Ibn Hisnga, Aqra ibn Hobisga, Abbos ibn Mirdosga ham yuztadan tuya berildi. Safvon ibn Umayyaga bir darani to‘ldirib turgan chorva hadya etildi. U mollarga ilgariroq qiziqsinib qaraganini sezgan payg‘ambar alayhis-salom: "Bu mollar ko‘zingga yaxshi ko‘rinyaptimi?", deb so‘radilar. Safvon bosh irg‘ab iqror bo‘lib qo‘ya qoldi. — Unday bo‘lsa olaqol, hammasini senga berdim." "O’sha paytda hech kim menchalik sevingan emas" deya eslaydi Safvon. Uning Islom diniga kirishining sababi ham shu edi. Payg‘ambar alayhis-salomning bu tarzda saxovat bilan qo‘li ochiqlik qilishlaridan ko‘zlangan maqsad odamlarning qalbini yumshatib Islom diniga kiritish sovg‘a-salomga qiziqtirish yo‘li bilan bo‘lsa ham Ollohning haqiqatini anglatish edi. Zakotning bir qismi ham odamlarning Islom diniga rag‘batlantirish uchun sarflanardi. Payg‘ambar alayhis-salom ulashgan sovg‘a-salomlar keyinchalik juda katta foyda keltirdi. Dastavval musulmonchilikda to‘la barqaror bo‘lib ulgurmagan Safvon ibn Umayya Muoviya ibn abu Sufyon, Horis ibn Hishom singari zotlar o‘sha paytda berilgan hadya tufaylimi yoki boshqa sababdanmi, keyinchalik Islom dini uchun juda katta naf yetkazadigan mashhur shaxslarga aylanishdi.

Payg‘ambar alayhis-salom qolgan g‘aiimatlarning hisobini olib, g‘oziylarga bo‘lib berishni Zayd ibn Sobitga topshirdilar. Biroq arobiylar ungacha sabr qilmay ulushimizni ber, deb rasulullohni o‘rtaga olib, bir daraxt tagiga surib kelishdi. Sarvari olamning ridosi (yaktagi) daraxtning butog‘iga ilinib, orqaga tislanishlariga imkon bermadi. Shunda u kishi: "Ey jamoat, ridoimni qo‘yib yuboringlar. Xudo haqqi agar qo‘limda Tuhomaning daraxtlaridek behisob mol-mulk bo‘lsa o‘zimga hech narsa qoldirmay sizlarga bo‘lib berardim. Men qo‘rqoq, baxil, ko‘zi och odam emasman, — dedilar va borib tuyalarining bitta tukini yulib, oldilar-da, — ey, odamlar, menga g‘animatning beshdan biridan tashqari mana shunchalik ham narsa tegmaydi. Menga berilgan ulush ham sizlarga qaytariladi, sizlarning ehtiyojingiz uchun ishlatiladi. G’animatda ninachalik narsa olib qolmay o‘rtaga tashlanglar. G’animatga xiyonat qilganlar bu dunyoda uyatga qoladi, qiyomat kuni esa rasvo bo‘lib, azobga uchraydi", dedilar. Qo‘li egrilik qilib g‘animatni o‘g‘irlab olganlar hamma narsani qaytarib berishdi. Payg‘ambar alayhis-salom shundan keyingina g‘animatlarni taqsimlab, piyodalarga to‘rttadan tuya, qirqtadan qo‘y, otliqlarga esa uch hissa ortiq narsa berdilar. Lekin munofiqlardan biri norozi bo‘lib: "Olloh rozi bo‘ladigan taqsimot qilinmadi", dedi. Payg‘ambar alayhis-salomning jahllari chiqib, qizarib ketdilar. — Seni qara-yu, agar men odil bo‘lmasam bu dunyoda kim odil bo‘ladi", dedilar. Har qancha achchiqlaigan bo‘lsalar-da, munofiqdan o‘ch olishdan o‘zlarini tiydilar. U kishi bunday qusurdan xoli edilar. O’zlarini bosib, yotig‘i bilan pand-nasihat qildilar. Payg‘ambarga tuhmat qilishning oqibati nimaga olib kelishini aytib ogohlantirdilar. Umar bilan Xolid ibn Valid: "Ey rasululloh bu yaramasning kallasini olaylik", deyishdi. Payg‘ambar alayhis-salom: "Yo‘q u namoz o‘qishi mumkin" deya ularni qaytardilar. Xolid: "Dili boshqa, tili boshqa namoz o‘qiydiganlar ko‘p-ku", dedi. Rasululloh unga tanbeh berib: "Men odamlarning ichini yorib ko‘rishga buyurilmaganman", dedilar.

