Barcha tayyorgarlik tugagach, payg‘ambar alayhis-salom Madinada Muhammad ibn Maslamani oilalariga qarashga Ali ibn Abu Tolibni qoldirib, o‘ttiz ming kishilik qo‘shin bilan yo‘lga chiqdilar. Abdulloh ibn Ubay boshchiligidagi bir talay munofiqlar g‘azotda qatnashishdan bosh tortishdi. Ular: "Muhammad issiqda qiynalib, olisdagi rumliklar bilan urushmoqchi. Yaxshi qurollangan, harbiy jihatdan qudratli rumliklar bilan to‘qnashish hazil fahmlayapti shekilli. Ular sahobalar bilan hali jangga kirmay turib, oyoq qo‘liga arqon tushib bandi bo‘lishadi", deyishdi, Munofiqlar payg‘ambar alayhis-salom bilan sahobalar haqida turli-tuman bema’ni gaplarni tarqatishdan uyalishmadi. Munofiqlarning aljirashlaridan xabar topgan rasululloh bu gaplarning qanchalik rost-yolgonligini aniqlab kelishga Ammor ibn Yosirni jo‘natdilar. Munofiqlar darrov niqobini o‘zgartirib Ammorga: "Biz hazillashib, so‘z o‘yini uchun har-xil gaplarni gapirganmiz, lekin ko‘nglimizda hech qanday xusumat yo‘q", deyishdi.

Jad ibn Qaysga o‘xshash bir guruh odam qo‘shindan ajrab qolayotgani uchun payg‘ambar alayhis-salomga turli bahonalarni ro‘kach qilib, uzr aytishmoqchi bo‘lishdi. Ular: "Ey rasululloh, bizning qolishimizga ijozat bergin. Bizning ehtirosimiz zo‘r, rumliklarning ayollarini ko‘rsak o‘zimizni tutolmay gunoh ish qilib qo‘yishimiz mumkin", deyishdi. Bir guruh arobiylar ham o‘zlarini ojizligini va yo‘l xarajatiga qurblari yetmasligini aytib safarda qoldirilishini o‘tinishdi. Payg‘ambar alayhis-salom ularning talabini qondirdilar. O’z uzrini aytgan munofiqlar ham safardan qoldirildi. Olloh taolo bu ishlari uchun payg‘ambar alayhis-salomni koyib, Tavba surasining 43-oyatini nozil qildi: "Olloh seni kechirdi. Rost so‘zlaguvchilar bilan yolg‘onchilarning gapi aniqlanmaguncha (ularga) nega ruxsat berding?" Shundan keyin parvardigori olam ushbu suraning 46-oyatida munofiqlar haqida bunday deydi: "Sendan faqat Ollohga, oxirat kuniga ishonmaydiganlar va dillarida shubhasi borlar ruxsat so‘rashadi. Ular o‘z gumoni bilan arosatda yurishadi". Olloh taolo munofiqlarning uzri yolg‘onligini yuqoridagi oyatning davomida fosh etadi: "Agar ularning gazotga chiqish niyati bo‘lsa, albatta tayyorgarlik ko‘rishardi, biroq Olloh ularning bu safarda ishtirok etishlarini istamay qaytardi, ularga ojizu notavonlar bilan birga qolinglar, deyildi. Munofiqlar qolib ketishganidan musulmonlar xafa bo‘lmasligi uchun Olloh taolo Tavba surasining 4-oyatida: "Agar ular sizlar bilan birga borishsa yuragingizga faqat g‘ulg‘ula solishardi, fitna-fasod urugini sochishga uringan bo‘lishardi. Orangizda ularning gapdonlari bor, Olloh zolimlarni juda yaxshi biladi".

Madinada Ka’b ibn Molik, Hilol ibn Umayya, Mirora ibn Robi’a va Abu Xaysama singari imoni mustahkam bir guruh musulmonlar qoldirildi. Payg‘ambar alayhis-salom Alini qoldirganlarida munofiqalar uning ustidan kulib, landovur, qo‘lidan ish kelmaydigan bo‘lgani uchun, olib ketishmadi, deya gap tarqatishdi. Bu gaplardan izzat-nafsi haqoratlangan Ali Rasulullohning huzurlariga borib, arz qildi. Payg‘ambar alayhis-salom uning gaplarini eshitgach, miyig‘ida kulib: "Horun payg‘ambar Muso payg‘ambarga qanchalik yaqin bo‘lsa, sen ham menga shunchalik yaqinligingdan quvonmaysanmi?" dedilar.

