Payg‘ambar alayhis-salom "Rostini aytding, bor, Ollohning hukmini kut", dedilar. Ka’bning ikki sherigi ham rostini aytib uzr so‘rashdi. Rasululloh ularga ham yuqoridagi javobni berdilar va musulmonlarga aralashib, muomala qilishni ta’qiqladilar, hatto xotinlari bilan yaqin munosabatda bo‘lishni ham man etdilar. Hilol ibn Umayyaning xotini o‘rtaga tushib, erining qariligi va og‘irini yengillashtiradigan xizmatkori yo‘qligini aytib, shafqat so‘radi. Rasululloh uning uzrini e’tiborga olib, erining xizmatida bo‘lishga ijozat berdilar. Garchand payg'ambar alayhis-salom marhamat ko‘rsatgan bo‘lsalar-da, berilgan jazo ularga keng olamni tor qildi, biron kimsa bilan gaplasholmay yuraklari zardobga to‘ldi, yolgiz Ollohdan o‘zga najotkorlari yo‘qligini anglab, unga sig‘inib, yolborishdi. Karami keng parvardigor ularning tavbasini qabul qildi.

Payg'ambar alayhis-salom ularga odam yuborib, Olloh taoloning bu katta ne’matidan bashorat berdilar. To‘da-to‘da odamlar uylariga borib uchovlonni Olloh taolo gunohidan o‘tgani bilan qutladilar. Ka’b masjidga kirgan paytida payg‘ambar alayhis-salom uni ochiq chehra bilan qarshilab: "Ey Ka’b, senga hayotingdagi eng yaxshi kun kelgani bilan bashorat beraman", dedilar. Ka’b: "Bu bashorat sen tomondan kelganmi yoki Olloh tomonidanmi?" deb so‘radi. "Olloh tomonidan", deya javob berdilar rasululloh. Quvonchi ichiga sig’may ketgan Ka’b: "Ey rasululloh, mening tavbamni qabul etgani uchun bor mol-mulkimni Ollohga va uning rasuliga sadaqa qildim", dedi. Payg‘ambar alayhis-salom: "Mol-mulkingning bir qismini olib qol, o‘zingga ham kerak bo‘lib qoladi", dedilar va shundan keyin uchovlonning tavbasi qabul qilinganligi haqidagi Tavba surasining 118-oyatini o‘qib bsrdilar: "Olloh g‘azotdan qolib ketgan uch kishining tavba qilishiga ham ijozat berdi. Chunki keng olam ularga tangu tor bo‘lgan, yuraklari siqilgan, ular Ollohdan o‘zga sig‘inadigan hech kim yo‘qligini anglab yetishgan edi. Tavba qilishgani uchun Olloh ularning tavbasini qabul ayladi. Olloh tavbani albatta qabul etguvchi, benihoya mehribon(zot)dir".

SAQIF QABILASINING ELCHILARI

Payg‘ambar alayhis-salomning huzurlariga Saqif qabilasining elchilari tashrif buyurishdi. Bu tashrifning o‘z tarixi bor edi; Musulmonlar qo‘shini Saqif qabilasini muhosara qilib, qaytishayotganda Urva ibn Mas’ud yashirincha kelib payg‘ambar alayhis-salomga uchrashgan va imon keltirganidan keyin o‘z qabilasini Islom diniga da’vat etajagini aytgan edi. Rasululloh uning hayotidan xavfsirab: "Qabiladoshlaring o‘ldirib yuborishlari mumkin-ku", degan edilar. "Mendan sira tashvishlanma, rasululloh, qabiladoshlarim meni o‘z qizlaridan ham yaxshi ko‘rishadi", deya sarvari olamni xotirjam qilishga urindi Urva. U qabiladoshlari orasidagi nufuziga va yuqori martabasiga ishonib, odamlar menga ergashishadi deb o‘ylardi. Chindan ham qabiladoshlari uni haddan tashqari yaxshi ko‘rishar va astoydil hurmat qilishardi. Urva Toifga kelib maqsadini aytishi bilanoq hech qanday gap-so‘zsiz uni shartta nayza otib o‘ldirishdi.