G’animatdan quraysh va boshqa hamma qabilalarga ulush berildi, faqatgina ansorlarga hech narsa tegmadi. Bundan norozi bo‘lgan ayrim ansorlar: "Tavba, galati-ku! Kechagina safimizga qo‘shilgan qurayshlarga g‘animat beriladi-yu, qilichimizni qonga bo‘yagan biz quruq qolaveramizmi?" deyishdi. Bu gapdan xabar topgan payg‘ambar alayhis-salom ansorlarni bir joyga to‘plab va’z aytdilar: "Ey ansorlar jamoasi, eshitishimcha mendan norozi bo‘libsizlar. Ilgari gumroh edinglar, Olloh men tufayli sizlarni hidoyat qilmadimi? Kambag‘al edinglar, Olloh men orqali sizlarni boylikka erishtirmadimi? Bir-biringlarga dushman edinglar, Olloh mening vositamda sizlarni do‘stlashtirmadimi? Qurayshlar endigina kufurdan xolos bo‘layotgan, boshiga musibat tushgan xalq. Men ularga mol-dunyo berib ko‘ngillarini ovlashga intildim. Ey ansorlar jamoasi, ularning ko‘nglini ko‘tarib musulmon qilish uchun berilgan arzimas narsaga mendan ranjidinglarmi? Men sizlarni imoni mustahkam, har qanday vaziyatda og‘ishmaydigan deb bilganim uchun hech narsa berganim yo‘q. Odamlar uyiga tuya, qo‘y haydab borishsa, sizlar Ollohning elchisini olib qaytasizlar. Nahotki bu sharafdan norozi bo‘lsanglar? Xudo haqqi, agar hijrat qilinmasa men ansor bo‘lardim, agar hamma odamlar bir yo‘lga yurib ansorlar boshqa tomonga ketishsa, men shubhasiz ularga ergashardim. Ey robbim, ansorlarga rahmat qil! Ularshshg bola-chaqalaridan rahmatingni darig‘ tutma!"
Payg‘ambar alayhis-salomning chin yurakdan kuyunib aytgan gaplarini eshitgan ansordarving diydasi yumshab, ko‘z yoshlaridan soqollari ho‘l bo‘ldi va bir ovozdan nasibamiz rasululloh bo‘lishiga mingdan ming rozimiz, deyishdi.

HOVOZIN QABILASINING ELCHILARI

Oradan o‘n kun o‘tgach, payg‘ambar alayhis-salomning huzurlariga Hovozin qabilasining elchilari tashrif buyurishdi. Ular asir olingan ayollarini ozod etishni, aks holda nomusdan bosh ko‘tarib yurolmasliklarini aytib, tavallo qilishdi. Zuhayr rasulullohga: "Ularning orasida sut onalaring, ammalaring, oq yuvib, oq taragan tarbiyachilaring bor", dedi va u zoti muborakning ko‘ngillarini eritish uchun quyidagi. she’rni o‘qidi:

Kechirgin ey rasululloh, qilib sen marhamat bizga,
Kutarmiz iltifotingni umidvorlik bilan har dam.
Oq sutini ko‘kka sog‘magan onalarga qil shafqat,
Ularning mehri-la bo‘lding Ollohga suyumli, hamdam.
Aytajakmiz tashakkurlar sening bu iltifotinga,
Muhr bo‘lib bosilgusi bir umrga unutilmay noming ham.
Umidvormiz erishgaymiz sening shafqat, iltifotingga,
Qancha ko‘p avf etsang senga shuncha nusrat bo‘lur hamdam.
Seni oq sut berib boqqan ayollarni kechirgaysan,
Rasulnnig bag‘ri keng albat, saxovati beadad har dam.

Payg‘ambar alayhis-salom: "Men rost gapni yaxshi ko‘raman, ikki-narsadan birini tanlanglar: yo bola-chaqangazni, yo mol-holingizni olib ketasizlar. Yo‘lingizga ko‘z tikib charchadim, endi kelmasanglar kerak deb o‘ylagan edim", dedilar. Elchilar bu gapdan quvonib ketishdi. Biz uchun zurriyotlarimiz hamma narsadan a’lo. Xotinlarimiz bilan bolalarimizni qaytarib bersang bo‘lgani, mol-mulkimiz haqida gaplashnb ham o‘tirmaymiz. Bola-chaqadan ham ortiq davlat bormi", deyishdi ular.

Payg‘ambar alayhis-salom: "O’zim bilan Abdulmuttalib jamoasi qo‘lidagi asirlarni qaytarib beraman. Peshin namozidan keyin xalqqa musulmon bo‘lganinglarni aytasizlar. Rasululloh orqali musulmonlardan, musulmonlar orqali rasulullohdan shafoat tilaymiz, deb diniy qarindosh ekaninglarni el-yurtga bildirasizlar", dedilar. Elchilar u kishining aytganlarini bajo keltirishdi. Payg‘ambar alayhis-salom o‘z sahobalariga yuzlanib: "Diniy qarindoshlaringiz tavba qilib kelishibdi, men ularning bola-chaqalarini qaytarib bermoqchiman. Istagan odam menga o‘xshab ish tutsin, istamagan odam esa asirniig badaliga narsa olib ozod qilsin", dedilar. Muhojirlar bilan ansorlar barobariga: "Qo‘limizdagi hamma asirlarning ixtiyori rasulullohda", deyishdi. Faqat Aqra’ ibn Hobis, Uyayna ibn Hisn, Abbos ibn Mardos kabi bir guruh odam asirlarni qaytarib berishdan bosh tortdi. Payg‘ambar alayhis-salom ulardan asirlarni qarzga olib, egalariga qaytardilar. Payg‘ambar alayhis-salom bu urushda Hovozin qabilasi bilan boshqa mushriklar qo‘shiniga sarkardalik qilgan Molik ibn Avf Nasriyning oila a’zolarini Makkadagi ammalari Ummu Abdulloh ibn Abu Umayya bilan bir joyga qamab qo‘yishni buyurdilar. Elchilar: "Ular bizning kattamiz-ku", deyishgan edi, rasululloh: "Mening ularga yomonlik qilish niyatim yo‘q", dedilar va Molikning qayerdaligini so‘radilar. Uning Saqif bilan birga qochib ketganini aytishdi. Payg‘ambar alayhis-salom: "Molikka aytinglar, agar u mening huzurimga musulmon bo‘lib kelsa, xotin bola-chaqasidan tashqari yuzta tuya ham beraman", dedilar. Bu gapdan xabar topgan Molik qal’adan yashirincha chiqdi-da, Ji’ronaga kelib rasulullohning huzurlarida islom diniga kirdi. Payg‘ambar alayhis-salom uni Hovozin qabilasidagi imon keltirgan musulmonlarga bosh qilib tayinladilar.