Payg‘ambar alayhis-salom boshchiligidagi qo‘shin yo‘lga tushdi. Lashkarning katta bayrog‘i Abu Bakr Siddiqqa tutqazildi. Rasululloh umrlaridagi eng so‘nggi g‘azotda a’lamni Abu Bakr Siddiqqa tutqazib, oilasiga qarashga Ali ibn Abu Tolibni qoldirishlarida chuqur hikmat bor edi; bu narsada Islom davlatining kelajagiga ishora, payg‘ambar alayhis-salomning o’zlariga xos bashoratlari yaqqol ko‘zga tashlanardi. Sarvari olam muhojirlarning bayrog‘ini Zubayrga, Avs qabilasining a’lamini Usayd ibn Huzayrga, Xazraj qabilasining a’lamini Xubob ibn Munzirga tutqazdilar. Qo‘shin Samud qavmining yurti Hijir degan joydan o‘tayotganida rasullulloh sahobalar Ollohning buyuk qudratidan qo‘rqib, ta’sirlanishlari uchun: "Halok bo‘lgan kofirlarning yeriga yig‘i-sig’i bilan kiringlar", dedilar. Yer-ko‘kni odamlarning qiy-chuvi bosib ketdi.

Abu Bakr qo‘shinga imom qilib tayinlandi. Ibod ibn Bishr esa soqchilikka qo‘yildi. Ular Tabukka yetib kelganda bu joylar butunlay vayron bo‘lgan, odam yashaganining nishonasi yo‘q edi. Payg‘ambar alayhis-salom tikon bosib yotgan fayzsiz joylarga o‘ychan tikilganlaricha Muoz ibn Jabalga: "Umring yetsa, sen bu yerlarning yana obod bo‘lib, bog‘-bo‘stonga aylanganini ko‘rasan", dedilar. Chindan ham u kishining bashoratlari ro‘yobga chiqib, Tabuk eng xushmanzara maskanlardan biriga aylandi. Qo‘shin Tabukda dam olayotganda Abu Xaysama yetib keldi. Uning issiq kunda aziyat chekib bu yerga yetib kelishining sababi bor edi. Abu Xaysama uyiga kelsa, ikki xotini orom olishi uchun bog‘da salqin joy hozirlab, muzdek suv, lazzatli taomlarni tayyorlab qo‘yishgan ekan. Kun haddan tashqari issiq, har bir tirik jon soya-salqinga o‘zini urib, orom olishni ko‘zlaydigan payt edi. Abu Xaysama: "Mana shu issiq kunda rasululloh jonlarini qiynab yo‘l yursalaru men daraxt soyasida, chiroyli xotinlarimning bag‘rida muzdek suv ichib, rohatlanib yotamanmi, deya xayoldan kechirdi va vijdoni qiynalib, huzur-halovatdan voz kechdi. "Ollohning nomi bilan qasam ichamaiki, hech qaysingizning pashshaxonangizga kirmay, rasulullohniig orqalaridan quvib yetaman. Yo‘lga yegulik tayyorlab beringlar" dedi. To xotinlari yo‘l tadorikini ko‘rguncha qilichu nayzasini olib, tuyasini mindi va issiq zabtiga olib turganiga qaramay qo‘shinning orqasidan yo‘lga tushdi.

AYLA HOKIMINING KELISHI

Payg‘ambar alayhis-salom rumliklarning urushga tayyorgarlik ko‘rishayotganini eshitgan bo‘lsalar-da, biroq Tabukda biron g‘anim askari ko‘rinmadi. Islom lashkari bu yerda bir necha kun dam oldi. Bu orada rasulullohning huzurlariga Aylaning hokimi Yuhanno va u bilan birga Jarbo, Azruh Mino aholisining vakillari kelishdi. Yuhanno islom dinini qabul qilmay xiroj to‘lashga payg‘ambar alayhis-salom bilan shartnoma tuzdi. Rasululloh unga quyidagicha ahdnomani yozib berdilar:
"Bismillahir rohmanir rohim. Bu Ollohdan va uning elchisi Muhammad payg‘ambardan Yuhainoga va Ayla aholisiga xoh quruqliqda, xoh dengizda bo‘lsin ularga omonlik berilgani haqidagi ahdnomadir. Bu odamlar va ularning tarafdorlari bo‘lmish Shom, Yaman, dengiz xalqi Ollohning va uning payg‘ambari Muhammadning himoyasida bo‘ladilar. Ularning qaysi biri ahdnomani buzsa, joni ham, mol-mulki ham himoya qilinmaydi. Bunday odamlarning mol-mulki tortib olgan kimsalarga halol hisoblanadi. Ahdnomaga binoan ish tutganlar xoh quruqliqda, xoh dengizda, qayerda bo‘lishidan qayti nazar dahl, tajovuz qilinmaydi".

