksini berkitib yurish joriy etildi. Bunday libosdagi hur ayolga birov botinib so‘z qotolmasdi. Olloh taolo Ahzob surasining 59-oyatida rasulullohga bunday iltifot qiladi: "Ey Payg‘ambar, ayollaringga, qizlaringga va mo‘minlarning ayollariga aytginki, nimcha bilan badanini o‘rab olishsin. Shundagana ular yaqqol ko‘zga tashlanib turishadi, hech kim ularga teganishga botinolmaydi. Olloh bandalariga mag‘firat qilguvchidir, benihoya mehribondir".

Ayollarning turmushga chiqayotgan kishisiga ko‘rinmay turib mastura bo‘lishi rasululloh davrida ham, salaf-solihlarning zamonasida ham odat tusiga kirmagan edi. Payg‘ambar alayhis-salom xotinni ko‘rib olishni sunnat qildilar. Bu erkak kishi olayotgan ayoli bilan tanishib, bilishib, totuv oila qurishiga xizmat qiladigan islomiy omillardan biridir. Buyuk alloma imom G’azzoliy "Ihyou ulumiddin" nomli kitobida bu xususda alohida to‘xtalib o‘tadi. Jumladan: "Shariat er-xotinning inoq bo‘lishini e’tiborga olib, uylanishdan oldin ayol bilan ko‘rishishni lozim topadi. Shunday ekan, biron ayolni olmoqchi bo‘lsang, ko‘rib ol, buning totuv o‘tishga foydasi bor. Payg‘ambar alayhis-salom: "Ansor ayollarining ko‘zlarida qusur bor, uylanishni istaganlar ularni ko‘rib olishsin", deganlar. Ba’zi birovlar ularning ko‘zi xira desa, birovlar ko‘zi kichik edi, deydi. Uylanmoqchi bo‘lgan ayrim dindorlar chuv tushib qolishdan qo‘rqib, olayotgan xotinini sinchiklab tekshiruvdan o‘tkazardi. A’mash ismli olim: "Olayotgan ayolni ko‘rmasdan qilingan to‘yning hammasi oxir-oqibat kishiga g‘am-qayg‘u olib keladi", deb yozadi. Zamon buzilgani va odamlarni go‘zal axloq egasi qilib voyaga yetkazadigan haqiqiy diniy tarbiya yo‘qligi uchun islomning avvalida musulmonlar buzuqchilikni cheklab, fisqu fujurning oldini olish maqsadida barcha ayollarning begona ko‘zdan o‘zlarini yashirib, mastura bo‘lishlarini to‘g‘ri deb topishgan.

__________________
*Tobelar — qorin to‘yg‘azish ilinjida birovlarnikiga boradigan chaqirilmagan mehmonlar, yoshi o‘tib qolgan yoki aqliy noqisligi tufayli ayollarga hojati tushmaydigan kishilar.

HAJNING FARZ QILINISHI

Ko‘pchilik olimlarning fikricha, hijratning beshinchi yili Olloh taolo moddiy va jismoniy jihatdan qodir odamga haj ziyoratiga borishni farz qildi. Hajdan maqsad, turli joylardan kelgan musulmonlar yig‘ilib, Islom e’tiqodidagi odamlarga yordam berishini tilab, Ollohga yuzlanib iltijo qilishdir. Haj musulmonlarning o‘zaro aloqasini mustahkamlabgina qolmay bir-biriga mehr-oqibatini oshiradi, qalblarini poklaydi, bu dunyoda to‘g‘ri yo‘lga boshlagani uchun Haq taologa shukrona aytishni o‘rgatadi.

HIJRATNING OLTINCHI YILI QO’SHIN YUBORISH

Payg‘ambar alaihis-salom shu yil muharram oyining o‘ninchi kuni Muhammad ibn Maslama boshchiligida o‘ttiz kishini Madinadan yetti kunlik yo‘ldagi Zorba degan joyda yashovchi bani Bakr ibn Kilob qabilasiga qarshi yubordilar. Ular kunduzi pana-pastqam joylarda dam olib, faqat kechasi yo‘l bosishdi. Ko‘zlangan manzilga yetgach, bani Bakr qabilasiga to‘satdan hujum qilib, o‘n kishini o‘ldirishdi, qolganlari tumtaraqay qochib ketishdi. Musulmonlar ularning tuya, qo‘ylarini g‘animat olib qaytishdi.
Yo‘lda uchrab qolgan bani Xanifa qabilasining oqsoqoli Sumoma ibn Usolni asir olishdi. Rasululloh u kishini tanib izzat-ikrom bilan kutib oldilar. Garchand Sumoma musulmonchilikdan bosh tortgan bo‘lsa-da, payg‘ambar alayhas-salom uch kungacha mehmon qilib, qo‘yib yubordilar. Sarvari olamdan bunday iltifotlarni kutmagan Sumoma go‘zal xulq-atvorni, insoniylikni targ‘ib etadigan Islomdan bebahra yashash mumkin emasligini anglab yetdi va iziga qaytib, rasulullohga uchrashdi: "Ey Muhammad, dunyoda eng yomon ko‘rgan odamim sen eding, endi eng yaxshi ko‘rgan kishimga aylanding. Islom dini desa ensam qotardi, endi u hayotimning mazmuniga aylandi, yurtingni ko‘rishga toqatim yo‘q edi, endi u mening ham suyukli vatanim bo‘lib qoldi", deya imon keltirdi. Bu holdan payg‘ambar alayhis-salom juda quvondilar. Sumoma yurtiga qayta turib Ka’bani ziyorat qildi va musulmon bo‘lganini hammaga eshittirdi.

Mushriklarning tirikchiligi Yamomaning don-duniga bog’liq bo‘lgani uchun unga qo‘l tekkizishmadi Sumoma to mushriklar imon keltirmaguncha Yamomaning donini yubormaslikka qasam ichdi. Doimiy don-dun manbaidan uzilgan mushriklar tang ahvolda qolishdi. Muhtojlik toshni yorar deganlaridek mushriklar ilojsizlikdan payg‘ambar alayhis-salomga yalinib, Yamomaning donini olishlariga yordam berishlarini o‘tinishdi. Tabiatan rahmdil, odamlarga mehribon payg‘ambar alayhis-salom Sumomaga xat yozib quraysh xalqiga yuboriladigan don-dunni to‘xtamasligini aytdilar. Rasulullohning aytganini qildi.
Sumoma Islom diniga e’tiqodi kuchli, pokdomon odam edi. Payg‘ambar alayhis-salomning vafotlaridan keyin Yamoma xalqining bir qismi Islomdan yuz o‘girib, Musaylimaga ergashgan paytda u odamlarni bu niyatdan qaytarib: "Musaylimaning boshlayotgani zulmatga olib boradigan soxta yo‘l. Unga ergashganlarni Olloh badbaxt qiladi, o‘z ixtiyoringiz bilan baxtiqaro bo‘lishdan haqlaninglar", degan. Uning sa’y-harakati bilan Yamoma xalqining ko‘pchchiligi Islom dinida sobit turdi. Olloh taolo u kishidan rozi bo‘lsin!