JI’RONA UMRASI

Payg‘ambar alayhis-salom umra qilish niyatida Ji’ronadan ehrom bog‘lab, kechasi Makkaga bordilar. Baytullohni tavof etgach, hojarul asvadni o‘pib, izlariga qaytdilar va Ji’ronada o‘n uch kun turganlaridan keyin qo‘shinni yo‘lga otlanishga buyurdilar. Musulmonlar Zulqa’da oyining 27-kuni Madinaga eson-omon yetib keldilar.
Hunayn g‘azotida Olloh taoloning irodasi bilan mushriklar parokandalikka uchradi, shon-shavkatidan ayrildi, aholining ko‘pchiligi xonavayron bo‘ldi. Hovozin qabilasi urushga yaroqli odamlarning hammasini, tuyalarini, chorva mollarini jangga haydab chiqqan edi. Olloh taolo mushriklarni mag‘lub qilib, ularning mol-mulkini musulmonlarga berdi va shu yo‘l bilan mushriklarning tahdidini daf etib, islom dinini kuchaytirdi. Bu g‘azotdan keyin mushriklar orasida payg‘ambar alayhis-salomga qarshi chiqadigani qolmadi. Havozin qabilasi tor-mor keltirilgan Hunayn g‘azotini mushrik arablar bilan musulmonlar o‘rtasidagi so‘nggi to‘qnashuv deyish mumkin. To‘g‘ri, keyin ham payg‘ambar alayhis-salomga qarshi chiqadiganlar, qurol ko‘tarib islom dinini mahv etishni ko‘zlaganlar bo‘ldi, biroq ularning hammasi Olloh taoloning asl haqiqatini anglab yetgach, o‘z-o‘zidan qurollarini tashlashdi.

QO’SHIN YUBORISH

Payg‘ambar alayhis-salom Madinaga qaytib kelganlaridan keyin Yamanda yashovchi Sudo’ qabilasini islom diniga da’vat etish uchun Qays ibn Sa’d boshchiligida to‘rt yuz kishilik qo‘shin yubordilar. Sudo’ qabilasidan bir kishi kelib: "Ey rasululloh, qo‘shining qaytsin, men o‘z qavmimni huzuringa boshlab kelaman", dedi. payg'ambar alayhis-salom islom lashkarini qaytishga buyurdilar.

SUDO’ ELCHILARI

Elchi o‘z qabilasiga qaytib borgach oqsoqollar bilan kengashib, o‘n besh kishi rasululloh huzurlariga borishga qaror qilishdi. Ular Madinaga kelib, Sa’d ibn Ubodaning uyiga tushishdi. Shundan keyin islom diniga kirganlarini bildirib, payg‘ambar alayhis-salomga bay’at qilishdi. "Biz bu yerga kelmagan odamlar uchun qam bay’at qilamiz", deyishdi ular. Elchilar o‘z yurtiga qaytib borgach, butun qabilasi imon keltirib, musulmon bo‘ldi. Hajjatul vadoh (xayrlashish haji) da ulardan yuz kishi kelib, payg‘ambar alayhis-salom bilan Ka’bani tavof qilishdi.

QO’SHIN YUBORISH

Payg‘ambar alayhis-salom Bashr ibn Sufyo Adviyni Huzo qabilasiga mansub banu Ka’b arablaridan zakot olish uchun yubordilar. Banu Ka’b arablarining qo‘shnilari banu Tamim qabilasi ularni zakot, berishdan qaytardi. Bu xabarni eshitgan rasululloh ularga qarshi Uyayna ibn Hisn boshchiligida ellik kishilik qo‘shin yubordilar. Musulmonlar qo‘shini banu Tamim qabilasi bilan urushib, o‘n bir erkak, yigirma bir ayol, o‘ttiz nafar bolani asir olib qaytdi. Payg‘ambar alayhis-salom asirlarni Horisning qizi Ramlaning hovlisiga qamab qo‘yishni buyurdilar.