RASULULLOHNING AZRUH VA JARBO AHOLISIGA AHDNOMA YOZIB BERISHLARI

Payg‘ambar alayhis-salom Azruh va Jarbo aholisiga quyidagicha ahdnoma yozib berdilar: "Bismillahir rohmanir rohim. Muhammad payg‘ambarning Azruh va Jarbo aholisiga bergan ushbu ahdnomasi bu odamlar Ollohning va payg‘ambarning himoyasida tinch yashashlari haqidagi hujjatdir. Ular har yilning rajab oyida roppa-rosa yuz dinor xiroj to‘lashadi. Musulmonlarga pand-nasihat qilishga va marhamat ko‘rsatishga Olloh kafildir".
Mino aholisi musulmonlarga mahsulotining to‘rtdan birini berish sharti bilan kelishim imzolandi.

Shundan keyin payg‘ambar alayhis-salom sahobalar bilan Shom tomonga borish haqida kengashdilar. Ular: "Ey rasululloh, agar oldinga yurishga buyurilgan bo‘lsang boshlayver", dedi. Rasululloh: "Agar oldinga yurishga buyurilgan bo‘lsam, maslahatlashib o‘tirmasdim", dedilar. Umar: "Unday bo‘lsa shu yerdan orqaga qaytganimiz ma’qul. Rumliklar son jihatdan bizdan ko‘p, Shomda esa bironta musulmon yo‘q. Dushman bizning bu yergacha kelganimizni ko‘rib, urush qilishga botinolmadi. Biz mana shu fursatdan foydalanib, qaytib ketaylik. Keyinchalik vaziyatga qarab ish qilarmiz. Ollohning o‘zi mushkulimizni osonlashtiradigan biron yo‘l-yo‘riq ko‘rsatar", dedi. Payg'ambar alayhis-salom Umarning fikrini ma’qullab qo‘shinni orqaga qaytardilar.

ZIROR MASJIDI

Payg'ambar alayhis-salom Madinaga yaqinlashib qolganlarida Ziror masjidi qurilgani haqida xabar yetkazishdi. Bir guruh munofiqlar musulmonlar orasiga rahna solish niyatida Qubo masjidiga taqlidan bu ibodatxonani tiklashgan edi. Munofiqlar rasulullohdan shu masjidda namoz o‘qib berishlarini iltimos qilib kelishdi. Sarvari olam bu yerga masjid solishning sababini so‘raganlarida erta-indin musulmonlarning soni ko‘payib ketsa, baribir, ibodatxona kerak-ku, degan yaxshi niyatda shu ishni amalga oshirdik, deya Ollohning nomini shafe’ keltirib, qasam ichishdi. Ularning yolg‘onchi, kazzobligiga Ollohning o‘zi guvohdir. Payg‘ambar alayhis-salom bir guruh sahobalarni yuborib masjidni buzib tashlashni buyurdilar. Sahobalar shu zahoti rasulullohning buyrug‘ini bajo keltirishdi
Payg‘ambar alayhis-salom Madinaga yetib kelganlaridan keyin turli vaj-karson ko‘rsatib g‘azotdan o‘zini chetga olganlar uzr aytishdi. Rasululloh ularning ogzidan chiqqan so‘zlariga ishonib uzrini qabul qildilar, dillarida nimalar (borligini ichki aqvolini Ollohga topshirdilar va yolg’ondan bo‘lsa-da, bosh egib kelgan bu kimsalar uchun istig‘for aytdilar.

TABUK G’AZOTIGA CHIQMAGAN UCH KISHI HAQIDA HIKOYA

Ka’b ibn Molik Xazrajiy, Murora ibn Robi’ Asiy hamda Hilol ibn Umayya Avsiylar payg‘ambar alayhis-salomning huzurlariga kelib qilgan ayblari uchun uzr so‘rashdi. Ka’b kirib kelganda rasululloh zaxarxandalik bilan: "Nega ko‘pchilikdan ajrab qolding?" deya xushlaymaygina so‘radilar. Ka’b: "Ey rasululloh, sendan boshqa odamning huzurida bo‘lsam so‘zamollik san’atimni ishga solib uzr aytardim, uni gapimga ishontirib gazabidan qutilib qolardim. Lekin bugun yolg‘on gapirib sening roziligingga erishganim bilan Ollohning g‘azabiga uchrashim mumkin. Xudo haqqi, rostini aytsam, mendan xafa bo‘lasan, biroq haq gapni aytmay ilojim yo‘q. Ollohning karami kengligiga va uzrimni qabul qilishiga umid bog‘lab to‘g‘risini aytaman. G’azotga chiqmasligimga hech qanday sabab yo‘q edi", dedi.