Oradan bir oy o‘tgach, Saqif qabilasining oqsoqollari maslahatlashib o‘zlarining atrofdagi arab qabilalalari bilan urushishga qodir emasligini tan olishdi va bundan buyon qanday yo‘l tutishlari lozimligi haqida yo‘l-yo‘riq olgani payg‘ambar alayhis-salomning huzurlariga biron kishini yuborishga qaror qilishdi. Ko‘pchilik Abd Yelayl ibn Amr borsin, degan fikrga kelgan, biroq u: "Besh-olti kishini qo‘shib bermasanglar bormayman", deya oyoq tirab turib oldi. Oqsoqollar hurmatga sazovor kishilardan beshovlonni unga hamroh qilib Madinaga jo‘natishdi. Elchilar kelib payg‘ambar alayhis-salomga maqsadlarini aytishdi. Rasululloh elchilar Qurtyun eshitishlari va musulmonlarning namoz o‘qishini ko‘rib turishlari uchun masjidning bir chetiga maxsus chodir tikdirdilar. Elchilar oralaridagi eng yoshi kichik Usmon ibn Abu Osni narsalariga qorovul qilib, o‘zlari payg‘ambar alayhis-salomning yonlariga borib turishardi. Ular qaytib kelgach, Usmon borib rasulullohdan Qur’on o‘rganar, u kishi dam olganlarida Abu Bakrdan ta’lim olardi, Usmon tirishqoqlik bilan Qur’onning ko‘pgina suralarini yod oldi, biroq bu narsani hamrohlaridan pinhon tutdi. Elchilar Islom dinini qabul qilib, birovni o‘zlariga boshliq etib tayinlashlarini so‘rashdi. Usmon ibn Abu Osning Islom diniga Qur’on o‘qishga va diniy ahkomlarni bilishga ishtiyoqi kuchli ekanini bilgan payg‘ambar alayhis-salom uni elchilarga rahbar etib tayinladilar.

TOIF AHOLISIGA YOZILGAN MAKTUB

Payg‘ambar alayhis-salom Toif aholisiga qarata xat yozib, elchilardan berib yubordilar:
"Bismillahir rohmanir rohim. Ollohning elchisi Muhammad payg‘ambardan mo‘minlarga: "Vaj*dagi daraxtlarni kesish, hayvonlarni ovlash haromdir. Bunga amal qilmagan odamning kiyimini yechib darra uriladi".
Islom dini oldin xalqimizning qalbiga tuzukroq o‘rnashib olsin va nodon xotin-xalajlarning esxonasi chiqib ketmasin, degan o‘yda rasulullohdan saqifliklar cho‘qinadigan butni yo‘qotishni bir oyga kechiktirishni iltimos qilishdi. Payg‘ambar alayhis-salom ularning bu iltimosiga rozilik berdilar.

Elchilar yo‘lga chiqqanlaridan keyin Usmon o‘z hamrohlariga yuzlanib: "Men saqifliklarni yaxshi bilaman, biz hozircha musulmon bo‘lganimizni ulardan sir tutaylik, birovlar bilan urushishning, nohaq qon to‘kishning yomonligini aytib qo‘rqitaylik. Ularga: "Muhammad bizni mashaqqatli ishlarga da’vat etgan edi, ko‘nmay bosh tortdik, u butlarimizni parchalashni, zino qilmaslikni, aroq ichmaslikni, sudxo‘r bo‘lmaslikni talab qildi, deymiz", dedi. Hamrohlari uning taklifini ma’qul ko‘rib, yurtiga yetib kelishgach, qabiladoshlariga: "Biz qurol bilan qarshi chiqqan odamlarni yengib, o‘z diniga kirgizgan o‘ta zolim odamning yonidan keldik", deya yuqoridagi kelishilgan gaplarni aytishdi. Bu gaplarni eshitgan Saqif aholisi Muhammad alayhis-salomga hargiz itoat etmaslikka ahd qilishdi. Elchilar: "Unday bo‘lsa, qurol-yarog‘ingizni shaylab, qo‘rg‘onlaringizni puxtalab urushga tayyorgarlik ko‘ring", deyishdi. Odamlar jangovar tayyorgarlikni boshlab yuborishdi, biroq oradan ikki-uch kun o‘tgach, Olloh taolo ularning dillariga qo‘rquv, vahima soldi. Ular kengasha-kengasha elchilarni chaqirib kelishdi. "Biz har qancha tayyorgarlik ko‘rmaylik, baribir, Muhammad bilan urushib yengolmaydiganga o‘xshaymiz. Yaxshisi borib, u da’vat etgan ishlarni qabul qilinglar", deyishdi. Shundan keyingina elchilar sirni ochib, allaqachon musulmon bo‘lishganini, faqat ularning jaholatidan xavfsirab shunday yo‘l tutishganini aytishdi. Qabiladoshlari ajablanib: "Buni bizdan yashirishning nima hojati bor edi?" deb so‘rashdi. "Tabiatingizda shayton kibri bor, u sizlarni doim vasvasga solib turadi, shu narsa yo‘qolmaguncha musulmon bo‘lganimizni sir tutishga qaror qildik o‘sha paytda sizlardan har qanday yomlnlikni kutish mumkin edi", deyishdi elchilar. Shu kundan e’tiboran Saqif aholisi imon keltirib, musulmon bo‘lishdi.

_________________
*Vaj — Toifdagi bir jilg’aning nomi.

LOTNING PARCHALANISHI

Bu xushxabarni eshitgan payg‘ambar alayhis-salom Abu Sufyon bilan Mug‘ira ibn Shab’a Saqafiyni Saqif qabilasining Toifdagi Lot degan butini yo‘qotishga yubordilar. Ular butni parchalab, o‘rnini tep-tekis qilib tashlashdi.

ABUBAKRNING HAJ QILISHI

Hijratning to‘qqizinchi yili zulqa’da oyining oxirida hajga boradiganlarga payg‘ambar alayhis-salom Abu Bakr Siddiqni boshliq etib tayinladilar. Abu Bakr uch yuz kishi bilan rasululloh qurbonlikka atab bergan yigirmata tuyani va o‘zining beshta tuyasini olib yo‘lga tushdi. Ular jo‘nab ketishgandan keyin payg‘ambar alayhis-salomga Boroat surasining bosh qismi nozil bo‘ldi. Rasululloh hajji akbar (katta haj) kunida ushbu surani hojilarga yetkazish uchun bu sharafli vazifani menga vakolatan mening xonadonimga mansub odam ado etmog‘i kerak, deb Abu Bakrning orqasidan Ali ibn Abu Tolibni jo‘natdilar. Ali ulovini qichab haydagancha hajga ketayotganlarga yarim yo‘lda yetib oldi. Abu Bakr: "Rasululloh seni hajga yetakchi qilib yubordimi?" deb so‘ragan edi Ali: "Yo‘q, meni odamlarga Boroat surasini yetkazish uchun yubordi", deya javob berdi. Hojilar Qurbon hayiti kuni Minoda to‘plangan paytda Ali ularga Boroat surasining bosh qismidagi o‘n uch oyatni o‘qib berdi. Bu oyatlarda va’dasida turmagan mushriklar bilan tuzilgan shartnomalar kuchga ega emasligi, mushriklarga to‘rt oy muhlat berilishi, ular bu muddatda istagan joyga bora olishi, musulmonlarga qarshi chiqmagan va xiyonat qilmagan mushriklar bilan tuzilgan shartnomalar esa muddati bitgungacha to‘la kuchga egaligi bayon etilgan edi. Ali mazkur oyatlarni o‘qib bo‘lgach, bu yildan e’tiboran Baytullohni mushriklar va yalang‘och odamlar tavof etishi mumkin emasligini e’lon qildi. Ali bu safar mobaynida hazrati Abu Bakr Siddiqning orqasida namoz o‘qidi.

IBN UBAYNING VAFOTI

Shu yilning zulqa’da oyida Abdulloh ibn Ubay olamdan o‘tdi. Uning janoza namozini payg‘ambar alayhis-salomning o‘zlari o‘qidilar. Dafn etilayotganda qabr tepasida turdilar. Rasululloh bu ishlarni marhumning o‘g‘li Abdullohning ko‘nglini ko‘tarish hamda o‘z qabilasida yuqori nufuzga ega bo‘lgan kishining o‘lganidan keyin ham hurmatini joyiga qo‘yish orqali Hazraj qavmini insofga keltirib, dilini islom diniga moyil etishni ko‘zlab qildilar. Keng fe’li, kechirimli, muruvvatli sarvari olamning Abdulloh ibn Ubay xonadoniga ko‘rsatgan iltifotlari juda ko‘p munofiqlarning u kishi hamda islom dini haqidagi chalkash tasavvurlarini butunlay o‘zgartirib yubordi. Ko‘plari shu kundan e’tiboran xiyonatkorlikni butunlay yig‘ishtirdilar. Shundan keyin Olloh taolo payg‘ambar alayhis-salomga munofiqlarning janoza nomozini o‘qishni taqiqlab, Tavba surasining 84-oyatini nozil qildi: "Ulardan o‘lganlarning sira janozasini o‘qima va qabrlari ustida turma".

UMMU GULSUMNING VAFOTI

Shu yili rasulullohning qizlari, hazrati Usmonning umr yo‘ldoshi Ummu Gulsum vafot etdi.